«Μαμά, δε με θέλουν για φίλο»

Γιατί είναι σημαντικό για ένα παιδί να έχει φίλους και πώς μπορείτε να το βοηθήσετε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να κάνει φίλους;

Η αρμονική φοίτηση του παιδιού στο σχολείο προϋποθέτει εκτός από τη γνωστική και την κοινωνική του προσαρμογή. 

Συχνά, ο προαύλιος χώρος μετατρέπεται, για μια ομάδα μαθητών, σε χώρο κοινωνικού αποκλεισμού. 

«Φύγε, δε σε θέλω για φίλο», 

«Είσαι άχρηστος και εξ’ αιτίας σου χάνει η ομάδα», 

«Είσαι ψεύτρα», 

«Θα μας κολλήσεις με τη χαζομάρα σου», 

είναι μερικά από τα σχόλια που ηχούν καθημερινά στο αυτί του παιδιού το οποίο περιθωριοποιείται από την ομάδα των συνομηλίκων.

Η ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια Ελπίδα Παναγιωτουνάκου δίνει πολύτιμες συμβουλές ώστε οι παραπάνω φράσεις να μην ηχήσουν ποτέ ξανά στ’ αυτιά – και κυρίως στην ψυχή – κανενός παιδιού… Ναι, είναι στο χέρι μας!

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών που περιθωριοποιούνται;
Μερικά από τα χαρακτηριστικά των παιδιών που μένουν στο περιθώριο φαίνεται να είναι 

το αγχώδες και καταθλιπτικό συναίσθημα, 

η ντροπαλότητα και η έλλειψη διεκδικητικής συμπεριφοράς, 

η αδυναμία υπεράσπισης του εαυτού, 

αλλά και η χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοαποδοχή που το οδηγούν άθελά του στην κοινωνική απόσυρση. 

Υπάρχει, βέβαια, και η κατηγορία των παιδιών τα οποία λόγω των ελλιπών κοινωνικών τους δεξιοτήτων, προσπαθούν «άτσαλα» να προσεγγίσουν τους συνομηλίκους τους, με αποτέλεσμα να γίνονται ενοχλητικά και να εγείρουν συναισθήματα θυμού. 

Όταν η ένταση κορυφώνεται, αποσύρονται και υιοθετούν το ρόλο του ανυπεράσπιστου και μοναχικού παιδιού. 

Ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, πως οτιδήποτε διαφοροποιεί το παιδί από τα υπόλοιπα (π.χ. βάρος, ύψος, εθνικότητα), μπορεί να αποτελέσει αιτία αποκλεισμού του από την ομάδα των συνομηλίκων.

Συνήθως, υπάρχει ένα «παιδί – αρχηγός» που δίνει το έναυσμα για πειράγματα και μια ομάδα παιδιών που λειτουργούν ως «ακόλουθοι». 

Στόχος τους είναι να περιορίσουν το κοινωνικό δίκτυο του «παιδιού – στόχου» και να βλάψουν την κοινωνική του λειτουργικότητα είτε αποκλείοντάς το από την ομάδα του παιχνιδιού, είτε διαδίδοντας άσχημες φήμες και ψεύδη εναντίον του. Ενώ αυτές οι συμπεριφορές παρατηρούνται κυρίως μεταξύ των κοριτσιών, στα αγόρια μπορεί να εκδηλωθούν επιπρόσθετα σπρωξίματα και αντίστοιχες αντιδράσεις σωματικής βίας. Μια ακόμη χαρακτηριστική συμπεριφορά τόσο μεταξύ των αγοριών, όσο και των κοριτσιών, είναι η προσπάθεια για γελοιοποίηση του «παιδιού – στόχου», με κάθε τρόπο.

Γιατί είναι σημαντικό για ένα παιδί να έχει φίλους;
Η φιλία έχει μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη και τη ζωή των παιδιών. Μέσω των σχέσεων με τους συνομηλίκους τα παιδιά αναπτύσσουν μια σειρά από κοινωνικές δεξιότητες, μαθαίνουν να επιλέγουν τις αποτελεσματικότερες στρατηγικές για την επίλυση των προβλημάτων τους, ενώ ταυτόχρονα αντλούν συναισθηματική υποστήριξη, γεγονός που τα βοηθά τόσο στην προσαρμογή τους στο σχολείο, όσο και στην απόκτηση εμπιστοσύνης στον εαυτό τους.

Από την άλλη πλευρά, τα κοινωνικώς απομονωμένα παιδιά είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολίες στην προσαρμογή, ακόμα και καταθλιπτικό συναίσθημα. 

Επιπρόσθετα, όταν ένα παιδί νιώθει μη αποδεχτό από τους συνομηλίκους του μπορεί πιο εύκολα να στραφεί προς διάφορες παραβατικές ομάδες, να διακόψει τη φοίτησή του από το σχολείο ή να εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά.

«Μαμά, δε με παίζουν τα άλλα παιδιά στο σχολείο». 

Τι να κάνετε:
Το άκουσμα για πρώτη φορά αυτής της φράσης μπορεί να σας ξαφνιάσει, αλλά και να σας πληγώσει, δημιουργώντας μέσα σας ένα μεγάλο «γιατί». 

