Μεγαλώνοντας χωρίς πατέρα

Οι περισσότεροι πατεράδες είναι -άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο- παρόντες στη ζωή των παιδιών τους, ενώ κάποιοι άλλοι ελάχιστα. 

Υπάρχουν, όμως, κι αυτοί που, για διάφορους λόγους, επιλέγουν να μην έχουν καμία επαφή ή επικοινωνία με αυτά.

Η ακατανόητη αυτή απουσία γεννά πάντα διάφορα σοβαρά ερωτήματα και ερωτηματικά στο παιδί, που συνήθως δεν βρίσκουν απάντηση, δημιουργώντας εντός του ένα αίσθημα προσωπικής αμφισβήτησης και κενού, συχνά δυσαναπλήρωτο. 

Δεν είναι μόνο το πρόσωπο, δηλαδή ο πατέρας, που εξαφανίζεται, μαζί με αυτόν χάνεται και ένα σημαντικό κομμάτι της προσωπικής ιστορίας του παιδιού.

Ένα δίχρονο κοριτσάκι του οποίου ο πατέρας εξαφανίστηκε από τη ζωή του, όταν αυτό ήταν ενάμιση έτους, άρχισε, μετά από μερικές εβδομάδες αφότου ο πατέρας του έφυγε, να κρατά σχεδόν εμμονικά στην αγκαλιά του ένα κουκλάκι που το είχε ξεχασμένο, αλλά που της το είχε κάνει δώρο ο πατέρας της λίγο πριν την εξαφάνισή του…

Ένα αγοράκι, πέντε χρονών, που ποτέ δεν συνάντησε τον πατέρα του, το μόνο που ήξερε για αυτόν ήταν πως το είχε επισκεφθεί μία και μοναδική φορά -όταν αυτό ήταν βρέφος μερικών μηνών- και είπε, κοιτάζοντάς το, πως είναι το πιο γλυκό μωρό που είδε ποτέ στη ζωή του. Από την ηλικία των τριών χρόνων, όταν και έμαθε τη λεπτομέρεια αυτή, άρχισε να κουβαλά πάντα μαζί του τις δύο μοναδικές φωτογραφίες που υπήρχαν όλο κι όλο με τον πατέρα του, χωρίς όμως να αποκαλύπτει στη μητέρα του το λόγο που το έκανε. Μόνο 2 χρόνια μετά, δηλαδή στην ηλικία των πέντε χρόνων, είπε στη μητέρα του πως είχε πάντα μαζί του τις φωτογραφίες αυτές, γιατί έψαχνε τριγύρω του, όταν βρισκόταν έξω, μήπως τυχόν και αναγνωρίσει τον πατέρα του στο πρόσωπο κάποιου περαστικού…

Ένας νεαρός άνδρας που παρακολουθούσα ψυχοθεραπευτικά, πριν από μερικά χρόνια, και του οποίου ο πατέρας εξαφανίστηκε από τη ζωή του όταν ο ίδιος ήταν ενός έτους, περιέγραψε την απουσία του πατέρα του ως εξής: 

«Το να μεγαλώνεις χωρίς πατέρα είναι σαν να ζεις με ένα μόνιμο ερώτημα που ποτέ δεν βρίσκει απάντηση. Είναι ένα εσωτερικό κενό που ποτέ δεν καλύπτεται. Κάθε προσπάθειά μου έως τώρα να ζήσω κάτι έντονο, που να καταφέρει να μειώσει αυτήν την τρομακτική αίσθηση κενού και να μπορέσω να βρω τα όριά μου, έχει να κάνει με την απουσία του πατέρα στη ζωή μου, δηλαδή με την απουσία ασφάλειας που μόνιμα αισθάνομαι».

Η θεώρηση της πατρότητας ιστορικά
Πριν από όχι και τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ρόλοι των δύο γονιών ήταν αυστηρά καθορισμένοι, με τον πατέρα να ευθύνεται για τη συντήρηση και τον έλεγχο της οικογένειάς του, ενώ η μητέρα για τη φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών. 

