Πως θα μάθει το παιδάκι σας να χρησιμοποιεί την τουαλέτα

Γύρω στα δύο χρόνια του παιδιού τους, και μερικές φορές νωρίτερα, οι γονείς ανυπομονούν να δουν το παιδί τους να μαθαίνει να χρησιμοποιεί το γιογιό ή την τουαλέτα.

Συχνά οι γονείς βιάζονται πάρα πολύ να δουν αυτή την εξέλιξη, όπως συχνά βιάζονται και ανησυχούν για κάθε βήμα στην ανάπτυξη του παιδιού τους. 

από paidiatre

Μην το κάνετε θέμα μέσα σας και γύρω σας

Η προοπτική του να πάει το παιδί «καθαρό» στον παιδικό σταθμό κάνει καμιά φορά το θέμα πιο επιτακτικό.

Όμως η μετάβαση από την πάνα στην τουαλέτα είναι μια διαδικασία που απαιτεί ιδιαίτερη κατανόηση και ευαίσθητους χειρισμούς για να προχωρήσει απλά και χωρίς προβλήματα. 

Γιατί η πίεση και το άγχος τις πιο πολλές φορές επιβραδύνουν κατά πολύ την όλη διαδικασία. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι ανυπόμονες οικογένειες, που άρχισαν νωρίς την εκπαίδευση της τουαλέτας, τα κατάφεραν τελικά πολύ αργότερα από άλλες οικογένειες που άρχισαν αφού το παιδί τους είχε κλείσει τα δύο χρόνια.

Οι όροι και οι λέξεις που οι επαγγελματίες χρησιμοποιούμε για την αγωγή τουαλέτας είναι συχνά «εκπαίδευση σφικτήρων» ή «εκπαίδευση στην τουαλέτα». Στην ουσία, η όλη διαδικασία υπερβαίνει κατά πολύ τη συμπεριφορά ή την εκπαίδευση των σφιγκτήρων γιατί συμμετέχουν σ’ αυτήν όλα τα συναισθηματικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά αυτής της ηλικίας. Επίσης, είναι καλύτερα να μιλάμε για αγωγή και όχι για εκπαίδευση στην τουαλέτα, για να μην παρασυρόμαστε από την στενή έννοια που έχει καμιά φορά η εκπαίδευση. 

Οι όροι και οι λέξεις όμως που και οι γονείς χρησιμοποιούν για την αγωγή τουαλέτας έχουν πάρα πολύ συχνά μέσα του το ρήμα «καταφέρνω» και τις λέξεις «επιτυχία» ή «ατύχημα». Είναι σαν να είναι μια κοινωνική επιταγή που η οικογένεια, ο παιδικός σταθμός και καμιά φορά γιατροί και ψυχολόγοι το χειρίζονται σαν να πρόκειται για ακαδημαϊκή επιτυχία.

Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι είναι ικανά να αρχίσουν την αγωγή στην τουαλέτα:...  Στην ηλικία των 2 χρόνων, 26% των παιδιών Στην ηλικία των 2,5 χρόνων, 85% των παιδιών Στην ηλικία των 3 χρόνων, 98% των παιδιών

Τι γίνεται στα δύο χρόνια;

            Μέχρι τώρα η ούρηση και η αφόδευση του παιδιού ήταν καλοδεχούμενα. Το πλύσιμο και το άλλαγμα, το σκούπισμα και τα συνοδευτικά χάδια και γαργαλήματα, τα φιλάκια στο φρεσκοπλυμένο μοσχομυριστό μωρό, απαραίτητη συνοδεία.

            Ξαφνικά όμως όλα αλλάζουν. Μια απαίτηση αρχίζει να διαμορφώνεται από τους γονείς και το περιβάλλον, σαφής και επιτακτική: Μεγάλωσες, πρέπει να πάψεις να βρέχεσαι και να λερώνεσαι επάνω σου.

            Ένα νέο καθήκον και ένα νέο άγχος που προβάλλει με αυστηρότητα τις πιο πολλές φορές. Επιθυμία να μπουν όλα σε τάξη όσο πιο γρήγορα γίνεται και παράλληλα μια παράξενη για το παιδί και ανερμήνευτη αποστασιοποίηση.

