Εφηβεία: Η «εκθρόνιση» της μητέρας από την κόρη

Άρθρο της Ψυχολόγου-Ψυχοθεραπεύτριας, Κατερίνας Γ. Τζιωρίδου.

«Είσαι η καλύτερη μαμά του κόσμου». Για πολλά χρόνια κολυμπάνε οι μητέρες σε πελάγη ευτυχίας με τέτοιες δηλώσεις λατρείας των παιδιών τους.

Μητέρα - κόρη: Σχέσεις στοργής και... οργής

Μέχρι τη στιγμή που έρχεται η καταρράκωση που ακούει στο όνομα “εφηβεία. Διότι εφηβεία σημαίνει απαγκίστρωση, σύγκρουση, αυτονόμηση, οριοθέτηση.
Κάτι που για τις περισσότερες μητέρες πονάει, κυρίως όταν μέχρι εκείνη τη χρονική περίοδο είναι συναισθηματικά πολύ δεμένες με το παιδί τους. Όμως η διαδικασία αυτή όσο επίπονη κι αν είναι, είναι αναπόφευκτη.

Η αλήθεια είναι ότι τον “εκθρονισμό” από τον έφηβο τον εισπράτει κυρίως η μητέρα. Στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού η μητέρα αποτελεί ολόκληρο το σύμπαν για αυτό. Η στενή αλληλεπίδραση του με τη μητέρα, όπως και η άδολη και χωρίς προϋποθέσεις αγάπη που υπάρχει και από τις δύο πλευρές καταλήγουν σε έναν πολύ ισχυρό δεσμό.

Όμως με την είσοδο της εφηβείας το παιδί αναρωτιέται: Ποιος είμαι, τι είναι αυτό που με χαρακτηρίζει ως άτομο;
Η μητέρα μετατρέπεται από σημείο προσκόλλησης σε πόλο αντιπαράθεσης. Στη θέση της εγγύτητας έρχεται η αποστασιοποίηση. Το γεγονός ότι ο έφηβος καυγαδίζει περισσότερο με τη μητέρα του, οφείλεται στο ότι αυτή περνάει συνήθως περισσότερο χρόνο μαζί του. Γι' αυτό και η διαδικασία της απαγκίστρωσης είναι πιο σκληρή μαζί της. Ο έφηβος νιώθει ξαφνικά σημαντικότερους τους συνομήλικους του από ότι την μητέρα του. 
 Η έφηβη κόρη δε ζητάει πια από αυτήν τις συμβουλές σε κάποιο πρόβλημα, αλλά από την καλύτερη της φίλη. Σε πρόσφατη έρευνα δήλωσαν το 71% των ερωτηθέντων εφήβων, ότι το πιο σημαντικό για αυτούς είναι να έχουν καλούς φίλους που τους αποδέχονται και τους εκτιμούν.

Παρόλα αυτά η στάση αυτή δεν υποτιμά για τον έφηβο την αξία της οικογένειας. Στην ίδια έρευνα περισσότεροι από το 90% χαρακτηρίζουν τη σχέση προς τους γονείς ως καλή. Απλά ο δεσμός προς το γονιό δεν είναι ο ίδιος όπως στην παιδική ηλικία. Ο ίδιος δε νιώθει, ότι κάτι έχει χαθεί με τους γονείς του, ίσα ίσα που αντ΄ αυτού δοκιμάζεται πλέον σε στενούς δεσμούς με συνομήλικους. Κατά κύριο λόγο οι γονείς είναι αυτοί που νιώθουν, ότι κάτι χάνουν.  

Με τίποτα σαν τη μαμά μου
Τα μικρά κορίτσια μιμούνται κατά κόρον τις μητέρες τους. Δοκιμάζουν τα κραγιόν τους, περπατάνε μέσα στο σπίτι φορώντας τα τακούνια της μαμάς, συναντιούνται με τις φίλες τους από το νηπιαγωγείο “για καφέ”, ακριβώς όπως έχουν δει να το κάνει η μαμά. Είναι φυσικό! Ο ρόλος της γυναίκας αποτελεί πρότυπο προς μίμηση για την κόρη. Γι΄ αυτό και το μικρό κορίτσι οριοθετείται γύρω από αυτήν. Η μητέρα είναι εκείνη η γυναίκα με την οποία συγκρίνεται περισσότερο από όλες.
 
