Αθανάσιος Οικονόμου: Ένας Έλληνας στη NASA

ΑΙΤ: Έλληνας επιστήμονας της NASA τιμάται με το βραβείο ΝΙΚΗ

Στον Έλληνα αστροφυσικό, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Σικάγο και στέλεχος της NASA, δρ. Αθανάσιο Οικονόμου, απονέμεται εφέτος το «Βραβείο Νίκη», του ερευνητικού και εκπαιδευτικού Ινστιτούτου «Athens Information Technology» (ΑΙΤ).

Ο κ. Οικονόμου είναι μόνιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Σικάγο και συνεργάτης της NASA από το 1960. Είναι ο υπεύθυνος σχεδιασμού του ειδικού εξοπλισμού για τα διαπλανητικά διαστημόπλοια που αποστέλλονται προς εξερεύνηση των πλανητών.

Έχει σχεδιάσει το ρομποτικό εξοπλισμό που αυτή τη στιγμή χρησιμοποιείται για τη λήψη και ανάλυση δειγμάτων από την επιφάνεια και το υπέδαφος του Άρη.

Με επιστημονικά όργανα του κ.Οικονόμου έχουν εξοπλιστεί τα διαστημόπλοια πολλών αποστολών της ΝΑSΑ στη Σελήνη, τον Άρη και τον Κρόνο.

Τον Αύγουστο, η NASA ανακοίνωσε ότι τα μικροσωματίδια από την ουρά του κομήτη Wild 2 που παγίδεψε ο εξοπλισμός του διαπρεπούς Έλληνα επιστήμονα στο διαστημόπλοιο Stardust, περιέχουν την ουσία γλυκίνη, από τα δομικά στοιχεία της ζωής. Είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται ότι οι κομήτες περιέχουν αμινοξέα, που συνδυάζονται μεταξύ τους για να δημιουργήσουν τις πρωτεΐνες, δηλαδή,τα βασικά λειτουργικά και δομικά μόρια των ζωντανών οργανισμών.

Η απονομή του Βραβείου «Νίκη 2009» θα γίνει τη Δευτέρα, 14 Δεκεμβρίου 2009, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, στην Αθήνα, στη διάρκεια ειδικής τελετής, τα έσοδα της οποίας θα διατεθούν στο Ταμείο Υποτροφιών, Βραβείων και Οικονομικής Βοήθειας Σπουδών του ΑΙΤ.

Το Βραβείο θα απονείμει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος. Επίσημος ομιλητής θα είναι ο Πρόεδρος του κορυφαίου Αμερικανικού Πανεπιστημίου Carnegie Mellon University, Dr. Jared L. Cohon.

Το ΑΙΤ είναι μη κερδοσκοπικό, κορυφαίο διεθνές εκπαιδευτικό και ερευνητικό Κέντρο Αριστείας, με αποκλειστικές συνεργασίες στην εκπαίδευση και την έρευνα με τα Πανεπιστήμια Carnegie Mellon και Harvard των ΗΠΑ και Aalborg της Δανίας.

Ιδρύθηκε το 2002 από τον Όμιλο INTRACOM. Αποτελεί την μεγαλύτερη ιδιωτική πρωτοβουλία στην ΝΑ Ευρώπη και Μ. Ανατολή, στην έρευνα και εκπαίδευση στον τομέα των τεχνολογιών και του management των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής.

Μέχρι σήμερα, το ΑΙΤ έχει απονείμει μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών σε 450 αποφοίτους, διακεκριμένα διεθνώς στελέχη ή και εξειδικευμένο ερευνητικό προσωπικό, χορηγώντας επίσης 323 υποτροφίες και οικονομικές ενισχύσεις σε αριστούχους φοιτητές του από 22 χώρες, που ανέρχονται στα 4,5 εκατομμύρια Ευρώ. Τη δια βίου εκπαίδευση του ΑΙΤ έχουν παρακολουθήσει περισσότερα από 2500 ανώτερα και ανώτατα στελέχη του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα της ΝΑ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής.

Ο θεσμός του Βραβείου «Νίκη» καθιερώνεται εφέτος από τους Φίλους του ΑΙΤ, με σκοπό την αναγνώριση των διεθνώς διακεκριμένων Ελλήνων ή Ελληνικής καταγωγής επιστημόνων, για τη συμβολή τους στην πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας.

Η επιλογή του τιμωμένου επιστήμονα γίνεται από ειδική επιτροπή πανεπιστημιακών καθηγητών, στην οποία συμμετέχουν και άλλες προσωπικότητες των επιστημών, της τεχνολογίας και των γραμμάτων. Το Βραβείο «Νίκη» απονέμεται στη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης που διοργανώνεται ετησίως, κατά το πρώτο 15νθήμερο του Δεκεμβρίου, στην Αθήνα. Το βραβείο είναι εμπνευσμένο από τη Νίκη της Σαμοθράκης. Το φιλοτέχνησε ο γλύπτης Κώστας Ανανίδας.

Το Ταμείο Υποτροφιών, Βραβείων και Οικονομικής Βοήθειας Σπουδών ιδρύθηκε από τους Φίλους του ΑΙΤ και τελεί υπό την εποπτεία του Διοικητικού Συμβουλίου του ΑΙΤ. Αποκλειστικός στόχος του Ταμείου είναι η παροχή Υποτροφιών και Βραβείων στους άριστους φοιτητές και ερευνητές και η παροχή οικονομικής βοήθειας σπουδών με βάση τις οικονομικές ανάγκες των φοιτητών για την κάλυψη του κόστους των σπουδών τους, όπως δίδακτρα, διαμονή, συγγράμματα κλπ.

Το ΑΙΤ είναι της φιλοσοφίας ότι δεν πρέπει κανένας φοιτητής να στερηθεί τις σπουδές του και τις ευκαιρίες που παρέχονται στη ζωή του, για οικονομικούς λόγους.

Το Ταμείο Υποτροφιών έχει από ιδρύσεώς του, μέχρι σήμερα χορηγήσει υποτροφίες σε 323 φοιτητές από 22 συνολικά χώρες, ανερχόμενες στο ποσό των 4,5 εκατομμυρίων ευρώ.

Ο δρ. Οικονόμου έχει ζήσει από κοντά την κατάκτηση της Σελήνης, τις προσεδαφίσεις μη επανδρωμένων αποστολών στον Άρη, έχει μελετήσει τους κομήτες και είναι ένας από τους εμπνευστές των πρώτων αποστολών στον Κρόνο, βάσει των οποίων το 2035 θα μπορέσει να φύγει η πρώτη επανδρωμένη αποστολή για τον Άρη.

Ο κ. Οικονόμου ασχολείται με την κατάκτηση του Άρη από το τέλος της δεκαετίας  του 1980, όταν σχεδίασε όργανα για τις δύο αποτυχημένες απόπειρες που έκανε  η Σοβιετική Ένωση να προσεγγίσει τον «κόκκινο πλανήτη». Χρειάστηκε άλλη μία  δεκαετία για να γίνει η επιτυχημένη αποστολή του Pathfinder από τη NASA για να αποδώσει καρπούς η δουλειά του.

Στα ρομπότ του Pathfinder είχαν τοποθετηθεί συσκευές σχεδιασμένες από τον κ. Οικονόμου, οι οποίες ανέλυσαν τη χημική σύσταση του πλανήτη και έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες στους επιστήμονες. Στον Άρη βρίσκονται σήμερα δύο ρομπότ που σχεδιάστηκαν από τον ίδιο το «Spirit» και το «Opportunity». Τα ρομπότ αυτά ανακαλύπτουν άγνωστες περιοχές του πλανήτη στις οποίες ο κ. Οικονόμου  δίνει ελληνικά ονόματα, όπως ο κρατήρας «Σαντορίνη», η πεδιάδα «Λασίθι», η κοιλάδα Καλαβρύτων κλπ.

Οι ανακαλύψεις στον Άρη είναι ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς μιας καριέρας, η οποία ξεκίνησε κάτω από τις πλέον αντίξοες συνθήκες. Ο κ. Οικονόμου  έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του σε ένα μικρό χωριό των Γρεβενών και έφυγε εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου στην Τσεχοσλοβακία. Εκεί τελείωσε το σχολείο και  στη συνέχεια σπούδασε πυρηνική φυσική στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου, στην Πράγα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ύστερα από πρόσκληση των αδερφών του, πήγε στις ΗΠΑ για να συνεχίσει τις σπουδές του.

Στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, όπου συνέχισε τις σπουδές του, ο κ. Οικονόμου  βρέθηκε την κατάλληλη στιγμή για να λάβει μέρος, με τους υπόλοιπους επιστήμονες  της σχολής που είχαν επιλεγεί από τη NASA, στις πρώτες προσπάθειες για την κατάκτηση της Σελήνης και, εν συνεχεία, στην επίτευξη του μεγάλου στόχου.

Μέχρι το 1965, λόγω και της έλλειψης τεχνογνωσίας, οι προσπάθειες που γίνονταν είχαν σκοπό απλώς να καταφέρει η NASA να «πετύχει» τη Σελήνη με τις συσκευές που έστελνε στο διάστημα.

Από τότε και μετά κατέστη δυνατή η προσπάθεια ομαλής προσσελήνωσης μη επανδρωμένου διαστημοπλοίου.

Σε αυτήν την προσπάθεια, η ομάδα του κ. Οικονόμου έπαιξε σημαντικό ρόλο, γιατί σε τρία από αυτά τα διαστημόπλοια τοποθετήθηκε ένα όργανο που έδινε πληροφορίες για τη χημική σύσταση της σελήνης. Οι πληροφορίες αυτές  αποδείχτηκαν ιδιαίτερα σημαντικές για την πρώτη επανδρωμένη αποστολή του  «Απόλλων 11». 
Συσκευές σχεδιασμένες από τον Θ. Οικονόμου τοποθετήθηκαν στο ρομπότ του «Pathfinder». Το «Spirit» και το «Opportunity», που βρίσκονται στον Άρη, σχεδιάστηκαν από τον Έλληνα αστροφυσικό.

Τα όργανα, που δημιούργησαν ο κ. Οικονόμου και οι συνεργάτες του, ήταν αυτά τα οποία οδήγησαν την επιστημονική κοινότητα στο συνταρακτικό συμπέρασμα ότι οι κομήτες μπορεί, εντέλει, να είναι υπεύθυνοι για την ύπαρξη ζωής στους πλανήτες.

Το 1999 η NASA εκτόξευσε ένα διαστημόπλοιο που ταξίδεψε πέντε χρόνια με προορισμό την ουρά του κομήτη Wild 2.  Ο κ. Οικονόμου είχε τοποθετήσει ένα όργανο με το οποίο μπορούσε να μετρηθεί η ποσότητα της σκόνης που έφευγε από την ουρά του κομήτη και ταυτόχρονα περισυνέλεξε δείγματα τα οποία εξετάστηκαν μετά την επιστροφή  του διαστημοπλοίου στη Γη. Κάποια από τα ευρήματα ήταν ιδιαίτερα σημαντικά.

Πρόσφατα ένα από τα εργαστήρια εντόπισε οργανικά στοιχεία όπως η γλυκίνη, που αποτελούν το πρώτο στάδιο της ζωής. Από αυτήν την ανακάλυψη οι επιστήμονες οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι οι κομήτες ίσως είναι αυτοί που φέρνουν και διασκορπούν τις πρώτες ύλες από τις οποίες αρχίζει η ύπαρξη ζωής στο πλανήτη μας.

Ο επόμενος στόχος για την ομάδα του κ. Οικονόμου είναι ο Κρόνος και η μελέτη της ατμόσφαιράς του. Το διαστημόπλοιο Cassini, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, μεταφέρει όργανα και μελετά το περιβάλλον, τους δακτύλους και τους δορυφόρους. Βρήκε ότι γύρω από πολλούς δορυφόρους του Κρόνου υπάρχει ένα σύννεφο όπου αναλύονται τα σωματίδια που αποτελούν τους δακτύλους για να δοθούν απαντήσεις για τη χημική σύστασή τους.

Κέρδος on-line 2/12/2009 19:09


Chief NASA scientist Dr. Athanasios Oikonomou to receive award

Σύνταξη/επιμέλεια από τον/την Νατάσσα Βησσαρίωνος

The special award ceremony will take place on Monday December 14^th 2009 at the Grande Bretagne Hotel in Athens. Proceeds of the event will be allocated for the Athens Information Technology Scholarship, Awards and Financial Aid Fund. The award will be given to Dr. Oikonomou by the Archbishop of Athens and All Greece, Ieronymos. Key note speaker at the event will be Dr. Jared L. Cohon, President of Carnegie Mellon University.

Η Φωνή της Ελλάδας