Καθρέφτης της ψυχής οι ζωγραφιές των παιδιών

Ρούλα Γιακοπούλου                          

 

Ζωγρ@φική για πιτσιρίκια

Σύμφωνα με ειδικούς, τα παιδιά με τα σχέδια που φτιάχνουν μιλούν για τη συναισθηματική τους κατάσταση, αποκαλύπτουν τον ψυχισμό τους και «μαρτυρούν» οικογενειακά μυστικά. Τρεμάμενες γραμμές τραβηγμένες από άπειρα παιδικά χέρια, παιδικές ζωγραφιές, άλλες διστακτικές και άλλες πιο τολμηρές, που απεικονίζουν σπίτια με σκεπή, λουλούδια, ανθρωπάκια, την οικογένεια και τον ήλιο, ακατέργαστα σχήματα, αδέξιες σχεδιαστικές απόπειρες, ακόμη και ακαταλαβίστικες μουντζούρες μιλούν για τη συναισθηματική κατάσταση των μικρών παιδιών, καθρεφτίζουν τον ψυχισμό τους, μαρτυρούν οικογενειακά μυστικά.

Όλες αυτές οι πολύχρωμες ζωγραφιές των παιδιών, που με τόσο καμάρι τοποθετούν σε περίοπτη θέση οι γονείς, έχουν... φωνή και λένε πολλά, αρκεί να ξέρει κάποιος να τις... ακούσει.  

Το παιδικό σχέδιο είναι η «κρυφή γλώσσα» των παιδιών, σύμφωνα με την ψυχολόγο-παιδαγωγό Εύη Κρότι και τον ψυχοθεραπευτή Αλμπέρτο Μάνι, τους συγγραφείς του βιβλίου με τίτλο «Πώς να ερμηνεύσουμε τα παιδικά σχέδια».

«Τα σχέδια των μικρών παιδιών μοιάζουν με έκρηξη ή με κραυγή. Οι γραμμές είναι σαν λέξεις που πολλαπλασιάζονται και εκφράζουν μια ανάγκη του παιδιού να δώσει και να ακουστεί» γράφει ο Β. Μαρκ στο βιβλίο του «Premiers Dessins d'Enfants».

«Η παιδική ζωγραφική έχει όλα τα στοιχεία του εικαστικού έργου τέχνης: σχέδιο, χρώμα, σύνθεση, μορφή και περιεχόμενο. Αποτελεί όμως και έναν χώρο άξιο έρευνας, για τον οποίο η ψυχολογία, η ψυχανάλυση και η παιδαγωγική έχουν ενδιαφερθεί πολύ τελευταία. Βλέποντας ένα παιδί να ζωγραφίζει και ακούγοντας τα σχόλια που κάνει το ίδιο για το έργο του, είναι σαν να διαβάζουμε την ψυχή του, επειδή μπορούμε να κάνουμε πολλούς συνειρμούς και να φτάσουμε σε συμπεράσματα πολύ σημαντικά για τη ζωή του, κάτι που είναι αδύνατο να ανακαλύψουμε με μια απλή συζήτηση. Η εξέλιξη του σχεδίου στο παιδί αντανακλά το βάθος της ψυχής του. Είναι ένα είδος «γραφικής γλώσσας», ένα σύνολο από έννοιες που πρέπει να αποκρυπτογραφήσουμε. Το παιδικό σχέδιο είναι ένας χώρος όπου το παιδί απλώνει και καταθέτει τον εσωτερικό του κόσμο, μια αναγκαία ενέργεια για την ισορροπία του» τονίζει η κ. Λουίζα Κακίση, καθηγήτρια Αισθητικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ζωγράφος και θεωρητικός της τέχνης, στο βιβλίο της με τίτλο «Και όμως ζωγραφίζουν - η ζωγραφική των παιδιών και ο κόσμος τους» των εκδόσεων ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ.

Η «ανάγνωση» 

Μέσα από το έργο του το παιδί αφηγείται μια ιστορία και για να την κατανοήσουμε χρειάζεται να αποκωδικοποιήσουμε τις εικόνες-σύμβολα.
Ένα προσωπάκι χωρίς στόμα που ζωγραφίζει ένα πεντάχρονο παιδί, η συνύπαρξη ήλιου και βροχής στο ίδιο σχέδιο, ένα σπίτι χωρίς πόρτα και παράθυρα, μια μαμά και ένας μπαμπάς που ξεπερνούν κατά πολύ σε μέγεθος το σπίτι στην ίδια ζωγραφιά, περνούν μάλλον απαρατήρητα από τους περισσότερους γονείς. Ωστόσο, τίποτα δεν είναι τυχαίο στις ζωγραφιές των παιδιών. Για να βγάλουμε όμως κάποιο συμπέρασμα σχετικά με τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού, όπως εξηγεί η καθηγήτρια Λουίζα Κακίση, θα πρέπει να δούμε εάν συστηματικά το παιδί δεν βάζει ένα σύμβολο, όπως είναι ο ήλιος.

«Έχουμε ενδείξεις, αλλά όχι αποδείξεις. Για να βγάλουμε πιθανόν κάποιο συμπέρασμα, θα πρέπει να έχουμε πολλά σχέδια του παιδιού σε διάφορα χρονικά διαστήματα με παρόμοιο θέμα για σύγκριση, να γνωρίζουμε το παιδί και την οικογένειά του και φυσικά να έχουμε γνώσεις ψυχολογίας» διευκρινίζει η κ. Κακίση.

Χρώματα που αποκαλύπτουν πένθος  

Η ζωγραφιά της Μαρίας, που είναι μαθήτρια της Ε' Δημοτικού, υποδηλώνει με τα χρώματα και τα σύμβολα που χρησιμοποιεί βαριά ατμόσφαιρα και πένθος. Έχει ζωγραφίσει πράσινα σκούρα κυπαρίσσια και όχι μηλιές ή πεύκα, που κάνουν συνήθως τα περισσότερα παιδιά, μαύρο καλσόν, μπλε σκούρα ρούχα και μπαλόνια, μάτια χωρίς κόρες, ενώ ο ήλιος, σύμβολο του πατέρα, είναι «θαμμένος» μέσα στη γη. Ένα σχέδιο που αρχικά ξαφνιάζει, αλλά τελικά γίνεται κατανοητό μαθαίνοντας πως το κορίτσι είναι ορφανό.

Η «άσχημη» αδελφή  

Η 5χρονη Ιλια έχει ζωγραφίσει τον εαυτό της στο κέντρο του χαρτιού, σε στυλ κούκλας Μπάρμπι, με φαντεζί βραδινό φόρεμα. Σε αντίθεση, «πεταμένη» στη δεξιά γωνία έχει ζωγραφίσει την αδελφή της, μικρότερη σε μέγεθος και άσχημη (με πεταχτά δόντια και χοντρή μύτη). Ολα αυτά τα στοιχεία φανερώνουν ζήλια απέναντι στην αδελφή της. Ταυτόχρονα, έχει αποκλείσει την αδελφή της, τοποθετώντας ανάμεσά τους ένα εμπόδιο (κάγκελα με ένα λουλούδι) και αυτό αντανακλά την έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ τους.

Πρόσωπο- μουντζούρα  

Ο 5χρονος Χρήστος έχει ζωγραφίσει τον εαυτό του με μουντζουρωμένο πρόσωπό και αυτό φανερώνει ζήλια απέναντι σε κάποιο άτομο, ενδεχομένως απέναντι στο μικρότερο αδελφάκι του. Πιθανόν ο Χρήστος να αισθάνεται ότι έχει απορριφθεί από την οικογένεια ή το περιβάλλον του.

Γονείς που αγγίζουν τον ουρανό  

Η Κατερίνα, μαθήτρια της Α' Δημοτικού, έχει σχεδιάσει τους γονείς της πολύ εντυπωσιακούς, με έντονα χρώματα και τόσο ψηλούς, που αγγίζουν τον ουρανό. Τους έχει αποδώσει συναισθηματικό και όχι φυσικό μέγεθος και αυτό φανερώνει πόσο τους αγαπά και τους θαυμάζει. Η ίδια στέκεται δίπλα στον πατέρα της και αυτό δείχνει την προτίμησή της, αλλά φοράει ρούχα στα ίδια χρώματα με της μητέρας της και αυτό φανερώνει πως την αγαπά.

Ηλιος με βροχή  

Η Εμμανουέλλα (5 1/2 ετών) έχει ζωγραφίσει, με το τέχνασμα της διαφάνειας, την τετραμελή οικογένειά της αγαπημένη και γελαστή μέσα στο σπίτι. Ομως, η συνύπαρξη ήλιου και βροχής και κυρίως ο αποκλεισμένος -με μία γραμμή- ήλιος μαρτυρούν πως, παρά την πρώτη θετική εντύπωση, κάποια σύννεφα πρέπει να σκιάζουν την οικογενειακή θαλπωρή και το παιδί να μην μπορεί να πλησιάσει τη χαρά.