Στην εφηβεία όμως όλα αλλάζουν. Βγαίνει στο προσκήνιο η αναζήτηση ενός προσωπικού δρόμου. Τότε το κορίτσι λέει συχνά: με τίποτα δε θέλω να μοιάζω της μάνας μου!
Και δεν εννοεί με αυτό μόνο τις εξωτερικές ομοιότητες αλλά ολόκληρη τη στάση ζωής της μητέρας της. Αυτό είναι ιδιαίτερα σκληρό για μια μητέρα, καθώς αμφισβητείται ολόκληρη η φιλοσοφία της γύρω από τη ζωή.

Και καθώς η κόρη μεταμορφώνεται καθημερινά σε νέα γυναίκα, η μητέρα διαπιστώνει όλο και περισσότερες ρυτίδες στο πρόσωπο της. Η κόρη που ενηλικιώνεται κάνει ακόμη πιο συνειδητή την ηλικία της μητέρας και επίσης κάνει δυο φορές πιο δύσκολη την αντιμετώπιση των εφηβικών συναισθηματικών διακυμάνσεων. Ιδιαίτερα εκρηκτική γίνεται η συναισθηματική κατάσταση, όταν συμβαίνει η εφηβεία να συμπίπτει με την κλιμακτήριο της μητέρας. Κάτι καθόλου σπάνιο πλέον καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες γίνονται μητέρες στα 35 με 40.

Όσο ειδυλλιακό κι αν ακούγεται, όταν η μητέρα λέει περήφανα ότι είναι “η καλύτερη φίλη” της κόρης της, δυστυχώς αυτό είναι ...
καταστροφικό! Διότι η αρμοδιότητα της μητέρας είναι εντελώς άλλη. Πρέπει να μπορεί να μεταδώσει στο παιδί της ασφάλεια και ένα συναίσθημα του τύπου: “Σε κρατάω, είμαι δίπλα σου, σε στηρίζω μέχρι να βρεις το δρόμο σου”. Μια μητέρα που συνεχώς παρουσιάζεται ως έφηβη και αγνοεί τη διαφορά ηλικίας με την κόρη της, δε μπορεί να στηρίξει ψυχικά τη μετάβαση του παιδιού της σε ενήλικα. Αυτό συμβαίνει, όταν η ίδια ως προσωπικότητα δεν είναι σταθερή. Τέτοιες μητέρες χρειάζονται συχνά τη φροντίδα των παιδιών τους π.χ. για να ισοσταθμίσουν ένα κενό που μπορεί να υπάρχει στη συντροφική σχέση. Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις είναι οι κόρες που αισθάνονται υπεύθυνες να φροντίσουν τις μητέρες τους. Αυτό το “καλό κορίτσι” θα δυσκολευτεί στην εφηβεία του να αμφισβητήσει τη μητέρα. Η αναπόφευκτη εγγύτητα κάνει την αυτονόμιση της προσωπικότητας αδύνατη. Για το λόγο αυτό χρειάζεται η μητέρα να φροντίζει η ίδια τον εαυτό της. Να αφιερώνει χρόνο στις συναναστροφές με φίλες/ους, να ασχολείται με αγαπημένες δραστηριότητες. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στα συναισθηματικά σκαμπανευάσματα της έφηβης κόρης.
Και ο γιος;
Ο γιος γίνεται άντρας. Και αυτό για τη μητέρα είναι λίγο ως πολύ σαν να έχει ένα “άγνωστο πλάσμα” μέσα στο σπίτι της. Διότι, αν αυτό που συμβαίνει στο σώμα της κόρης στην εφηβεία, της είναι οικείο, αυτό που βιώνει ο γιος της, είναι ξένο και δύσκολο για την ίδια να το νιώσει. Ο γιος χρειάζεται τώρα πάνω από όλα έναν άντρα για να δημιουργήσει μια ισορροπημένη ανδρική ταυτότητα. Ο πατέρας αποτελεί το ανδρικό πρότυπο προς μίμηση –αντίστοιχα όπως η μητέρα για το κορίτσι. Η μητέρα παρόλα αυτά δεν είναι καθόλου περριτή. Το σημαντικότερο από όλα είναι να κάνει ένα βήμα πίσω και να επιτρέψει στον άντρα να πάρει περισσότερο χρόνο και χώρο με το γιο του. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, συνήθως της είναι δύσκολο να αφήσει αυτή την “εξουσία” από τα χέρια της.
Ο «εκθρονισμός» λοιπόν της μητέρας από το βάθρο της εξουσίας της δεν αποτελεί καταστροφή, αλλά μια απολύτως υγιή διεργασία μετάβασης σε μια αυτόνομη ενήλικη προσωπικότητα.

kulturosupa