Κι όμως, πολλές φορές η παιδική κακοποίηση «φεύγει» αδιάγνωστη!

«Πριν από λίγες ημέρες, είχα εφημερία στο νοσοκομείο όταν με φώναξαν στα επείγοντα. Ήταν ένα μωρό 2 μηνών με εμφανές τραύμα στο πρόσωπο. Ο μπαμπάς ισχυριζόταν ότι είχε χτυπήσει το κεφάλι του στο καθισματάκι του αυτοκινήτου. Μόλις είδα το παιδί, κατάλαβα ότι η ιστορία δεν έστεκε. 

Ένα μωρό δύο μηνών δεν είναι σε θέση να γυρίσει με αυτόν τον τρόπο, επιπλέον η μελανιά είχε αμυδρά σχήμα παλάμης. Αμέσως κίνησα τις προβλεπόμενες διαδικασίες, και πράγματι την επόμενη ημέρα ο μπαμπάς ομολόγησε ότι χτύπησε το παιδί πάνω στα νεύρα του. Αν δεν το είχαμε διαγνώσει εκείνη την ημέρα, την επόμενη φορά μπορεί να του προκαλούσε μη αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη. 

Είναι σημαντικό οι γιατροί να έχουν στο μυαλό τους το ενδεχόμενο της παιδικής κακοποίησης. Αλλιώς δεν θα το διαγνώσουν».

Όλα αυτά συνέβησαν πολύ μακριά από εδώ, αλλά δεν είναι καθόλου μακρινά. Το περιστατικό μάς διηγείται ο δρ John Mishel Leventhal, διευθυντής των Προγραμμάτων για τα Κακοποιημένα Παιδιά στο Νοσοκομείο Παίδων στο Yale. Ποιες οι πιθανότητες να είχε διαγνωστεί το ίδιο περιστατικό στην Ελλάδα; «Μα η νοσοκόμα και ο ειδικευόμενος γιατρός που χειρίστηκαν το περιστατικό πίστεψαν την ιστορία με το καθισματάκι», λέει ο δρ Leventhal. «Αλλά υπάρχει πρωτόκολλο που επιβάλλει, όταν ένα παιδάκι κάτω του ενός έτους φτάνει στα επείγοντα με χτύπημα στο κεφάλι, να με φωνάζουν». Το πρωτόκολλο που τηρείται απαρέγκλιτα έσωσε ενδεχομένως μια ζωή.

Στην Ελλάδα οι γιατροί ενημερώνονται για την παιδική κακοποίηση μόνο στο πανεπιστήμιο, χωρίς περαιτέρω επιμόρφωση. Χωρίς συγκεκριμένες οδηγίες για τη διαχείριση των ύποπτων περιστατικών, σε συνδυασμό με τον φόρτο εργασίας και την κούραση, η κακοποίηση φεύγει συχνά αδιάγνωστη. Ένα σπασμένο χέρι μπαίνει στον γύψο, σε μια μελανιά συνταγογραφείται αλοιφή.

Όλα αυτά φιλοδοξεί να αλλάξει το νέο φιλόδοξο πρόγραμμα που ξεκινά το Σωματείο ΕΛΙΖΑ, Εταιρεία κατά της Κακοποίησης του Παιδιού. Πρόκειται για το 1ο Εθνικό Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Νοσοκομειακών Ιατρών για τη Διαχείριση Περιστατικών Σωματικά Κακοποιημένων Παιδιών, το οποίο θα διαρκέσει δύο χρόνια και θα οδηγήσει στη δημιουργία του πρώτου εθνικού δικτύου γιατρών με εξειδίκευση στο θέμα. Την εβδομάδα που πέρασε ο καθηγητής Leventhal και η καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου της Αϊόβας Resmiye Oral εκπαίδευσαν 20 παιδιάτρους από 12 πανεπιστημιακές παιδιατρικές κλινικές της χώρας, οι οποίοι στη συνέχεια θα εκπαιδεύσουν τους συναδέλφους τους στα νοσοκομεία.

«Η ύπαρξη πρωτοκόλλου δράσης είναι το πιο σημαντικό», εξηγεί στην «Κ» η κ. Oral. «Να γνωρίζουν οι γιατροί ποια ακριβώς είναι τα “καμπανάκια” που πρέπει να μας ανησυχούν και σε τι εξετάσεις πρέπει να προβούμε εάν υποπτευόμαστε κακοποίηση. Έτσι, κάθε φορά που φτάνουν στις δομές υγείας παιδιά με ανεξήγητους τραυματισμούς, το σύστημα θα μπορεί να ανταποκρίνεται». 

Όπως αναφέρει, έχει βρεθεί ότι το 30% των παιδιών που έρχονται με τραυματισμό στο κεφάλι από κακοποίηση επιστρέφει στο νοσοκομείο. «Από μια λανθασμένη διάγνωση, το παιδί μπορεί να επιστρέψει νεκρό».