            Το παιδί, από την μεριά του, δεν ξέρει τι άλλαξε έτσι ξαφνικά και γιατί. Δεν ρωτήθηκε και συχνά δεν  θέλει να περάσει στον κόσμο των μεγάλων, και βεβαίως έχει τους λόγους του. Χάνει τα χάδια του και δεν έχει απαραίτητα το κίνητρο γι’ αυτό.

             Επίσης, πρέπει να έχει αποκτήσει ήδη κάποιες δεξιότητες ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί την τουαλέτα. Πρέπει, δηλαδή, να μπορεί να τρέχει, να σκαρφαλώνει να ανεβαίνει ένα σκαλάκι, να κατεβάζει το παντελόνι ή το εσώρουχό του, να εκτελεί δύο εντολές μαζί, να χρησιμοποιεί μικρές φράσεις από δύο λέξεις, να μπορεί να καθίσει 3-5 λεπτά σε μία θέση, να θέλει να το αλλάζουν όταν λερώνεται και επιπλέον να θέλει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των γονιών του. Να θέλει να τους ευχαριστήσει.

            Να θέλει, παρά το ότι εναντιώνεται συνέχεια. Να χαίρεται την αυτονομία του και τη διαχείριση της καθημερινότητάς του.

Να θέλει να μοιάσει στους γονείς του, ως προς αυτές τις συνήθειες τουλάχιστον.

Δεν είναι λίγα όλα αυτά!

Σ’ αυτή και μόνο την αναπτυξιακή στιγμή, η οποία έρχεται γύρω στα 2 με 2,5 χρόνια, μπορεί νευρολογικά να ελέγξει τα αντανακλαστικά και τους σφιγκτήρες τόσο της κύστης, όσο και του εντέρου του.

Ο έλεγχος των σφιγκτήρων και η αναπτυξιακή ετοιμότητα έρχονται συνήθως μετά τα δεύτερα γενέθλια. Μην βιάζεστε.

Τότε είναι η κατάλληλη στιγμή. Επιπρόσθετα, εκτός από όλα αυτά που αποδεικνύουν την ωριμότητά του, πρέπει να μην συμβαίνουν αλλαγές ή σημαντικά γεγονότα στην ζωή του ή τη ζωή της οικογένειας. Ταξίδια, αποχωρισμοί, αλλαγή σπιτιού ή δωματίου, καινούργιο κρεβάτι, αρρώστιες, παιδικός σταθμός είναι απόλυτες αντενδείξεις.

Αν για κάποιο λόγο υπάρχει άγχος ή θλίψη στην οικογένεια, αν γεννήθηκε το νέο σας μωρό, καλύτερα να αναβάλλετε τις διαδικασίες αγωγής στην τουαλέτα.

Επίσης, αν έχετε στον νου σας να κάνετε και άλλα, όπως να «κόψετε» την πιπίλα, το μπουκάλι ή τα υπολείμματα θηλασμού... εε, σιγά-σιγά. Ένα-ένα και με ψυχραιμία.

Κανείς δεν θα χάσει με την υπομονή. 

Με ποιο τρόπο θα του μάθω να χρησιμοποιεί δοχείο ή τουαλέτα;

            Η διάρκεια της προσπάθειας για την εκπαίδευση της ημέρας είναι γύρω στους 3 μήνες-άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο.

            Η προσπάθεια για τη νύχτα καλό είναι να γίνει 4-6 μήνες αργότερα. Οι μήνες χωρίς κρύο διευκολύνουν την όλη διαδικασία.

            Όταν λοιπόν κρίνετε με βάση τα προηγούμενα ότι είναι η κατάλληλη στιγμή, έχετε υπομονή και ακολουθήστε τα εξής βήματα:

• Συζητήστε το μαζί του. Πέστε του και ενισχύστε το ότι τώρα που μεγάλωσε μπορεί να βγάλει τις πάνες, όπως τα μεγαλύτερα παιδιά, και να χρησιμοποιεί τουαλέτα όπως εσείς.
• Δείξτε του πως εσείς πηγαίνετε στην τουαλέτα. Είναι καλύτερα αυτό να το κάνει ο γονιός με παιδιά του ίδιου φύλου και είναι καλύτερα να έχει αρχίσει να θέλει να σας μοιάσει.
• Αγοράστε μαζί του το δοχείο του (γιογιό) ώστε να του αρέσει. Το δοχείο καταρχήν μπορεί να βρίσκεται στο δωμάτιό του, στο σαλόνι ή στην τουαλέτα.
• Αν αρνηθεί, σεβαστείτε το. Δοκιμάστε 1-2 μήνες αργότερα, αφού αποσύρετε το δοχείο.
• Αν δεν θέλει δοχείο, αλλά προτιμάει να χρησιμοποιεί τη λεκάνη, αγοράστε ένα στεφάνι ώστε να μικραίνει η διάμετρος και ένα ειδικό σκαλοπατάκι ώστε να πατάει τα πόδια του.
• Ενισχύστε το να κάθεται με τα ρούχα του για ένα μικρό διάστημα χωρίς πίεση.
• Αγοράστε μερικά «εσώρουχα» σαν του μπαμπά ή σαν της μαμάς, ανάλογα με το φύλο. Αυτό θα σας βοηθήσει πολύ γιατί θα το κάνει να χαρεί για το μεγάλωμά του που θα το βοηθήσει να σας μοιάσει.
• Ενθαρρύνετέ το να χρησιμοποιεί το δοχείο του χωρίς ρούχα. Δείξτε του πώς να κρατάει τα πόδια το λυγισμένα προς την κοιλιά του και όχι τεντωμένα. Αυτό βοηθάει πολύ το άδειασμα τόσο της κύστης, όσο και του εντέρου.
• Επιβραβεύστε το όταν έχετε αποτέλεσμα, αλλά μην περιμένετε αποτελέσματα από την αρχή.
• Βγάλτε τις πάνες την ημέρα και βάλτε του τα καινούργια του εσώρουχα. Θυμίζετέ του να επισκέπτεται την τουαλέτα σε τακτά διαστήματα. Προτρέψτε το με ευχάριστο και συμπαθητικό τρόπο. Πείτε του: «Έλα, να βγάλουμε τα ρούχα». Βοηθήστε το στην αρχή και μείνετε μαζί του όση ώρα θέλει ή χρειάζεται.
• Το πιθανότερο είναι τις πρώτες μέρες να ξεχνιέται. Δεν πειράζει.
• Επιβραβεύστε την «επιτυχία» και μην αποδοκιμάζετε την «αποτυχία». Εκφράσεις που σας μοιάζουν συμπαθητικές και υποστηρικτικές όπως: «την άλλη φορά θα τα καταφέρεις», καμιά φορά λειτουργούν αποδοκιμαστικά.

Χαλαρώστε πραγματικά και πείτε του: Δεν πειράζει.

• Η ιεροτελεστία του αδειάσματος στη λεκάνη πρέπει να γίνει με την σύμφωνη γνώμη του. Είναι κάτι δικό του και θέλει να ξέρει τι θα γίνει και που πηγαίνουν.
• Ρωτήστε: «Τι λες, να τα αδειάσουμε; Να τραβήξουμε το νερό;».
• Πρέπει να είστε έτοιμοι να απαντήσετε στην ερώτηση που πηγαίνουν ιδίως τα κακά. Πιστεύω πως η απάντηση «σε μια μακρινή θάλασσα» είναι αληθινή, αθώα, και δεν φοβίζει τα παιδιά.
• Μην υπερβάλλετε σε έκφραση αηδίας για την όψη ή τη μυρωδιά τους. Θυμηθείτε: Είναι κάτι δικό τους και το συμπαθούν. Ήδη η έκφραση «κακά» είναι άσχημη. Επίσης, δεν θα μας άρεσε πολύ να εξελιχθεί προς το είδος παιδιού που σιχαίνεται τα πάντα.

Εξηγήστε στο παιδί σας ότι το «πιπί» είναι το νερό που πίνουμε και τα «κακά» τα φαγητά που το σώμα μας δεν τα χρειάζεται. Βοηθάει να τα αποχωριστούν.

• Μην του στερήσετε τίποτα επειδή δεν μπορεί ή δεν θέλει να χρησιμοποιήσει τη λεκάνη ή το δοχείο του. Όχι μόνο δεν συζητώ τιμωρίες ή αποδοκιμασίες, αλλά ακόμη και στέρηση του χαμόγελου και του συμπαθητικού ύφους.

Συχνά επιβάλουμε στέρηση στο παιδί μας, χωρίς να το καταλάβουμε, εξαιτίας μιας βαθιάς ματαίωσης όταν νιώθουμε ότι σε κάτι δεν τα καταφέρνει ή ακόμη και ενός –εντελώς άδικου- αισθήματος δικής μας ανικανότητας ως γονείς.

Πως βγαίνει η βραδινή πάνα;

Θα χρειαστεί να περάσει λίγος χρόνος μέχρις ότου προσπαθήσετε να βγάλετε τη βραδινή πάνα.

Αν συνηθίζει να μένει κάποιες νύχτες στεγνό ως ο πρωί, αυτό σημαίνει πως είναι έτοιμο.

• Πρέπει να φροντίζετε κάθε βράδυ, πριν πάει για ύπνο, να πηγαίνει στην τουαλέτα.
• Στρώστε το κρεβάτι με αδιάβροχο ύφασμα κάτω από το σεντόνι, ώστε να μην στεναχωριέστε για τις απώλειες, και οπλιστείτε με υπομονή.

Τις πιο πολλές φορές όλα πάνε καλά.

Όμως, άλλες φορές η διαδικασία αργεί. Πάρα πολλά παιδιά –ιδίως αγόρια- αργούν πολύ να ελέγξουν τη βραδινή ούρηση.

Μιλάμε για νυχτερινή ενούρηση αν ένα παιδί δεν μένει στεγνό μετά την ηλικία των 5 χρόνων. Ως τότε σχεδόν δεν είναι πρόβλημα.

• Πέστε του ότι δεν είναι πρόβλημα και ότι αυτό συμβαίνει σε πάρα πολλά παιδιά.
• Μην σχολιάσετε αρνητικά τις βρεγμένες νύχτες και μην υπερβάλλετε θετικά για τις στεγνές.

Μην έχετε πρόβλημα, γιατί δεν είναι πρόβλημα. Αυτό πρέπει να το ξέρουν γονείς και παιδιά

• Μην συγκρίνετε με άλλα παιδιά. Είναι ο ασφαλής τρόπος για να αργήσει να ελέγξει το νυχτερινό βρέξιμο.
• Μην ξαναγυρίσετε στις πάνες για κανένα λόγο.
• Στη χειρότερη περίπτωση, δοκιμάστε πριν πάτε εσείς για ύπνο να το σηκώνετε και να το βάλετε να ουρήσει.
• Να είστε σίγουροι ότι δεν θα πάθει τίποτα αν μένει τη νύχτα βρεγμένο.
• Αν σταματήσει να βρέχεται και ξαναρχίσει, μην πανικοβληθείτε.

Συζητήστε με τον παιδίατρό σας ότι σας προβληματίζει. Συζητήστε μαζί του, τους χειρισμούς σας αν το παιδί σας βρέχεται μετά την ηλικία των 5 ετών.

• Βοηθήστε τα πράγματα με πρακτικότητα. Εύκολα ρούχα, «έξυπνο» στρώσιμο του κρεβατιού με διπλό σεντόνι, ώστε να μην παιδεύεστε όλοι μαζί στο άλλαγμα.

Το να ξυπνάτε, ή να ανάβετε τα φώτα για να το αλλάξετε, δεν βοηθάει. Αφήστε που μέσα στη νύχτα  και στην κούραση σας είναι σίγουρο ότι το ύφος σας ή η ένταση στην κίνηση του σώματός σας θα είναι πολύ αρνητικά, απέναντι σε ένα παιδί που είναι έτοιμο να προσβληθεί.

Θυμηθείτε: Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό παιδιών –ιδίως αγόρια- στην ηλικία των 5 ή 6 χρόνων βρέχονται ακόμα, χωρίς να υπάρχει κάτι παθολογικό.

 

Και με το έντερό του τι γίνεται;

Οι πιο συχνές φράσεις των γονιών είναι: «Δεν θέλει να κάνει τα κακά του» ή «Τα κρατάει» ή «Δεν θέλει να το αλλάξουμε» ή «Περιμένει την πάνα το μεσημέρι και μόνο τότε τα κάνει».

Αυτή είναι η πραγματικότητα. Τα παιδιά της ηλικίας αυτής –εξαιτίας τόσο νοητικών όσο και συναισθηματικών χαρακτηριστικών- δεν θέλουν να αφήσουν τα «κακά» τους να βγουν. Μερικές φορές σφίγγονται αντίστροφα ή κάθονται σε τέτοιες θέσεις ώστε να παρεμποδίζουν την αφόδευση. Στ’ αλήθεια, πάρα πολλές φορές ενώ χρησιμοποιούν το δοχείο ή τη λεκάνη για την ούρηση, περιμένουν τη μεσημεριανή ή την βραδινή πάνα για φροντίσουν το έντερό τους.

Υπάρχουν παιδιά που κρατούν τα κακά τους για μέρες και αποκτούν μεγάλη δυσκοιλιότητα. Τα κόπρανα σκληραίνουν και μεγαλώνουν, με αποτέλεσμα η αφόδευση να είναι συχνά πολύ επώδυνη. Αυτό, με τη σειρά του, ξανααναστέλλει τη διάθεση για αφόδευση.

Ο φαύλος κύκλος έχει εγκατασταθεί. Τι κάνουμε;

• Εξηγούμε με κάθε τρόπο ότι τα κακά μας είναι τροφές που φάγαμε και το σώμα μας δεν τις χρειάζεται.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ!

• Υποστηρίζουμε το να μοιάζει στη μαμά ή στον μπαμπά του με κάθε τρόπο.
• Δεν μας νοιάζει αν θέλει πάνα για να κάνει κακά του για λίγο καιρό.
• Φροντίστε με τη διατροφή του να έχει μαλακή κένωση. Πολλά υγρά, φρούτα και ιδιαίτερα δαμάσκηνα και ακτινίδια, λαχανικά μαύρο ψωμί και τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, αντί για ρύζι, μακαρόνια και κρέας.

Η ευρηματικότητα των μητέρων είναι ασύλληπτη. Δαμάσκηνα σε φρουτόκρεμα, κοκτέιλς με δαμασκηνόζουμο, κολοκύθι τριμμένο ή νιφάδες δημητριακών με φλούδες (All-bran, Weetabix) στα μπιφτέκια, πλιγούρι ή κουάκερ στην τυρόπιτα ή τη σούπα, καθώς και στις γεμιστές ντομάτες.

Ελεύθερη φαντασία.

• Όχι άγχος, όχι επιμονή.
• Μην το κάνετε θέμα.
• Μην λέτε: «Φάε αυτό για να μαλακώσουν τα κακά σου». Είναι λόγος για να μην το φάει.
• Δείξτε συμπάθεια και κατανόηση χωρίς υπερβολή. Είναι παροδικό.

Ακούστε: Μην το κάνετε θέμα μέσα σας και γύρω σας. Η αγωγή τουαλέτας, ακόμη και αν αργήσει, είναι απλή υπόθεση, αν τη δείτε απλά. Είναι μια φυσιολογική διαδικασία που πρέπει να γίνει χωρίς πολλά φορτία στην κατάλληλη στιγμή. Δύο μήνες μπρος-πίσω δεν κάνουν διαφορά και δεν είναι πιο έξυπνος όποιος καταφέρνει πιο γρήγορα.

 

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Παιδί, Υγεία & Ανατροφή”, εκδόσεις Ματσανιώτη, στο τεύχος Μαρτίου-Μαΐου 2004 (τηλ.επικοινωνίας 2106982800) 

Υ.Γ. Αν θέλετε να διαβάσετε και τον δικό μου πιο …μυθιστορηματικό τρόπο προσέγγισης του θέματος, μπορείτε στο blogspot μου, στην ανάρτηση με θέμα:

"Η εποχή των μουσώνων ή πώς να βρέχεις όλο το σπίτι για να μένει στεγνό το …βρακάκι μας!"