Η Ανατροφή νικά τα Γονίδια

Οι δεξιότητες που καταγράφονται στο DΝΑ
αναπτύσσονται μόνο στο κατάλληλο περιβάλλον

Ο γονέας χρειάζεται να παρατηρεί τη συμπεριφορά του παιδιού του ώστε να είναι σε θέση είτε να προωθήσει ένα χαρακτηριστικό είτε να αποτρέψει την ανάπτυξη ενός άλλου.

«Η κόρη μου είναι τεσσάρων ετών και για την ηλικία της ζωγραφίζει πάρα πολύ ωραία. Διέκρινα την τάση της όταν ήταν ακόμη μωρό κι έβλεπα ότι έπαιζε περισσότερο με στιλό ή μολύβια που έπεφταν στα χέρια της».

Η κ. Ευτυχία Αναγνώστου είναι μητέρα ενός τετράχρονου κοριτσιού. Εντόπισε από τη βρεφική ηλικία την κλίση του στη ζωγραφική. Όπως λέει, 

«ήταν πιο εύκολο για μένα να ασχοληθώ με την κόρη μου, αφού είχα σταματήσει να εργάζομαι, οπότε είχα χρόνο. Την ενθάρρυνα και της δημιουργούσα ερεθίσματα. Ήξερα ότι την ενθουσίαζε περισσότερο ένα μπλοκ ζωγραφικής απ΄ ό,τι μια κούκλα, για παράδειγμα, οπότε αυτά και της αγόραζα».

Υπάρχει αμοιβαία σχέση ανάμεσα στο γενετικό υπόστρωμα ενός παιδιού, στα γονίδια που έχει, και σε συγκεκριμένη συμπεριφορά που θα εκδηλώσει στο μέλλον, σύμφωνα με τον καθηγητή Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θανάση Παπαβασιλείου.

«Το οικογενειακό περιβάλλον έχει τόση δύναμη, που μπορεί να επιδράσει με καθοριστικό τρόπο στην καθιέρωση αυτή της συμπεριφοράς ή στην αποτροπή της. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει μια ιδιαίτερη κλίση στα μαθηματικά. Αυτό το στοιχείο είναι καταγεγραμμένο σε συγκεκριμένο γονίδιο. Όμως, μπορεί ποτέ να μην εκδηλωθεί αν δεν του έχουμε δώσει τα κατάλληλα ερεθίσματα. Τότε είναι σίγουρο ότι αυτό το ταλέντο θα μένει καταπιεσμένο και ανεκμετάλλευτο».
Το παιδί γεννιέται με συγκεκριμένα γενετικά χαρακτηριστικά που, αν δεν βρεθούν μέσα στο κατάλληλο υποστηρικτικό περιβάλλον, ίσως να μην εκδηλωθούν ποτέ, ή, αν εκδηλωθούν, να μην είναι στο μέγιστο της αποδοτικότητάς τους, επισημαίνει η οικογενειακή σύμβουλος Έφη Σαριγιαννίδου, θέτοντας ταυτόχρονα και το πλαίσιο για το κατάλληλο περιβάλλον.

Ο γονέας χρειάζεται να παρατηρεί τη συμπεριφορά του παιδιού του ώστε να είναι σε θέση είτε να προωθήσει ένα χαρακτηριστικό είτε να αποτρέψει την ανάπτυξη ενός άλλου, υποστηρίζει.

«Το παιδί από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του μαθαίνει τι είναι καλό και κακό, τι είναι αποδεκτό ή όχι. Ο γονιός το βοηθάει να μάθει να παίρνει πρωτοβουλίες, να αναλαμβάνει τις ευθύνες του, να αξιοποιεί τις δυνατότητές του, να ονειρεύεται και να πιστεύει στον εαυτό του, να μπορεί να εκφράζει τις απόψεις του, να έχει αξίες, να ελέγχει τον θυμό του, να σέβεται τον διπλανό του, να αγαπάει τη ζωή και να θέλει να την κερδίσει».

Σύμφωνα με την κ. Σαριγιαννίδου, ο γονιός για πολλά χρόνια αποτελεί πρότυπο για το παιδί. «Αν είναι άξιο και τι μπορεί να επιτύχει, αν είναι έξυπνο και δραστήριο, αν έχει ηγετικές ικανότητες, το γνωρίζει από το περιβάλλον του και μέσα σε αυτό μαθαίνει να τις εφαρμόζει».

Ο κύριος συντελεστής
Η πεποίθηση που επικρατεί σήμερα στον χώρο της γενετικής μπορεί να συνοψιστεί στο ότι κάθε συμπεριφορά είναι άμεσα εξαρτημένη από τα γονίδιά μας. Ωστόσο δεν καθορίζεται αποκλειστικά από το γενετικό υλικό, όπως τονίζει η βιολόγος κ. Χρύσα Ευσταθιάδου.

