Το παιδί μέσα σ' έναν κύκλο βίας Άκρως ενδιαφέρουσα η ομιλία στη Σχολή Γονέων

Την Δευτέρα 04.11.2013 πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Νεότητας ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ της Ιεράς Μητροπόλεώς μας, στα πλαίσια της Σχολής Γονέων, η ομιλία της κ. Βιολέτας Σιγάλα, Παιδοψυχιάτρου, Διευθύντριας της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Καραμανδάνειου Νοσοκομείου Πατρών με τίτλο «ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕΣΑ ΣE ΕΝΑ ΚΥΚΛΟ ΒΙΑΣ».

Η ομιλήτρια αναφέρθηκε στον ορισμό της κακοποίησης-παραμέλησης παιδιών τονίζοντας ότι: «Η κακοποίηση ή κακομεταχείριση του παιδιού περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή συναισθηματικής κακής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης θεραπευτικής αντιμετώπισης ή εκμετάλλευσης για εμπορικούς σκοπούς, η οποία καταλήγει σε συγκεκριμένη ή εν δυνάμει βλάβη που αφορά τη ζωή και την ανάπτυξη του παιδιού, στο πλαίσιο μιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης και δύναμης» (W.H.O.,1999).

Οι μορφές που μπορεί να πάρει η κακοποίηση είναι οι εξής:

Σωματική (χτυπήματα με το χέρι ή με τη χρήση αντικειμένων, τσιμπήματα, τράβηγμα μαλλιών, δαγκώματα, κλωτσιές, κάψιμο με αντικείμενα π.χ. τσιγάρο, ακατάλληλες μέθοδοι πειθαρχίας για την ηλικία του παιδιού).

Συναισθηματική. Περιλαμβάνει λεκτικές κυρίως συμπεριφορές που πλήττουν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Τέτοιου είδους συμπεριφορές θεωρούνται οι φωνές, οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί, η έλλειψη στοργής και αγάπης, η δημιουργία ενοχών, η ταπείνωση, οι απειλές εγκατάλειψης ή βίας.

Σεξουαλική. Αναφέρεται σε οποιαδήποτε συμπεριφορά που αποβλέπει στη σεξουαλική διέγερση του ενήλικα (επαφή ή  διείσδυση με οποιοδήποτε τρόπο στα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό του παιδιού από ενήλικα ή το αντίστροφο, έκθεση παιδιού σε πορνογραφικό υλικό κ.α.)

Παραμέληση και έκθεση σε κίνδυνο. Αφορά τη στέρηση του παιδιού από τις βασικές και απαραίτητες για τη διαβίωση και την υγιή του ανάπτυξη ανάγκες. Τέτοιες ανάγκες είναι η σίτιση, η ένδυση, η στέγαση, το καθαρό και υγιές περιβάλλον, η ιατρική φροντίδα, η εκπαίδευση.

Εκμετάλλευση. Αναφέρεται στη χρησιμοποίηση του παιδιού προς οικονομικό κυρίως όφελος του ενήλικα. Η παιδική εργασία, επαιτεία ή πορνεία είναι μορφές εκμετάλλευσης.

Τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν την άσκηση βίας των γονέων προς τα παιδιά τους είναι:

• Φτωχή επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας

• Δυσλειτουργικές σχέσεις

• Διαζύγια έντονης αντιδικίας

• Δύσκολες συνθήκες επιβίωσης

• Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες

• Όσον αφορά τους γονείς, αυτοί στις περισσότερες περιπτώσεις είναι άτομα που και τα ίδια έχουν βιώματα κακοποίησης ή αποστέρησης κατά την παιδική τους ηλικία. Συχνά έχουν ψυχιατρικά προβλήματα, εγκληματικό παρελθόν και  διαταραχές προσωπικότητας. Ως γονείς έχουν δυσκολία να ταυτιστούν με το ρόλο τους, έχουν υπερβολικές προσδοκίες από το παιδί τους και προβάλουν σε αυτό δικά τους συναισθήματα και σκέψεις. Επίσης είναι ελάχιστα ανεκτικοί σε ερεθίσματα που προέρχονται από το παιδί (π.χ. δεν αντέχουν το κλάμα του μωρού).

Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξουν και παράγοντες που αφορούν το ίδιο το παιδί, όπως για παράδειγμα το εάν ήταν ένα επιθυμητό ή όχι παιδί, το εάν έχει κάποιο χρόνιο νόσημα, νοητική υστέρηση ή κάποια άλλη διαταραχή.

Αναφερόμενη η ομιλήτρια στην εικόνα  των γονέων  που Κακοποιούν τόνισε ότι:

Τα ευρήματα τόσο στη χώρα μας, όσο και σε άλλες χώρες, δείχνουν ότι οι γονείς είναι άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες για φροντίδα και στήριξη τόσο από κοινωνικούς φορείς, όσο και από ειδικούς ψυχικής υγείας.

Μπορεί να χαρακτηρίζονται από:...

– Σοβαρές ψυχικές δυσκολίες (π.χ. πληρούν τα κριτήρια για ψυχιατρικές διαγνώσεις όπως, κατάθλιψη, διαταραχή προσωπικότητας, σπανιότερα ψυχωσικές διαταραχές).

– Περιορισμένες νοητικές ικανότητες.

– Σημαντική δυσκολία να ελέγχουν τον εαυτό τους και τις παρορμήσεις τους (κυρίως τις επιθετικές).

– Συναίσθημα βαθιάς ανεπάρκειας για το γονεϊκό τους ρόλο και για την εικόνα του εαυτού τους γενικότερα.

– Έντονες (ναρκισσιστικές) ανάγκες για εξάρτηση και προσοχή από τους άλλους, τις οποίες τείνουν να καλύπτουν χρησιμοποιώντας τα παιδιά τους ως πηγή φροντίδας. Έτσι, τα παιδιά τους αναλαμβάνουν να στηρίζουν τους γονείς, παραμελώντας τις δικές τους φυσιολογικές ανάγκες για φροντίδα και εξάρτηση (το λεγόμενο σύνδρομο «γονεοποιημένου παιδιού»).

– Συχνότερη χρησιμοποίηση λεκτικής επιθετικότητας, σωματικής τιμωρίας και επιβολής δύναμης στα παιδιά συγκριτικά με φυσιολογικούς γονείς. Επίσης, εκδηλώνουν σημαντικά σπανιότερα θετικές αλληλεπιδράσεις (π.χ. παιχνίδι, διάλογο, καθοδήγηση) με τα παιδιά τους.

– Ακαμψία στις στάσεις τους απέναντι στο παιδί, αλλά και σε άλλα θέματα της ζωής γενικότερα.

– Τάση να αντιλαμβάνονται και να περιγράφουν το παιδί με τρόπο αρνητικό («δύσκολο», «κακό», «προβληματικό»). Έτσι αρνητικά άλλωστε βλέπουν και τον ίδιο τους τον εαυτό.

– Κακές σχέσεις με τους δικούς τους γονείς. Οι περισσότεροι γονείς που κακοποιούν έχουν υπάρξει θύματα ή μάρτυρες βίαιων σκηνών μέσα στις δικές τους οικογένειες. Με την κακοποίηση του παιδιού τους τείνουν ασυνείδητα να ανακουφίζουν και να ελέγχουν τα δικά τους παιδικά ψυχικά τραύματα μέσα από τη διαδικασία της «ταύτισης» με τον βίαιο και επιθετικό γονιό τους (ο λεγόμενος μηχανισμός «ταύτισης με τον επιτιθέμενο»). Έτσι ένα κακοποιημένο παιδί ενδέχεται να γίνει κι εκείνο ένας βίαιος γονιός στο μέλλον, συνεχίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο το δια-γενεαλογικό πέρασμα της βίας στην οικογένεια.

Από την άλλη πλευρά η κλινική εικόνα ενός κακοποιημένου παιδιού περιλαμβάνει εξωτερικές και εσωτερικές κακώσεις. Εξωτερικά εμφανίζονται μώλωπες, εκδορές, εγκαύματα, εικόνες υποσιτισμού και καθυστέρηση της ανάπτυξης. Εσωτερικά υπάρχουν κατάγματα, κακώσεις των ζωτικών οργάνων και εσωτερική αιμορραγία.

Οι σημαντικότερες όμως επιπτώσεις της κακοποίησης είναι στην ψυχική υγεία του παιδιού.

Ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί εμφανίζει δυσκολίες  προσαρμογής στην καθημερινότητα και προβλήματα συμπεριφοράς. Φοβάται για την ασφάλεια τη δική του και των άλλων και δυσκολεύεται να αναπτύξει το αίσθημα της εμπιστοσύνης προς τους γύρω του. Συχνά εμφανίζει μετατραυματικό στρες, διαταραχές της διάθεσης ή της ανάπτυξης της προσωπικότητας του.

Στο σχολείο απομονώνεται από τους συμμαθητές του και αναπτύσσει το συναίσθημα της ντροπής, έχει τάση μυστικοπάθειας και η επίδοση του πέφτει εξαιτίας της εμφάνισης μαθησιακών διαταραχών. Το παιδί αυτό έχει υψηλά επίπεδα άγχους, νιώθει συνεχώς φόβο και έχει προβλήματα στον ύπνο με συχνούς εφιάλτες. Αισθάνεται ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα, ότι κανείς δεν μπορεί να το βοηθήσει και ότι  η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει.

Μεγαλώνοντας υπάρχουν πολλά ψυχικά τραύματα και τα παιδιά αυτά αδυνατούν να αναπτύξουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Στο ρόλο τους ως γονείς έχουν και οι ίδιοι προβλήματα και είναι ανεπαρκείς.

Σοβαρές επιπτώσεις όμως υπάρχουν και όταν τα παιδιά γίνονται μάρτυρες της κακοποίησης κάποιου άλλου, για παράδειγμα της μητέρας. Τότε είναι πιθανό να πάρουν το ρόλο του «προστάτη», προσπαθώντας να παρέμβουν για να σώσουν αυτόν που κακοποιείται. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Με το να εμπλακούν τα ίδια στη βία, με το να αρνούνται να αφήσουν μόνο του το θύμα, με το να το παροτρύνουν να φύγει από το σπίτι για να γλιτώσει.

Οι παράγοντες που μπορούν να βοηθήσουν ένα κακοποιημένο παιδί είναι:

• Η ευρύτερη οικογένεια (παππούδες, γιαγιάδες) οι οποίοι με τη διπλωματία και τη γλυκύτητα των προχωρημένων χρόνων μπορεί να προφυλάξει και να απορροφήσει πολλές φορές το ξέσπασμα της βίας σε μια οικογένεια

• Η κοινότητα στην οποία υπάγεται α άνθρωπος (σχολείο, Εκκλησία, γειτονία) που με κινήσεις που δεν φαίνονται πολλές φορές και τον ίδιο προφυλάσσει και τις διαφορές στην οικογένεια μπορεί να απαλύνει.

• Το σχολείο του οποίου ο ρόλος κακώς έχει γίνει μόνο να μαθαίνει. Οφείλει να διαπαιδαγωγεί και ως θεσμός να καλύπτει τα κενά που φυσικά έχουν οι γονείς.

• Βασικότερο ρόλο παίζει το ίδιο το παιδί, όσο μικρό κι αν είναι, με τις πεποιθήσεις του και τις ικανότητές του που τις έχει ακόμα κι αν δεν φαίνονται. Γράφει ο Όμηρος στην Οδύσσεια «δεν εγεννήθεις λέγω μηδέ ανδρώθηκες, οι αθάνατοι χωρίς να το θελήσουν» που σημαίνει χωρίς τη θέληση του Θεού. Πολύ σημαντικό είναι το πόσο θα μπορέσει να αντισταθεί ο ίδιος ο άνθρωπος στις παρορμήσεις του να δράσει την ώρα του θυμού του, πράγμα που χρειάζεται να έχει πάρει από μικρός μια καθοδήγηση (είτε από τους γονείς του, είτε από το σχολείο, είτε από τον ίδιο τον εαυτό του, είτε από την Εκκλησία).

Ακολούθησε εποικοδομητική συζήτηση με τους γονείς.

Η επόμενη συνάντηση στη Σχολή Γονέων θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013 και ώρα 19.00.

aigialeianews