Αρχαία Ελληνική Μουσική

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η λέξη μουσική σύμφωνα με τα γραπτά των αρχαίων ελλήνων ποιητών και φιλοσόφων παράγεται από το «Μούσα».
Το Μούσα πάλι, παράγεται από το μα-ούσα = Μούσα. Το «μα» είναι ρίζα του ρήματος μάω - μω = επινοώ ή ψάχνω ή ζητώ διανοητικά. (Στη Δωρική διάλεκτο η λέξη «Μούσα» είναι «Μώσα»).
Η ΛΕΞΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η λέξη μουσική, στη σημερινή εποχή, σημαίνει η τέχνη των ήχων, αντίθετα με τους αρχαίους έλληνες οι οποίοι έδιναν στη λέξη μουσική διαφορετικό νόημα, εννοούσαν την αδιάλυτη ενότητα ήχου και λόγου, κάτι που δεν υφίσταται στις μέρες μας.
Με την άθληση γυμνάζεται το σώμα, ενώ με την Μουσική το πνεύμα.
Η μουσική, το δώρο των Μουσών, στην αρχαία Ελλάδα προσδιόριζε και χαρακτήριζε τον άνθρωπο που πράττει, σκέφτεται και αισθάνεται. Έτσι ως μέσο πνευματικής ωρίμανσης, η λέξη που θα χαρακτήριζε την αρχαία ελληνική μουσική, δεν είναι η λέξη « τέχνη » αλλά οι λέξεις παιδεία και δύναμη. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι εκείνος που έπαιζε τον αυλό π.χ. ονομαζόταν αυλητής και όχι μουσικός δηλαδή θεωρούταν ένας απλός εκτελεστής .Όμως μετά τον διαχωρισμό της μουσικής από τον λόγο, την γλώσσα, ο οποίος έγινε λίγο μετά τον Πλάτωνα, βλέπουμε την χρήση της έννοιας μουσικός . Αυτή η μεταβολή έμελλε να είναι η γέννηση μιας αυτόνομης τέχνης που, όπως προαναφέρθηκε, ήταν ενταγμένη μέσα στον λόγο.
ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ - ΩΔΗ - ΜΕΛΕΤΗ
Με τη Μελέτη προκαλείται ο στοχασμός (σκέψη), με τη Μνημοσύνη η ενθύμηση (μνήμη) και με την Ωδή το μέλος, το οποίο με τη φωνή του ανθρώπου ερμηνεύει τη Μελέτη και τη Μνημοσύνη.
ΟΙ 9 ΜΟΥΣΕΣ
Οι Μούσες ήταν θεότητες της μουσικής, της ποίησης της ορχηστικής, του δράματος και γενικότερα προστάτιδες των Τεχνών και Γραμμάτων. (Κόρες του Δία και της Μνημοσύνης, που ήταν κόρη τ’ ουρανού και της γης).
ΚΛΕΙΩ: Της Ιστορίας.
ΜΕΛΠΟΜΕΝΗ: Της Μουσικής (του μέλους) και της τραγωδίας. Εκείνη που τραγουδά για πράγματα αξιομνημόνευτα.
ΘΑΛΕΙΑ: Της κωμωδίας και της βουκολικής ποίησης.
ΕΥΤΕΡΠΗ: Της λυρικής ποίησης και της αυλητικής τέχνης. Εκείνη
που θέλγει, που φέρνει σε έκσταση.
ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ: Του χορού. Εκείνη που αγαλλιά με το χορό.
ΕΡΑΤΩ: Της ερωτικής ποίησης και της μιμητικής. Εκείνη που αγαπά.
ΚΑΛΛΙΟΠΗ: Όλων των καλών τεχνών. Εκείνη που αφηγείται εκπληκτικά πράγματα.
ΟΥΡΑΝΙΑ: Της αστρονομίας. Εκείνη που συλλογιέται τους ουρανούς.
ΠΟΛΥΜΝΙΑ: Της σοβαρής και θρησκευτικής ποίησης και της ρητορικής.
(Μητέρα του Ορφέα). Εκείνη που εκφράζει τις ποικίλες τέχνες.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η γνωστότερη θεωρία τους που οφείλεται στους Πυθαγόρειους και αναπτύχθηκε πρώτα απ’ τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και αργότερα απ’ τη σχολή των Περιπατητικών και των Στρωϊκών, είναι αυτή του Ήθους. Παραδέχεται ότι τα ηχητικά φαινόμενα συνδέονται άμεσα με τις ψυχικές καταστάσεις κι ότι μια ορισμένη σειρά ήχων μπορεί να προκαλέσει ένα συγκεκριμένο συναίσθημα.
Το ήθος ενός τραγουδιού εξαρτιόταν πρώτ’ απ’ όλα από τον ρυθμό, και ύστερα απ’ τον τρόπο, τη συνοδεία, την υπόκρουση, κ.α.
Ο Δώριος τρόπος έλεγαν, δυναμώνει τον χαρακτήρα, διδάσκει θάρρος εμπρός στον κίνδυνο και καρτερικότητα στη δυστυχία.
Ο Φρύγιος (ο τρόπος του διθυράμβου) - όπως και ο ήχος του αυλού - έχει τη δύναμη να ξεσηκώνει και να φλογίζει τα πνεύματα. Κι αφού λοιπόν η μουσική έχει μια τέτοια ηθική δύναμη, πρέπει να χρησιμοποιείται για την αγωγή των νέων.
Κι εύκολα καταλαβαίνει κανείς πόσο πολύ ανώτερη είναι αυτή η αρχαία θεωρία απ’ την σύγχρονη που περιορίζεται, σχεδόν αποκλειστικά, στους τεχνικούς κανόνες.
Βέβαια, η σχετική απλότητα της μουσικής των Ελλήνων, τους επέτρεπε να διαπιστώνουν, με αυστηρό πειραματικό έλεγχο, την καλή ή κακή επίδραση των διάφορων ήχων, πράγμα που θα ΄ταν αδύνατο σήμερα. Σίγουρα όμως, ως αρχή, η θεωρία του ήθους είναι σωστή και μπορεί και στην εποχή μας ακόμη να μας διδάξει πολλά.