«Εκτός από την καθοριστική επίδραση που τα γονίδια ασκούν σε όλες τις μορφές εκφράσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ο παράγοντας περιβάλλον διαδραματίζει έναν εξίσου σημαντικό ρόλο. Το περιβάλλον στο οποίο το άτομο αναπτύσσεται και εξελίσσεται καθορίζει ποιες και με ποιον τρόπο πληροφορίες που είναι γραμμένες στη γενετική του ταυτότητα θα εκφραστούν. Έτσι καθίσταται ο κύριος συντελεστής στη διαμόρφωση τρόπων συμπεριφοράς και σε συνεργασία με τα γενετικά δεδομένα ο διαμορφωτής της ολότητας που ονομάζουμε άνθρωπος».

Ένα παιδί που δεν έχει το γονιδιακό υπόστρωμα για να αναπτύξει ιδιαίτερες ικανότητες, αν ασχοληθούμε πραγματικά μαζί του, τότε θα παρουσιάσει πολύ καλά αποτελέσματα, επισημαίνει ο κ. Θανάσης Παπαβασιλείου. 

«Η ενασχόληση των γονιών με τα παιδιά δεν πρέπει να έχει ως προτεραιότητα μόνο τη γνώση. Το σημαντικό είναι να εντοπίσουν και να αναπτύξουν τα ιδιαίτερα χαρίσματά τους».

Η κ. Στέλλα Μπαντέκα είναι μητέρα ενός 17χρονου αγοριού και ενός 14χρονου κοριτσιού. Η ενασχόληση με το πρώτο παιδί έφερε αποτελέσματα: «Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι στον γιο μου άρεσαν όλες οι ασχολίες που είχαν σχέση με τη χειρωνακτική εργασία. Του άρεσε και του αρέσει ό,τι έχει να κάνει με μαστορέματα ή με δημιουργία. 

Τα παιχνίδια με τα οποία έπαιζε περισσότερο ήταν ό,τι είχε σχέση με κατασκευές. Ό,τι μπορούσε δηλαδή να δημιουργήσει ο ίδιος. Αυτή η κλίση του, η οποία υποβοηθήθηκε από εμάς κατά κάποιο τρόπο, του έδωσε επαγγελματικό προσανατολισμό. Το επάγγελμα που θέλει να ακολουθήσει είναι ηλεκτρολόγος».

Διάφορα προβλήματα που προέκυψαν στην πορεία δεν επέτρεψαν στην κ. Μπαντέκα να έχει αυτή την επαφή με το δεύτερο παιδί: «Η κόρη μου είναι 14 ετών και με τη δική υποστήριξή μας αναζητά τον δικό της δρόμο. Είμαστε κοντά της και αυτό της δίνει, νομίζω, πλεονέκτημα στο να βρεθεί εκεί που θέλει».

Τα παιδιά μαθαίνοντας αναπτύσσουν πρωτοβουλίες

Όλα τα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν μια σχέση αλληλεπίδρασης μεταξύ κληρονομικότητας και περιβάλλοντος υποστηρίζει η παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου. Τονίζει όμως ότι είναι πάρα πολύ σημαντική η επίδραση που μπορούν να ασκήσουν οι γονείς ως πηγή εμπειριών, ερεθισμάτων, συναισθηματικής στήριξης, ασφάλειας και αποδοχής του παιδιού.

Η μάθηση από πολύ νωρίς μπορεί να το βοηθήσει να αναπτύξει, αλλά και να διαμορφώσει τη συμπεριφορά του σε μικρή ηλικία και με τον κατάλληλο τρόπο.

Όπως τονίζει η κ. Καππάτου, «είναι πολύ σημαντικό οι γονείς εκτός από τη γνώση να βοηθούν το παιδί να αναπτύξει και τη συναισθηματική νοημοσύνη του, που είναι η απόκτηση ικανότητας του παιδιού να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, να αξιολογεί καταστάσεις και να μπορεί να διαχειρίζεται θέματα της καθημερινότητάς του».

Από ενός μηνός!
Ο Θανάσης Παπαβασιλείου υποστηρίζει ότι «ένα μωρό που μόλις γεννιέται είναι σε τέτοια εγρήγορση ώστε από ενός μηνός μπορεί πολύ εύκολα να μάθει να αντιλαμβάνεται λέξεις και προστάγματα σε τρεις έως τέσσερις διαφορετικές γλώσσες. Αυτό δεν έχει να κάνει με γονίδια, αλλά με τα ερεθίσματα που του δίνουμε από το περιβάλλον».

Ρεπορτάζ: Ζωή Λιάκα zliaka@dolnet.gr
Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