Με άλλα λόγια, ο άνδρας ήταν αυτός που είχε το κύρος και την εξουσία, και, ως εκ τούτου, δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία για το ποιος είχε την πρώτη και τελευταία λέξη στην οικογένεια. 

Επίσης, ένας πατέρας της εποχής εκείνης δεν έδειχνε σχεδόν ποτέ συναισθήματα και όλα αυτά τα στοιχεία του ρόλου του θεωρούνταν ταυτόχρονα και ως απαραίτητα συστατικά του ανδρισμού του. Επειδή, όμως, οι ρόλοι αυτοί δεν είναι τίποτα άλλο παρά κοινωνικές κατασκευές, αυτό σημαίνει πως δεν είναι στατικοί και αλλάζουν σύμφωνα με το ρυθμό και το βαθμό των εκάστοτε κοινωνικών αλλαγών και ανακατατάξεων.

Η πατριαρχία, όμως, είχε και θετικές πλευρές καθώς αντιπροσώπευε ασφάλεια, συγκρότηση και σταθερότητα. Ο πατέρας δεν θεωρούνταν κάποιος με τον οποίο το παιδί θα δημιουργούσε σχέση, επικοινωνία και εγγύτητα, αλλά κάποιος που αποτελούσε μέρος του περίγυρου. Λειτουργούσε ως φορέας και εγγυητής συγκεκριμένων αξιών, δομών και στάσεων ζωής. Αυτού του είδους η θεώρηση για τον πατρικό ρόλο και τον ανδρισμό μπορεί να αντιπροσώπευε, στην καλύτερη περίπτωση, ασφάλεια, προστασία και συνέχεια για το παιδί, εμπόδιζε, όμως, τον άνδρα να συμμετέχει από κοντά στην καθημερινή ζωή της οικογένειάς του.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν πως η πατρότητα βρίσκεται εκτός των ορίων του ανδρισμού, το αντίθετο μάλιστα. Απλά καταδεικνύει την απόσταση που υπήρχε ανάμεσα σε πατέρα και παιδί, και πως, σε περίπτωση χωρισμού των γονιών, ο πατέρας ήταν αυτός που, συνήθως, έχανε την επαφή με τα παιδιά του.

Τις τελευταίες δεκαετίες, γίνεται -ολοένα και περισσότερο- αναφορά στη γονεϊκότητα, αντί στη μητρότητα ή την πατρότητα, την ίδια στιγμή που γίνονται μεγάλες αλλαγές και στο περιεχόμενο των γονικών ρόλων. Η παραδοσιακή μορφή της πυρηνικής οικογένειας αποδυναμώνεται και αλλάζει μορφή, ενώ νέες μορφές οικογένειας δημιουργούνται.

Παρ' όλες, όμως, τις αλλαγές στους γονικούς ρόλους και στη δομή της οικογένειας, στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες, η μητέρα είναι αυτή που εξακολουθεί να έχει την κύρια ευθύνη της φροντίδας του παιδιού, ανεξάρτητα από το αν εργάζεται, ενώ, ταυτόχρονα, θεωρείται δεδομένο πως, σε περίπτωση χωρισμού των γονιών, η μητέρα θα είναι αυτή που θα αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών και πως ο πατέρας θα πρέπει να εγκαταλείψει το σπίτι, χωρίς να έχει ιδιαίτερα νομικά δικαιώματα και με την υποχρέωση να δίνει διατροφή. Συχνά, συνέπεια αυτού είναι η απώλεια της καθημερινής, τουλάχιστον, επαφής του πατέρα με τα παιδιά του.

Αν και το μεγάλωμα του παιδιού, με έναν μόνο γονιό, δεν θεωρείται πως αποτελεί παράγοντα κινδύνου, επηρεάζει, όμως, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το παιδί.

Η σημασία του πατρικού ρόλου σήμερα
Ο ρόλος κάθε πατέρα είναι μοναδικός και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να καλυφθεί από τη μητέρα. Μπορεί ο αγώνας .....

..............

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής

η συνέχεια εδώ
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι