Καλύτερο μέλλον για τα παιδιά

Η επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας και οι ευρύτεροι στόχοι της Διακήρυξης της Χιλιετίας θα μεταμορφώσουν τις ζωές εκατομμυρίων παιδιών που θα γλυτώσουν από τις ασθένειες και τον πρόωρο θάνατο, θα ξεφύγουν από την ακραία φτώχεια και τον υποσιτισμό, θα αποκτήσουν πρόσβαση σε ασφαλές νερό και αξιοπρεπείς εγκαταστάσεις υγιεινής και θα ολοκληρώσουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

 

Αν και ορισμένες χώρες και περιοχές έχουν μείνει πίσω, οι στόχοι είναι ακόμα επιτεύξιμοι. Τα Κράτη-Μέλη των Ηνωμένων Εθνών είναι δεσμευμένα να επιτύχουν τους στόχους της χιλιετίας και έχουν συνασπισθεί γύρω από ένα σύνολο αποφασιστικών πρωτοβουλιών ώστε να επιταχύνουν την πρόοδο. Θέτοντας σε εφαρμογή αυτές τις πρωτοβουλίες θα απαιτήσει ανανέωση των δεσμεύσεων στο ζήτημα των στόχων της χιλιετίας και επιπρόσθετους πόρους.
Θα χρειαστεί επίσης μια πολύ πιο ισχυρή επικέντρωση σε εκείνα τα παιδιά που τώρα εξαιρούνται από βασικές υπηρεσίες και στερούνται προστασίας και συμμετοχής. Εκτός και αν πολύ περισσότερα από αυτά τα παιδιά προσεγγισθούν, αρκετοί από τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας - και ιδιαίτερα ο στόχος για την καθολική πρωτοβάθμια εκπαίδευση - απλά δεν θα επιτευχθούν στην ώρα της ή ολοκληρωμένα.

Στα παιδιά για τα οποία είναι δυσχερέστατη η προσέγγιση περιλαμβάνονται εκείνα που ζουν στις φτωχότερες χώρες και στις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες, παιδιά που αντιμετωπίζουν διακρίσεις με βάση το φύλο, εθνικότητα, σωματική αναπηρία ή ανήκουν σε κάποια ιθαγενή ομάδα πληθυσμού, παιδιά που έχουν εμπλακεί σε ένοπλες συρράξεις ή έχουν πληγεί από το AIDS και παιδιά που στερούνται επίσημης ταυτότητας, που είναι θύματα διάφορων μορφών κακοποίησης ή εκμετάλλευσης και που δεν τους συμπεριφέρονται σα να είναι παιδιά.
Αυτά τα παιδιά, οι αιτίες που τα εξαιρούν και τα κάνουν «αόρατα» και οι δράσεις που πρέπει να αναλάβουν εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για την ευημερία τους για να τα προστατεύσουν και να τα αγκαλιάσουν είναι το κεντρικό θέμα της Κατάστασης των Παιδιών στον Κόσμο 2006.

Για να εκπληρωθούν οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας για τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των περιθωριοποιημένων και «αόρατων» παιδιών, χρειάζεται να γίνουν τα ακόλουθα:

• Μια τεράστια προσπάθεια απαιτείται για να δοθεί ώθηση στις βασικές υπηρεσίες για εκείνα τα παιδιά και τις οικογένειές τους που επί του παρόντος δεν τις απολαμβάνουν. Αυτό συμπεριλαμβάνει άμεσες παρεμβάσεις - επονομαζόμενες ως «παρεμβάσεις ταχείας επίδρασης» - που υιοθετήθηκαν από τους ηγέτες του κόσμου στη σύνοδο κορυφής του 2005, που μπορούν να προσφέρουν μια ζωτική αρχική ώθηση στην ανθρώπινη ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας.
• Περισσότερο μακρόπνοες πρωτοβουλίες που έχουν τη ρίζα τους σε μια προσέγγιση με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα - που πολλές από τις οποίες είναι ήδη σε εξέλιξη - πρέπει να επιταχυνθούν ή να ξεκινήσουν ταυτόχρονα με τις άμεσες παρεμβάσεις, ώστε να βοηθήσουν να εξασφαλισθεί πως οι τελευταίες θα είναι όσο το δυνατόν αποτελεσματικές. Η οικοδόμηση του εθνικού δυναμικού, μέσα από στρατηγικές που καθοδηγούνται από τις εθνικές κυβερνήσεις και τις τοπικές κοινότητες, είναι ο βέλτιστος τρόπος να εξασφαλισθεί μακροπρόθεσμα η βιωσιμότητα αυτών των πρωτοβουλιών.
• Πρέπει να αναληφθούν βαθύτερες προσεγγίσεις που θα δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στους περισσότερο ευάλωτους. Αυτό απαιτεί τη συμμετοχή των κυβερνήσεων - μέσα από νομοθεσίες, προϋπολογισμούς, ερευνητικά προγράμματα - όπως και των δωρητών, διεθνών οργανώσεων, της κοινωνίας των πολιτών, των μέσων ενημέρωσης και του ιδιωτικού τομέα, για να φθάσουμε στα παιδιά που κινδυνεύουν περισσότερο να χάσουν τους στόχους της χιλιετίας. Η UNICEF εκτιμά πως αν επιτευχθούν οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας θα μεταμορφωνόταν η ζωή εκατομμυρίων παιδιών.

Στα επόμενα 10 χρόνια

• 300 εκατομμύρια παιδιά θα αποκτούσαν πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής.
• 100 εκατομμύρια παιδιά θα αποκτούσαν πρόσβαση σε βελτιωμένη παροχή νερού.
• 60 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών θα αποκτούσαν πρόσβαση σε επαρκή διατροφή.
• 115 εκατομμύρια παιδιά θα αποκτούσαν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
•  Θα σωζόταν η ζωή 5,5 εκατομμυρίων παιδιών κάτω των 5 ετών μόνο το 2015.

Όμως με την παρούσα πρόοδο που παρουσιάζουν οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας, εκατομμύρια παιδιά που θα επωφελούντο από πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες με την επίτευξη των στόχων αυτών, θα χάσουν την ευκαιρία και μέχρι το 2015:

• 170 εκατομμύρια παιδιά δεν θα αποκτήσουν πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής.
• 70 εκατομμύρια παιδιά δεν θα αποκτήσουν πρόσβαση σε βελτιωμένη παροχή νερού.
• 50 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών δεν θα αποκτήσουν πρόσβαση σε επαρκή διατροφή.
• 80 εκατομμύρια παιδιά θα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Το 2015 θα χάσουν τη ζωή τους 3,8 εκατομμύρια παιδιά που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί.

Προστατευτικό περιβάλλον για τα παιδιά
Κλειδί για το κτίσιμο ενός προστατευτικού περιβάλλοντος είναι η υπευθυνότητα: Όλα τα μέλη της κοινωνίας μπορούν να συμβάλουν ώστε να εξασφαλισθεί πως τα παιδιά δεν θα καταλήγουν στην αφάνεια. Ενώ οι οικογένειες και το κράτος έχουν την πρωταρχική ευθύνη να προστατέψουν τα παιδιά, οι διαρκείς και συνεχιζόμενες προσπάθειες από άτομα και οργανώσεις σε όλα τα επίπεδα είναι ουσιαστικής σημασίας για να σπάσουν τα κατεστημένα εκμετάλλευσης:

• Την ενίσχυση της δυνατότητας των οικογενειών και των κοινοτήτων να φροντίζουν και να προστατεύουν τα παιδιά.
• Τη δέσμευση των κρατών στη παιδική προστασία παρέχοντας στήριξη μέσα από τον προϋπολογισμό τους και πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας που στοχεύουν στα περισσότερο περιθωριοποιημένα και «αόρατα» παιδιά.
• Την επικύρωση και εφαρμογή της νομοθεσίας, τόσο εθνικής όσο και διεθνούς που αφορά τα δικαιώματα και την προστασία των παιδιών.
• Την ποινική δίωξη των δραστών εγκλημάτων κατά των παιδιών και την αποφυγή της ποινικοποίησης των παιδιών θυμάτων.
• Ανοικτή συζήτηση από την κοινωνία των πολιτών και τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριφορών, προκαταλήψεων, πεποιθήσεων και πρακτικών που διευκολύνουν ή οδηγούν σε μορφές καταχρήσεων δικαιωμάτων.
• Εξασφαλίζοντας πως τα παιδιά γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, ενθαρρύνονται να τα εκφράζουν και πως εφοδιάζονται με ζωτικές δεξιότητες και πληροφόρηση για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από κακοποίηση και εκμετάλλευση.
• Διαθεσιμότητα των βασικών κοινωνικών υπηρεσιών σε όλα τα παιδιά χωρίς διάκριση.
• Έλεγχο και διαφανείς μεθόδους αναφοράς αβλεψιών καταχρήσεων και εκμετάλλευσης.

Αγκαλιάζοντας τα παιδιά
Οι δεσμεύσεις μας για τα παιδιά απαιτούν να γίνει κάθε δυνατή προσπάθεια να τα προσεγγίσουμε. Όμως πως μπορούμε να φθάσουμε εκείνα τα παιδιά που ζουν στις σκιές; Πως μπορούμε να εξασφαλίσουμε την συμπερίληψή τους σε βασικές υπηρεσίες και την εμφανή τους παρουσία προστατεύοντάς τα από το κακό, την κακοποίηση και τη βία και ενθαρρύνοντας την συμμετοχή τους στην κοινωνία; Τρία συμπεράσματα αναδεικνύονται:

• Κατανοώντας την δεινή θέση των εξαιρουμένων και αόρατων παιδιών και των παραγόντων πίσω από την περιθωριοποίησή τους και ακολούθως επικεντρώνοντας πρωτοβουλίες για αυτά τα παιδιά, πρέπει να καταστεί ένα αναπόσπαστο τμήμα των εθνικών στρατηγικών για τα δικαιώματα του παιδιού και την ανάπτυξη.
• Οι βαθύτερες αιτίες της εξαίρεσης και οι παράγοντες που καθιστούν τα παιδιά αόρατα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ακόμα και καλά χρηματοδοτημένες, εύστοχες πρωτοβουλίες για μειονεκτούσες οικογένειες και παιδιά, κινδυνεύουν να αποτύχουν εάν οι γενικότερες συνθήκες που υποθάλπουν την φτώχεια, τις ένοπλες συρράξεις, την κακή διακυβέρνηση, την ανεξέλεγκτη εξάπλωση του AIDS και τις διακρίσεις παραμένουν.
• Όλα τα μέρη της κοινωνίας πρέπει να επαναδεσμευτούν στις ευθύνες τους προς τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός ισχυρού προστατευτικού περιβάλλοντος.

Οι κυβερνήσεις φέρουν την κύρια ευθύνη να προσεγγίσουν τα εξαιρεμένα και αόρατα παιδιά και χρειάζεται να επιτείνουν τις προσπάθειές τους σε τέσσερις αποφασιστικούς τομείς:

• Έρευνα: Η βαθειά έρευνα είναι ουσιαστική για τον αποτελεσματικό προγραμματισμό, όμως αξιόπιστα στοιχεία για τα παιδιά αυτά επί του παρόντος είναι ελάχιστα.
• Νομοθεσία: Η εθνική νομοθεσία πρέπει να εναρμονισθεί με τις διεθνείς δεσμεύσεις για τα παιδιά. Νομοθεσία που κατοχυρώνει διακρίσεις πρέπει να αναθεωρηθεί ή να καταργηθεί.
• Χρηματοδότηση και δημιουργία υποδομών: Νομοθεσία και έρευνα επάνω στα εξαιρεμένα και αόρατα παιδιά πρέπει να συμπληρώνεται από προϋπολογισμούς εστιασμένους στα παιδιά και κτίσιμο ιδρυμάτων.
• Προγράμματα: Μεταρρυθμίσεις στις υπηρεσίες ώστε να απομακρυνθούν φραγμοί που εμποδίζουν εξαιρεμένα παιδιά από την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, χρειάζονται επειγόντως σε πολλές χώρες και κοινότητες. Η ομαδοποίηση υπηρεσιών μπορεί να αυξήσει την πρόσβαση, όπως και η χρήση δορυφορικών ή κινητών υπηρεσιών για παιδιά σε δυσπρόσιτες ή μειονεκτούσες τοποθεσίες.

Eπίσης, άλλοι συντελεστές έχουν να παίξουν ρόλο. Δωρητές και διεθνείς οργανισμοί πρέπει να δημιουργήσουν ένα θετικό κλίμα μέσα από τολμηρές και σωστά μελετημένες πολιτικές για την βοήθεια, το εμπόριο και το δημόσιο χρέος. Η κοινωνία των πολιτών πρέπει να αναγνωρίσει τις ευθύνες της απέναντι στα παιδιά και να αποτελέσει μέρος της λύσης. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να υιοθετήσει ηθικές εταιρικές πρακτικές που θα εξασφαλίζουν πως τα παιδιά δεν θα πέφτουν ποτέ θύματα εκμετάλλευσης. Τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να γίνουν ένας φορέας ενδυνάμωσης παρέχοντας στο κοινό ακριβή πληροφόρηση και αμφισβητώντας συμπεριφορές, προκαταλήψεις και πρακτικές που βλάπτουν τα παιδιά. Τέλος, τα ίδια τα παιδιά μπορούν να παίξουν ενεργό ρόλο για την ίδια τους την προστασία και την προστασία των συνομηλίκων τους.

Όλοι μαζί για τα παιδιά
Η δημιουργία ενός κόσμου κατάλληλου για τα παιδιά μπορεί να φαίνεται απίστευτα μακρινό, όμως η επίτευξή του είναι τόσο απλή: Πρέπει να κάνουμε κάθε τι που περνάει από το χέρι μας για να σταθούμε στο ύψος των δεσμεύσεών μας προς τα παιδιά. Οι δεσμεύσεις αυτές είναι σαφείς και ξεκάθαρες. Αυτό που τώρα χρειάζεται είναι η κατανόηση πως μια δέσμευση είναι μια υπόσχεση τόσο με ηθικές όσο και με πρακτικές υποχρεώσεις.
Από ηθικής πλευράς, μια δέσμευση υποδηλώνει μια σχέση καθήκοντος. Σε πρακτικούς όρους, μια δέσμευση υποχρεώνει αυτούς που την αναλαμβάνουν σε συγκεκριμένες δράσεις. Αυτό αναγνωρίσθηκε ανεπιφύλακτα στη Σύνοδο Κορυφής του 2000, που μετέτρεψε ωραία λόγια και ευγενείς φιλοδοξίες σε αναπτυξιακούς στόχους με χρονικό πλαίσιο στη Διακήρυξη της Χιλιετίας - σύμφωνα με την οποία οι ηγέτες του κόσμου ανέλαβαν να μετρηθούν και να είναι υπόλογοι.

Η Ατζέντα της Χιλιετίας για τα παιδιά είναι κατ' εξοχήν εφικτή. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι σταθερή και αποφασιστική δράση σε τρία βασικά μέτωπα για τα επόμενα 10 χρόνια:

• Να επιτύχουμε τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας: Στη Σύνοδο Κορυφής του 2005, οι ηγέτες του κόσμου επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να επιτύχουν τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας μέχρι το 2015. Η επίτευξή τους πρέπει να είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση του να παρέχουμε καθολική πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, την προστασία και τη συμμετοχή των παιδιών. Εκείνες οι χώρες που υστερούν στους στόχους αυτούς πρέπει να υπερδιπλασιάσουν τις προσπάθειές τους, με γενναία στήριξη από δωρητές και διεθνείς οργανισμούς, ενώ εκείνες που επί του παρόντος προχωρούν σωστά πρέπει να προσπαθήσουν να ξεπεράσουν τους στόχους, να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της εξάλειψης των ανισοτήτων στην παιδική υγεία, την εκπαίδευση και την ανάπτυξη.
• Να προσεγγίσουμε τους εξαιρεμένους και αφανείς: Οι δεσμεύσεις μας προς τα παιδιά απαιτούν να προσεγγίσουμε εκείνα που έχουν τη μέγιστη ανάγκη φροντίδας και προστασίας - τα πιο φτωχά και πλέον ευάλωτα, τα θύματα εκμετάλλευσης και κακομεταχείρισης. Πρέπει να σταθούμε αντίκρυ σε δυσκολοχώνευτες αλήθειες σχετικά με τις πολλές ανισότητες και καταχρήσεις εις βάρος των εξαιρεμένων και «αόρατων» παιδιών μέσα στις ίδιες μας τις χώρες, τις κοινωνίες και τις κοινότητες, αλλά και εκτός των συνόρων και να κάνουμε τις απώτατες προσπάθειες για τις εξαλείψουμε.
• Να εργασθούμε από κοινού: Για να γίνει δυνατή η επιτυχία θα χρειασθεί κάτι περισσότερο από πολιτική βούληση και καλοπροαίρετες στρατηγικές. Καμία κυβέρνηση, υπηρεσία ή οργανισμός δεν μπορεί να επιτύχει οποιονδήποτε από τους στόχους αφ' εαυτού. Η Ατζέντα της Χιλιετίας δεν θα επιτευχθεί δίχως αποτελεσματικές, δημιουργικές και συνεπείς συνεργασίες.
• Όλοι μας οφείλουμε, όχι μόνον να αναγνωρίσουμε την ευθύνη μας να αποτελέσουμε μέρος της λύσης, αλλά επίσης να είμαστε έτοιμοι και πρόθυμοι να εργασθούμε από κοινού προς όφελος των παιδιών. Πρέπει να γίνουμε οι συνεργάτες τους - επιζητώντας τόσο να τα ενδυναμώσουμε όσο και να τα συμπεριλάβουμε και να τα προστατέψουμε, με τη γνώση πως κάνοντας πραγματικότητα το όραμα της Διακήρυξης της Χιλιετίας για ένα κόσμο ειρήνης, δικαιοσύνης, ανεκτικότητας, ασφάλειας, ελευθερίας, σεβασμού για το περιβάλλον και κοινής ευθύνης εξαρτάται από την εξασφάλιση πως κανένα παιδί δεν θα εξαιρείται ή θα βρίσκεται στην αφάνεια. Τα παιδιά του κόσμου, ιδιαίτερα εκείνα που τόσο συχνά χάνουν τις ευκαιρίες που χρειάζονται για να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν, στηρίζονται σε μας.

Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου 2006