Οι παιδίατροι καλούνται να δουλέψουν σαν ντετέκτιβ. «Αντίθετα με τα μεγαλύτερα παιδιά, κάθε μελανιά στο σώμα ενός μωρού είναι ύποπτη», λέει ο κ. Leventhal. «Και είναι σημαντικό να μην εξετάζουμε μόνο τα εμφανή σημεία, αλλά όλο το σώμα. Στον κορμό, στα αυτιά, στον λαιμό δεν μπορεί να τραυματιστεί ένα παιδί πέφτοντας. Το άλφα δεν οδηγεί απαραίτητα στο βήτα, αλλά το άλφα σε κάνει να σκέφτεσαι το βήτα».

Η πρώτη κίνηση μετά την ιατρική εξέταση είναι η καταγραφή του ιστορικού του τραυματισμού. Τι συνέβη και χτύπησε το παιδί; «Ο γιατρός πρέπει να καταλάβει αν το τραύμα είναι συνεπές με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού, τον τύπο και τη σοβαρότητα του τραυματισμού», σημειώνει η κ. Oral.

Όταν κάτι δεν «κολλάει», ενεργοποιείται ο μηχανισμός, μέρος του οποίου είναι η επαφή με την οικογένεια. «Πολλά περιστατικά συμβαίνουν στο πλαίσιο ενδοοικογενειακής βίας. Είναι λάθος να φοβόμαστε να “ανακατευόμαστε” στις ζωές των άλλων. Πρέπει να ρωτήσουμε εάν υπάρχουν προβλήματα με καταχρήσεις ή προβλήματα ψυχικής υγείας», εξηγεί ο κ. Leventhal. «Μπορεί να μας πουν, μπορεί και όχι, αλλά οφείλουμε να ρωτήσουμε». Οι καταχρήσεις, το ιστορικό βίας στην οικογένεια, η ύπαρξη ψυχικής νόσου αποτελούν τρεις βασικούς παράγοντες στην παιδική κακοποίηση. 

«Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει το στρες στην οικογένεια, που μπορεί να οφείλεται σε μια απόλυση. Στις ΗΠΑ βρέθηκε ότι τα περιστατικά παιδικής κακοποίησης διπλασιάστηκαν στη διάρκεια της ύφεσης. Υπάρχουν πολλοί λόγοι μια οικογένεια να έχει στρες, όπου οι γονείς το “χάνουν”, με σοβαρές επιπτώσεις καμιά φορά». Η κ. Oral υποστηρίζει, πάντως, ότι θύματα είναι πάντα δύο. «Είναι λάθος από τα ΜΜΕ να αναφέρονται στους γονείς που κατηγορούνται για κακοποίηση ως “τέρατα”. Από την εμπειρία μου μπορώ να σας πω με βεβαιότητα ότι κανείς δεν έχει επιλέξει να κακοποιεί. Η φτώχεια, η βία προς τον ίδιο, τα υπόλοιπα προβλήματα τον οδήγησαν εκεί».

«Θα κάνει τη διαφορά»
Ένας από τους 20 παιδιάτρους που παρακολούθησαν τα ειδικά σεμινάρια είναι ο κ. Αλέξανδρος Μάκης, παιδίατρος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων.

«Θεωρώ ότι αυτό το πρόγραμμα θα κάνει τη διαφορά», λέει στην «Κ». «Στο νοσοκομείο μας, για παράδειγμα, δεν υπάρχει οργανωμένη ομάδα διαφόρων ειδικοτήτων επιφορτισμένη με το να διαχειρίζεται τέτοια περιστατικά. Υπάρχει όμως μεγάλη διάθεση από τους παιδιάτρους. Επιστρέφοντας, θα καλέσουμε να ενημερώσουμε εμείς με τη σειρά μας τους συναδέλφους μας αλλά και γιατρούς από διάφορες άλλες ειδικότητες, όπως ορθοπεδικούς, νευροχειρουργούς, όλους όσοι εμπλέκονται στο θέμα ώστε να υπάρχει κοινή αντιμετώπιση».

Παράλληλα με το πρόγραμμα επιμόρφωσης των παιδιάτρων, το Σωματείο ΕΛΙΖΑ θα πραγματοποιήσει και επτά ανοικτές ημερίδες ενημέρωσης γιατρών όλων των ειδικοτήτων σε διάφορες πόλεις. Πολύ σημαντική είναι επίσης η πρωτοβουλία για την υλοποίηση αναδρομικής και προοπτικής έρευνας, με στόχο να δημιουργηθούν στατιστικά στοιχεία αναφορικά με το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης στην Ελλάδα. 

Όπως λέει ο κ. Μάκης, «τα περιστατικά αυτά δεν καταγράφονται σήμερα, δεν ξέρουμε ούτε πόσα είναι ούτε ποια είναι η συχνότητά τους». Στις ΗΠΑ, αντίθετα, κάθε υπηρεσία συλλέγει δεδομένα που αποστέλλονται στην εθνική βάση δεδομένων για την παιδική κακοποίηση, όπου αξιολογούνται και αναλύονται.

Το πρόγραμμα του ΕΛΙΖΑ υλοποιείται με την επιστημονική συνεργασία της Ιατρικής Σχολής των Πανεπιστημίων Yale και Iowa και της Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Π. και Α. Κυριακού».

kathimerini