Γιατί δεν βλέπουν τα άλλα παιδιά πόσο γλυκό, δημιουργικό, ευαίσθητο και με διάθεση για επικοινωνία είναι το δικό σας παιδί. Σε δεύτερο χρόνο, είναι πιθανό να αρχίσετε να βιώνετε θυμό τόσο για την σκληρότητα των παιδιών, όσο και για τις οικογένειές τους που δεν κάνουν τίποτα για να τα συμβουλεύσουν. 

Τα παραπάνω συναισθήματα είναι φυσιολογικά, καθότι συχνά σ’ αυτές τις περιπτώσεις επικρατεί ένα αίσθημα αδικίας, αλλά ταυτόχρονα και ενοχής, καθώς μπορεί να θεωρήσετε τους εαυτούς σας υπαίτιους που δεν είχατε καταλάβει νωρίτερα σε τι βαθμό επηρέαζε το παιδί σας η απουσία κοινωνικής ζωής στο σχολείο.

Ωστόσο, σε καμία περίπτωση μην κατηγορήσετε ευθέως τα άλλα παιδιά, 

π.χ. «Αυτά χάνουν. Δεν τα έχεις ανάγκη», 

μην μειώσετε τη σημασία αυτού που σας λέει το παιδί σας, π.χ. «Κάνε υπομονή. Θα κάνεις αργότερα φίλους», 

αλλά και ούτε να κατηγορήσετε το ίδιο, 

π.χ. «Μήπως κάτι τους έχεις κάνει και δεν σε παίζουν;».

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να κάνει φίλους:
Προσπαθήστε να συζητήσετε μαζί του προκειμένου να διαπιστώσετε «τι φταίει»
Ενισχύστε τις κοινωνικές επαφές του παιδιού σας 

(π.χ. θα μπορούσε να ξεκινήσει ένα ομαδικό άθλημα, κινηθείτε σε χώρους όπου μπορεί να έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά, οργανώστε παιδικά πάρτυ)
Βοηθήστε το στις επαφές του με τους άλλους κάνοντας εσείς «το πρώτο βήμα» 

(π.χ. βρείτε αφορμή για κουβέντα με τη μαμά ενός συνομήλικου παιδιού ενώ είστε στην παιδική χαρά)
Δώστε «το καλό παράδειγμα» και διδάξτε την αξία της φιλίας με το να επιδιώκετε οι ίδιοι φιλικές επαφές με τους ανθρώπους γύρω σας
Τονώστε την αυτοπεποίθησή του, επιβραβεύοντάς το και αφήνοντάς το να αναλάβει πρωτοβουλίες
Προσπαθήστε να μην είστε επικριτικοί όταν «δεν μπορεί να ξεκολλήσει από δίπλα σας», αλλά οδηγήστε το σταδιακά προς την ανεξαρτητοποίηση, ωθώντας το να δρα μόνο του (π.χ. να ζητήσει μόνο του να πάρει σειρά στην τσουλήθρα ή να μοιραστεί μια μπάλα, να ζητήσει μόνο του στο ταμείο τον χυμό του κλπ)
Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει πως δεν χρειάζεται να έχει την αποδοχή όλων, όπως άλλωστε και το ίδιο κάνει τις δικές του επιλογές στις παρέες
Δείξτε του πώς να βάζει όρια σε αυτούς που τον ενοχλούν, λέγοντας 

π.χ. «Δεν μου αρέσει αυτό που κάνεις και για αυτό δε θέλω να μένω άλλο μαζί σου», 

ή «Σταμάτα να με ενοχλείς». Όσο το παιδί αδιαφορεί, δε θα έχει νόημα και για τους άλλους να συνεχίσουν τα πειράγματα

Αφότου το παιδί αναφέρει τα πρώτα προβλήματα με κάποιους από τους συμμαθητές του, καλό είναι να ενημερώσετε τον εκπαιδευτικό της τάξης. 

Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσετε να έχετε μια πιο αντικειμενική εικόνα για το τι πραγματικά συμβαίνει στο σχολείο. 

Άλλωστε, ένας από τους ρόλους του εκπαιδευτικού είναι η ενίσχυση του αισθήματος συνεργασίας μεταξύ των μαθητών, η επίλυση συγκρούσεων και η αποδοχή της διαφορετικότητας. 

Ωστόσο, εάν το παιδί σας αρχίσει να αρνείται να πάει στο σχολείο, δεν το καλούν ποτέ σε παιδικές συγκεντρώσεις, μοιάζει ιδιαίτερα αγχωμένο ή θυμώνει εύκολα, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν Ψυχολόγο.
Η φιλία είναι σημαντική για τη ζωή του κάθε παιδιού και αποτελεί βασική προϋπόθεση για την υγιή ψυχολογική του ανάπτυξη. Βοηθήστε το να μάθει εκφράζεται ελεύθερα, να αποδεχτεί τον εαυτό του και να κάνει τις κατάλληλες για αυτό παρέες.

Ευχαριστούμε την κυρία Ελπίδα Παναγιωτουνάκου – Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια, Msc

ygeiamou.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι