Περί διαφθοράς:«Πολιτική χωρίς ηθική είναι μία επικίνδυνη υπόθεση» / «Ο πλουτισμὸς τείνει νὰ ἀποτελέσῃ τὸ ὕψιστον ἀγαθὸν τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου»

Ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κάρολου Παπούλια για τα 34 χρόνια για την αποκατάσταση της δημοκρατίας 24/07/2008 20:45

O M I Λ Ι Α ΤΗΣ Α.Θ.ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 13ην ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΑΣΚΕΨΙΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ (IACC) (30 Ὀκτωβρίου 2008) .

«Κυρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι, .  Όπως κάθε χρόνο, είμαστε συγκεντρωμένοι εδώ για έναν συμβολικό και συγχρόνως τόσο σημαντικό λόγο: Για να τιμήσουμε και να εκφράσουμε την διαρκή ευγνωμοσύνη μας σε όλους, όσους αγωνίστηκαν για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Ιδιαίτερα σ΄ εκείνους που έμειναν μακριά από τα φώτα, που δεν κέρδισαν κάτι γι αυτά που έχασαν: Την ευκολία της απάθειας απέναντι σε μια πραγματικότητα συντριπτική για τους πολλούς, αλλά ανυπόφορα οδυνηρή για τους λίγους. . Ότι και να πούμε δεν είναι αρκετό για εκείνους που διακινδύνευσαν τόσα στο όνομα της ελευθερίας όλων. Αν άξιζε η προσπάθεια τους, είναι γιατί μπορούμε σήμερα να απολαμβάνουμε τα αγαθά της Δημοκρατίας και να αγωνιούμε για την ακόμη μεγαλύτερη ωρίμανσή της.  .     Όπως κάθε χρόνο και σήμερα η καρδιά μας είναι στην Κύπρο. Σε μια ευρωπαϊκή Κύπρο, όπου όμως συνεχίζεται το παράλογο της παράνομης κατοχής. Σε μια Κύπρο που δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσουμε. . Και θέλω εδώ να τονίσω ιδιαίτερα, για κάθε μεγάλο θέμα της εξωτερικής μας πολιτικής, ότι με νηφαλιότητα, αυτοπεποίθηση από τη θέση μας στο διεθνές σύστημα και, κυρίως, με ενότητα θα αντιμετωπίσουμε την όποια ιταμή πρόκληση. .    Κυρίες και κύριοι, .    Φέτος βρίσκονται ανάμεσα μας εκπρόσωποι του αγροτικού κόσμου και της αγροτικής νεολαίας, καθώς τιμάμε σήμερα εδώ και τους αγρότες και τις αγρότισσές μας. Απλούς Έλληνες που κάθε μέρα δίνουν τη μάχη για την ευημερία και την προκοπή αυτού του τόπου. Γυναίκες του λαού μας που συνδυάζουν τις απαιτήσεις της οικογένειας και τη σκληρή δουλειά στην ύπαιθρο. Έχοντας μεγαλώσει στην ελληνική επαρχία, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι η εργασία στο χώμα, η μάχη με τα καιρικά φαινόμενα και τη γη είναι άνιση. . Και τη δυσκολία της δεν μπορεί εύκολα να την αντιληφθεί κάποιος που έχει δουλέψει μόνο σε γραφείο ή στην πόλη. . Οι έλληνες αγρότες είναι πάντα, και αριθμητικά, ένα πολύ σημαντικό μέρος του λαού μας. Πιστεύω στο μέλλον τους. Αρκεί να κοιτάξουμε μπροστά. Να αναδιαρθρώσουμε τις καλλιέργειες. Να παράγουμε άριστα προϊόντα με το μεγαλύτερο δυνατό σεβασμό στο περιβάλλον. Με ονομασία προέλευσης. Και με ένα ενισχυμένο συνεταιριστικό κίνημα που θα μπορούσε να συμβάλλει στη μείωση της ακρίβειας. .          Κυρίες και κύριοι, .    Άλλοι με λύπη και άλλοι με θυμό, παρακολουθούμε τις αποκαλύψεις για φαινόμενα που δεν τιμούν την δημόσια ζωή. Για διαχρονικές παθογένειες που όχι άδικα θεωρούνται από τους πολίτες ως βαθιά κρίση του αντιπροσωπευτικού μας συστήματος και τελικά ως κρίση της δημοκρατίας. . Η απάντηση πρέπει να είναι κατ΄ αρχήν προσωπική, μιλώ για την απάντηση καθενός από εμάς: Ο πολίτης έχει την ευθύνη να απαιτεί καθημερινά, από αυτούς που τον αντιπροσωπεύουν, ήθος και παραδειγματική συμπεριφορά. Οφείλει να επιλέγει εκείνους που με τη διαδρομή τους στην πολιτική ζωή αποδεικνύουν διάθεση προσφοράς και αξιοπρέπεια. . Η απάντηση επίσης δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική και θεσμική: Τα κόμματα έχουν υποχρέωση απέναντι στο λαό να λογοδοτούν για τις αμαρτίες των λίγων ή των πολλών εκπροσώπων τους με τρόπο σαφή και συγκεκριμένο, χωρίς υπεκφυγές. Έχουν υποχρέωση να πείθουν για την διαφάνεια της λειτουργίας τους.  .    Η Δημοκρατία μας απαιτεί τη συμφωνία του συνόλου του πολιτικού συστήματος για την θωράκιση και την αυτοπροστασία του. . Απαιτεί αποτελεσματικούς και διαφανείς μηχανισμούς ελέγχου, παραδειγματικές κυρώσεις, πλαίσιο επιβολής της νομιμότητας και του κράτους δικαίου επί της αδιαφάνειας και της συναλλαγής. . Η προσπάθεια οικονομικών κέντρων να επηρεάσουν για την ικανοποίηση των συμφερόντων τους δεν είναι ούτε νέο ούτε ασφαλώς εγχώριο φαινόμενο. . Μια Δημοκρατία όμως εξοπλισμένη με κατάλληλους θεσμούς που θα λειτουργούν με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. . Η διατήρηση και η αποκατάσταση αυτής της εμπιστοσύνης, όταν διαρρήγνυται, αποτελεί χρέος και καθήκον του πολιτικού κόσμου. Και καταστάσεις που απειλούν με διάβρωση τον ηθικό ιστό της χώρας πρέπει να θεωρηθούν καταλύτης για θεσμικές αλλαγές. Αλλαγές που θα αποκαθιστούν την σχέση του πολίτη με το πολιτικό σύστημα. . Σχέση απαραίτητη όχι μόνο για την ποιότητα της δημοκρατίας αλλά και για την πρόοδο, την οικονομική ανάπτυξη και την άμβλυνση των ανισοτήτων. . Συμμερίζομαι την απογοήτευση και την οργή των πολιτών, όταν διαπιστώνουν ότι η πολιτική αντιμετωπίζεται ως όχημα προσωπικού πλουτισμού, ως μέσο μιας παχυλής ζωής. Πολιτική χωρίς ηθική είναι μία επικίνδυνη υπόθεση. Οδηγεί σε αποστασιοποίηση της κοινής γνώμης από τα δημόσια πράγματα, σε παρακμή, σε εκδήλωση ακραίων κοινωνικών φαινομένων. . Ιδίως μάλιστα σήμερα, σε περίοδο παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι πιο αδύναμοι, αυτοί που κυρίως πλήττονται από την ακρίβεια, περιμένουν από το πολιτικό σύστημα πρώτα απ΄ όλα να σταθεί δίπλα τους. Σε δύσκολους καιρούς να σκύψει στις αγωνίες τους, αγωνίες επιβίωσης πολλές φορές. . Και να δώσει λύσεις σε πραγματικά μεγάλα, εθνικά θα έλεγα, προβλήματα, όπως η παιδεία , η φτώχεια, η ανεργία, η κοινωνική ανισότητα, το περιβάλλον και ο αποκλεισμός. . Λύσεις που, όσο απουσιάζουν, η δημοκρατία μας θα έχει ένα ουσιαστικό κενό. . Γι΄ αυτό οφείλουμε, σ΄ αυτούς που αγωνίστηκαν και τιμούμε σήμερα, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας για μια δημοκρατία χωρίς τέτοιες ατέλειες. . Για μια δημοκρατία που θα μας κάνει υπερήφανους και δεν θα μας αναγκάζει να αποστρέφουμε το πρόσωπό μας από επιλεγμένα αθέατες πλευρές της».

Ἐξοχώτατε κ. Πρόεδρε τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος, Ἱερώτατοι Ἀδελφοί, Ἐξοχώτατοι, Κυρίαι καί κύριοι,  . Θά ἠθέλομεν, ἐν πρώτοις, νὰ ἐκφράσωμεν τὰς εὐχαριστίας ἡμῶν, διότι προσεκλήθημεν εἰς τὸ παρὸν βῆμα, διὰ νὰ διατυπώσωμεν ὡρισμένας σκέψεις περὶ ἑνός φαινομένου, τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὸ θέμα τῆς παρούσης Διεθνοῦς Διασκέψεως καὶ τὸ ὁποῖον ἀπασχολεῖ τόσον πολὺ τὰς συγχρόνους κοινωνίας. Πρόκειται διὰ τὸ θέμα τῆς λεγομένης «διαφθορᾶς». . Ἀνερχόμενοι εἰς τό βῆμα αὐτὸ ἔχομεν πλήρη συνείδησιν τοῦ ὅτι ὡς μὴ ἀνήκοντες εἰς τὴν πολιτικὴν καὶ οἰκονομικὴν ἡγεσίαν δὲν ἔχομεν ἄμεσον ἁρμοδιότητα διὰ νὰ ὁμιλήσωμεν περὶ ἑνὸς κοινωνικοῦ φαινομένου τὸ ὁποῖον ἀπαιτεῖ τὴν λῆψιν πολιτικῶν καὶ οἰκονομικῶν μέτρων.  . Ἐν τούτοις, ὡς πνευματικὸς καὶ θρησκευτικὸς λειτουργὸς αἰσθανόμεθα τὸ χρέος νὰ ἐπισημάνωμεν τὰς πνευματικὰς καὶ ἠθικὰς διαστάσεις τοῦ θέματος, αἱ ὁποῖαι καὶ σοβαραὶ καὶ πολλαὶ εἶναι. . Ἐν πρώτοις, ὀφείλομεν νὰ τονίσωμεν ὅτι ἡ βαθυτέρα ρίζα τοῦ φαινομένου τῆς διαφθορᾶς εὑρίσκεται εἰς τὴν ἀπληστίαν τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἀδιστάκτως καταφεύγει εἰς πᾶν μέσον, ἄλλοτε μὴ νόμιμον καὶ ἄλλοτε μὴ ἠθικόν, διὰ νὰ αὐξήσῃ τὴν οἰκονομικήν του δύναμιν ἐκμεταλλευόμενος τὴν θέσιν τὴν ὁποίαν τοῦ ἐνεπιστεύθη ἡ Πολιτεία. . Ἡ ἀπληστία αὕτη, πρέπει νὰ ὁμολογήσωμεν, διακατέχει ἀτυχῶς πάντα σχεδὸν τὰ στρώματα τῶν συγχρόνων κοινωνιῶν, καὶ τοῦτο διότι ὁ πλουτισμὸς τείνει νὰ ἀποτελέσῃ τὸ ὕψιστον ἀγαθὸν τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Ἅπαντες ἐπιθυμοῦν νὰ πλουτίσουν, καὶ μάλιστα τὸ ταχύτερον δυνατόν, διότι ὁ πλοῦτος ἀναβιβάζει σήμερον τὸ κοινωνικὸν γόητρον τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ παρέχει τὴν δύναμιν νὰ ἐπηρεάζῃ καὶ αὐτὸ τὸ πολιτικὸν γίγνεσθαι, ἐπὶ πλέον δὲ παρέχει τὴν δυνατότητα ποικίλων ἀπολαύσεων εἰς μίαν ἐποχὴν ἀκράτου εὐδαιμονισμοῦ, ὡς ἡ ἰδική μας. . Ἄς μὴ ἐκπλήσσῃ ἡμᾶς, συνεπῶς, τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ δυνάμενοι ὡς ἐκ τῆς θέσεώς των νὰ αὐξήσουν τὸν πλουτισμόν των πράττουν τοῦτο σήμερον ἄνευ ἠθικοῦ δισταγμοῦ. Ἡ διαφθορὰ δὲν περιορίζεται εἰς ὡρισμένους ὑψηλά ἱσταμένους παράγοντας, ἄν καὶ ἐκεῖ καθίσταται πλέον προκλητικὴ ἢ σκανδαλώδης. Εἰς τὴν πραγματικότητα καὶ εἷς ἁπλοῦς κλητὴρ ἑνὸς ὑπουργείου, ὅταν ἀπαιτῇ ἢ δέχεται χρηματικὸν ἢ ἄλλης φύσεως ὄφελος διὰ νὰ παρακάμψῃ γραφειοκρατικὰς διαδικασίας, τὴν διαφθορὰν ὑπηρετεῖ, ἔστω καὶ εἰς κατώτερον βαθμόν. Ἀλλὰ καὶ ὁ προσφέρων τὸ ὄφελος τοῦτο τὴν ἰδίαν εὐθύνην ἔχει διὰ τὴν προώθησιν τῆς διαφθορᾶς. . Ὅλα αὐτὰ καταδεικνύουν ὅτι ἡ διαφθορὰ ἀποτελεῖ κοινωνικὸν νόσημα πολιτισμικῆς αἰτιολογίας, τὸ ὁποῖον δυσκόλως θὰ θεραπευθῇ, ἐὰν δὲν ἀλλάξῃ ἡ κλίμαξ τῶν ἀξιῶν, ἡ ὁποία, ὡς ἔχει σήμερον, ἐνθαρρύνει τὸν εὔκολον πλουτισμόν, τὸν ὁποῖον καὶ προβάλλει ὡς ὕψιστον ἀγαθόν. . Ἀρεταί, ὅπως ἡ ἐντιμότης, ἡ ἀκεραιότης, ἡ παιδεία καὶ ἡ πνευματικὴ καλλιέργεια θεωροῦνται σήμερον χαρακτηριστικὰ τῶν ἀφελῶν, σπανίως δὲ διδάσκονται καὶ εἰς τὰ σχολεῖα, τὰ ὁποῖα ἔχουν μετατραπῆ εἰς φορεῖς τεχνικῶν γνώσεων καὶ πληροφορίας. . Ἰδιαιτέρως σήμερον ἰσχύουν οἱ λόγοι τοῦ μεγάλου συγχρόνου ποιητοῦ T. S. Elliot: «ποῦ εἶναι ἡ σοφία πού χάσαμε στὴ γνώση, ποῦ εἶναι ἡ γνώση ποὺ χάσαμε μεσ’ τὴν πληροφορία;». . Χρειάζονται, συνεπῶς, πέραν τῶν νομικῶν ἤ ἄλλων μέτρων τὰ ὁποῖα πρέπει ἀναμφιβόλως καὶ ἐπειγόντως νὰ ληφθοῦν, καὶ ριζικὸς ἀναπροσανατολισμὸς τῆς παιδείας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ γενικώτερον. Ἀναγνωρίζομεν, βεβαίως, ὅτι ταῦτα ἀποτελοῦν μέτρα μακροπρόθεσμα καὶ ἴσως ἀκούγονται θεωρητικά.  . Φοβούμεθα ὅμως ὅτι χωρὶς ἀντιμετώπισιν τῶν πολιτισμικῶν παραμέτρων τοῦ θέματος τῆς διαφθορᾶς κτίζομεν ἐπὶ τῆς ἄμμου. Χωρὶς τὴν καλλιέργειαν ἤθους καὶ νοοτροπίας ἡ ὁποία θὰ θέτῃ ὑπεράνω τοῦ ἀτομικοῦ πλουτισμοῦ τὴν ἀκεραιότητα τοῦ χαρακτῆρος καὶ τὸ εὐρύτερον κοινωνικὸν συμφέρον, ἡ λερναία ὕδρα τῆς διαφθορᾶς θὰ παράγῃ μίαν νέαν κεφαλὴν εἰς τήν θέσιν ἐκείνης ποὺ ἀποκόπτομεν. . Ἡ Ἐκκλησία κινεῖται καὶ αὐτὴ ἐντὸς τῆς Ἱστορίας καὶ τὰ μέλη αὐτῆς, οἱανδήποτε θέσιν καὶ ἂν κατέχουν ἐν αὐτῇ, φέρουν ἐντός των τὰς κοινωνικὰς καὶ πολιτισμικὰς ἰδιότητας τοῦ περιβάλλοντός των. Δὲν ἀποτελεῖ, συνεπῶς, ἕνα χῶρον στεγανὸν εἰς τὸν ὁποῖον ἀδυνατοῦν νὰ εἰσχωρήσουν οἱ νοσογόνοι ὀργανισμοὶ τῆς εὐρυτέρας κοινωνίας. Παρὰ ταῦτα ἡ φύσις της καὶ τὸ μήνυμα τὸ ὁποῖον μεταφέρει εἰς τὸν κόσμον, δὲν παύουν νὰ προσφέρουν ἀντισώματα κατὰ τοῦ ἰοῦ τῆς διαφθορᾶς. Ἐπὶ τοῦ σημείου τούτου, ὡς ἐκ τῆς θέσεως ἡμῶν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ, θὰ ἠθέλομεν ἰδιαιτέρως νὰ ὑπογραμμίσωμεν τὰς ἀκολούθους ἀληθείας. . Ἡ Ἐκκλησία ὡς ἐκ τῆς φύσεώς της εἶναι τὸ πλέον ἀντι- ἀτομοκρατικὸν γεγονὸς τῆς Ἱστορίας. Γνωρίζομεν ὅλοι ὅτι ὁ ἄνθρωπος γεννᾶται καὶ ἀναπτύσσεται μὲ ἔντονον τὴν τάσιν τῆς φιλαυτίας. Εἰς τὴν Ὀρθόδοξον πατερικὴν καὶ ἀσκητικὴν παράδοσιν ἡ φιλαυτία θεωρεῖται ὡς ἡ πηγὴ ὅλων τῶν παθῶν. Ὁ ἄνθρωπος καλεῖται νὰ ἀνατρέψῃ μίαν σειρὰν προτεραιοτήτων δεδομένων εἰς αὐτὸν ἀπὸ τὴν ἰδίαν τὴν φύσιν του, καὶ ἀντὶ νὰ δίδῃ προτεραιότητα εἰς τὸν «ἑαυτόν», νὰ προτάσσῃ τὸ συμφέρον τοῦ «ἄλλου». «Μὴ τὰ ἑαυτῶν ἕκαστος σκοπείτω, ἀλλὰ τὰ τοῦ ἑτέρου», κατὰ τὴν προτροπὴν τοῦ Ἀπ. Παύλου.  . Ἡ σοφία, τὴν ὁποίαν ὑποκρύπτει μία τοιαύτη προτροπή, ἔγκειται εἰς τὸ ὅτι διὰ τοῦ τρόπου τούτου ὑπηρετεῖται τὸ εὐρύτερον καὶ γενικώτερον συμφέρον καὶ δι’ αὐτοῦ καὶ τὸ ἀτομικόν. . Ἡ κοινωνικὴ αὐτή φύσις τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἀποτελεῖ ἠθικὴν διδασκαλίαν, ἀλλὰ χαρακτηριστικὸν τῆς ἰδίας τῆς δομῆς της. Ἡ Ἐκκλησία, τοὐλάχιστον κατὰ τὴν Ὀρθόδοξον ἀντίληψιν, εἶναι σύναξις, εἶναι κοινότης, καὶ μάλιστα κοινότης εὐχαριστιακή, ἡ ὁποία δέχεται ὅλους ἀδιακρίτως, καὶ ἡ ὁποία ἀντανακλᾷ τὸν τρόπον μὲ τὸν ὁποῖον ὑπάρχει ὁ Τριαδικὸς Θεός, ὁ Ὁποῖος δὲν εἶναι ἄτομον, ἀλλὰ πρόσωπα ἀλληλοπεριχωρούμενα εἰς μίαν ἀδιαίρετον ἑνότητα. Ἐὰν ἡ φύσις τῆς Ἐκκλησίας ἀποκαλύπτῃ, ὄχι εἰς τήν καθημερινὴν ζωὴν τῶν μελῶν της, ἡ ὁποία ὑπόκειται εἰς τοὺς πειρασμοὺς τῆς Ἱστορίας, ἀλλὰ εἰς τὴν σύναξίν της ἐπὶ τὸ αὐτὸ διὰ τὴν τέλεσιν τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τότε τὸ μήνυμα ποὺ ἐκπέμπει πρὸς τὴν κοινωνίαν εἶναι σαφές: τὸ «Ἐγώ» εἶναι ἀδιανόητον χωρὶς τὸ «Σύ». Τὸ ἄτομον αὐτοκαταστρέφεται ἐὰν δὲν μεταβληθῇ εἰς πρόσωπον. Τὸ ἄτομον εἶναι μονὰς αὐτοπροσδιοριζομένη. Τὸ πρόσωπον εἶναι ἔννοια σχέσεως. Δὲν αὐτοπροσδιορίζεται ἀλλ’ ἑτεροπροσδιορίζεται. . Ἀναδύεται ὡς ἰδιαιτέρα ταυτότης μόνον ὅταν εὑρίσκηται ἐν κοινωνίᾳ μὲ ἄλλα πρόσωπα. Ἕν πρόσωπον ἴσον οὐδὲν πρόσωπον. Ἡ πρόταξις τοῦ Ἐγὼ ἔναντι τοῦ Σὺ ἀποτελεῖ λανθασμένην ὑπαρξιακήν, πολιτισμικὴν καὶ κοινωνικὴν ἐπιλογήν. Ἀποτελεῖ δὲ ἐν τῇ οὐσίᾳ καὶ τὴν βαθυτέραν πηγὴν τοῦ φαινομένου τῆς διαφθορᾶς. . Διότι ἡ διαφθορὰ τὶ ἄλλο εἶναι ἀπὸ τὴν πρόταξιν τοῦ ἀτομικοῦ συμφέροντος ἔναντι τοῦ συμφέροντος τοῦ ἄλλου; Τὶ ἄλλο εἶναι ἀπὸ τὴν ἁρπαγὴν ὑπὸ τοῦ Ἐγὼ τοῦ ἀνήκοντος εἰς τὸ Σύ, ἀπὸ τὴν μετατροπὴν τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ προσωπικοῦ καὶ κοινωνικοῦ εἰς ἀτομικὸν ὄν; . Τὸ φαινόμενον τῆς διαφθορᾶς, ὅταν παρατηρῆται εἰς τριτοκοσμικὰς κοινωνίας, τὰς ὁποίας κατὰ κανόνα χαρακτηρίζει μέγας βαθμὸς πτωχείας, δυνατὸν νὰ ἀποδοθῇ εἰς τὴν δυσμενῆ οἰκονομικὴν κατάστασιν τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ἀναζητοῦν διὰ παντὸς μέσου τὴν βελτίωσιν τῶν συνθηκῶν τῆς ζωῆς των. Ἀλλ’ εἰς προηγμένας οἰκονομικῶς κοινωνίας μόνον ἡ ἀπληστία τοῦ πλουτισμοῦ, εἰς τὴν ὁποίαν ἀνεφέρθημεν ἐν τῇ ἀρχῇ τοῦ λόγου, ὡς κοινωνικοῦ ἰδεώδους, δύναται νὰ ἑρμηνεύσῃ τὸ φαινόμενον. Διὰ τοῦτο καὶ ἐμμένομεν εἰς τὴν γνώμην ὅτι τὸ νοσηρὸν αὐτὸ φαινόμενον δὲν θὰ ἀντιμετωπισθῇ πλήρως καὶ ἐπιτυχῶς χωρὶς μεταβολὴν τῆς κλίμακος τῶν κοινωνικῶν ἀξιῶν, εἰς τρόπον ὥστε ἡ ἀξία τοῦ πλούτου καὶ τῆς εὐδαιμονίας, τὴν ὁποίαν αὐτὸς προσφέρει, νὰ παύσουν νὰ ἀποτελοῦν τὸ ὄνειρον καὶ τὴν ἐπιδίωξιν τῶν ἀνθρώπων, καὶ μάλιστα τῶν νέων, ὅπως, ἀτυχῶς, συμβαίνει εἰς τὰς ἡμέρας μας.  . Πρὸς τοῦτο καλεῖται ἡ Ἐκκλησία νὰ συμβάλῃ καὶ αὐτὴ διὰ τῶν ἰδικῶν της μέσων, διαμορφώνουσα συνειδήσεις συμφώνως πρὸς τὰς ἀρχάς, αἱ ὁποῖαι πηγάζουν ἀπὸ τὸ εὐχαριστιακὸν βίωμα καὶ τὴν ἀσκητικὴν παράδοσιν, εἰς τὰ ὁποῖα ἀνεφέρθημεν πρὸ ὀλίγου. Τὸ ἔργον τοῦτο τῆς Ἐκκλησίας δύναται ὅμως νὰ ἐπιτευχθῇ μόνον ἐὰν συνοδεύηται ἀπὸ ἀνάλογον προσπάθειαν τῆς παιδείας καὶ τῶν λοιπῶν κοινωνικῶν παραγόντων, ὡς εἶναι ἡ οἰκογένεια κυρίως, ὥστε νὰ διαμορφωθῇ νέον ἦθος καὶ νέα κοινωνικὴ ἀντίληψις περὶ τοῦ τὶ ὄντως ἀποτελεῖ τὸ ὕψιστον ἀγαθὸν εἰς τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώπων. . Ἐκλεκτὴ ὁμήγυρις, Αἱ σκέψεις τὰς ὁποίας ἐξεφράσαμεν ἐνταῦθα δὲν προσφέρουν ἀσφαλῶς τὴν ἄμεσον θεραπείαν τοῦ ἀπεχθοῦς φαινομένου τῆς διαφθορᾶς, οὔτε προτίθενται νὰ ὑποκαταστήσουν τὸ ἔργον τῶν ἐκλεκτῶν εἰδικῶν, οἱ ὁποῖοι συνεκεντρώθητε εἰς τὴν πόλιν ταύτην, εἰς τὴν ὁποίαν ἡ δημοκρατία ἐγεννήθη ὡς δίδυμος ἀδελφὴ τῆς χρηστοηθείας. Ὡς ἄνθρωπος τῆς θρησκείας ἐκρίναμεν ὅτι αἱ σκέψεις αὐταὶ ὑπενθυμίζουν εἰς ἡμᾶς πρωτίστως, οἱ ὁποῖοι ἀσκοῦμεν πνευματικήν διακονίαν, τὸ χρέος τὸ ὁποῖον ἔχομεν νὰ συμβάλωμεν καὶ ἡμεῖς εἰς τὴν ἀντιμετώπισιν ἑνὸς νοσηροῦ φαινομένου, τὸ ὁποῖον ἀπειλεῖ νὰ ὁδηγήσῃ εἰς ἀναξιοπιστίαν καὶ ἀνυποληψίαν ὅλους τοὺς θεσμοὺς καὶ αὐτὴν τὴν ἔννοιαν τοῦ δικαίου. Ἐὰν αἱ σκέψεις αὗται δύνανται νὰ ὑποβοηθήσουν, ἔστω καὶ ὀλίγον, τὸν σκοπὸν τῆς Διασκέψεώς σας, θὰ εἴμεθα ἰδιαιτέρως εὐτυχής. Δυνάμεθα πάντως νὰ σᾶς διαβεβαιώσωμεν ὅτι ὡς Ἐκκλησία καὶ μάλιστα ὡς Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον θὰ εἴμεθα πάντοτε εἰς τὸ πλευρόν σας ἕτοιμοι νὰ προσφέρωμεν ὅ, τι μᾶς ζητηθῇ διὰ τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ ἱεροῦ σκοποῦ, τὸν ὁποῖον ὑπηρετεῖτε.  . Εὐχόμεθα πλήρη τὴν εὐλογίαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἐπιτυχίαν τοῦ ἔργου σας, διὰ τὸ ὁποῖον σᾶς εὐχαριστοῦμεν, ὡς καὶ διὰ τὴν εὐκαιρίαν νὰ σᾶς ἀπευθύνωμεν αὐτοὺς τοὺς λόγους.