Το να είσαι παιδί και να μεγαλώνεις σήμερα μοιάζει με μια επικίνδυνη αποστολή με άγνωστη έκβαση.

Επικίνδυνη αποστολή

.

Το «εγώ δεν θα πεινάσω, δεν θα κρυώσω, θα έχω στέγη, τροφή, μόρφωση», το αυτονόητο των δικαιωμάτων ενός παιδιού, παύει να υφίσταται.

το ποσοστό των φτωχών παιδιών που ζουν στην Ελλάδα
είναι ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη αγγίζοντας,
σύμφωνα μάλιστα με περσινά στοιχεία, το 24% του πληθυσμού.

της Φωτεινής Τσαλίκογλου*

Το να είσαι παιδί και να μεγαλώνεις σήμερα μοιάζει με μια επικίνδυνη αποστολή με άγνωστη έκβαση. Ορατές και λιγότερο ορατές μορφές κακοποίησης απειλούν τη ζωή αλλά και την ευζωία του.
Ο κόσμος μας έχει γυρίσει ανάποδα. Από τη μια στιγμή στην άλλη χάνονται βεβαιότητες μιας ζωής. Απογυμνωμένοι από το όποιο κέλυφος προστασίας, πορευόμαστε μέσα στην ανασφάλεια του σήμερα και τον φόβο της αυριανής ημέρας.

Πώς και τι παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε αυτόν τον χαμό; Το «εγώ δεν θα πεινάσω, δεν θα κρυώσω, θα έχω στέγη, τροφή, μόρφωση», το αυτονόητο των δικαιωμάτων ενός παιδιού, παύει να υφίσταται.

Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους: το ποσοστό των φτωχών παιδιών που ζουν στην Ελλάδα είναι ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη αγγίζοντας, σύμφωνα μάλιστα με περσινά στοιχεία, το 24% του πληθυσμού. Ποσοστό που μεταφράζεται σε 400.000 παιδιά. Σε λίγους μόλις μήνες έχει σημειωθεί αύξηση 50% του αριθμού των γονιών που αδυνατούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους και αναθέτουν τη φροντίδα τους σε διάφορα ιδρύματα και φορείς.
Το μεγάλωμα ενός παιδιού, που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν μια συναρπαστική αλληλο-εμπλουτιστική εμπειρία, τινάζεται στον αέρα όταν μία μόνο σκέψη αιχμαλωτίζει το μυαλό σου: «από πού θα βρω λεφτά να πληρώσω όλα όσα έρχονται;». Ένα σκοτεινό και άδικο ερώτημα που έντεχνα - φευ! - καλλιεργείται σε κυριεύει: «Φταίω», «ΔΕΝ τα κατάφερα».

Κανένας αριθμός δεν μπορεί να εκφράσει την αγωνία του παιδιού που με τις κεραίες του έχει συλλάβει την περιρρέουσα οικογενειακή απόγνωση και με τη σειρά του ακόμη κι εκείνο αναρωτιέται «μήπως φταίω, έκανα κάτι κακό που η μαμά πια δεν χαμογελά;». «Μη σε νοιάζει, μαμά » έλεγε ένας πεντάχρονος στη μόλις απολυμένη μητέρα του, «θα σου βρω εγώ δουλειά!».

Ερευνητικά δεδομένα φανερώνουν την έκταση του κακού. Λόγου χάρη παιδιά ανέργων επισκέπτονται τον γιατρό με 20%-30% αυξημένη συχνότητα από ό,τι παιδιά που έχουν τουλάχιστον έναν εργαζόμενο γονιό. Άνεργος, ας το επαναλάβουμε, δεν σημαίνει μόνο κάποιος που έχει χάσει τη δουλειά του, σημαίνει και κάποιος που έχει χάσει την αυτοεκτίμηση, την αξιοπρέπεια, το όνομά του, την ελπίδα του. Όλα όσα απειλούν σήμερα και όσους εργαζομένους ζουν υπό τη σκιά της απόλυσης... Η αδυναμία επιβίωσης ενός παιδιού σήμερα αποτελεί σκάνδαλο για την πρόοδο και τον πολιτισμό μας. Υπάρχει όμως ένα ακόμα επαχθέστερο σκάνδαλο: η φυσικοποίηση της αθλιότητας, η μεταποίησή της σε αναπόφευκτη παράπλευρη ζημιά στο πλαίσιο ενός ακήρυχτου πολέμου.

Πόσο αντέχει ο αποστασιοποιημένος ορθολογισμός μας τη θέα της μητέρας εκείνης που σε αδυναμία να πληρώσει το ενοίκιο και με κομμένο το ηλεκτρικό ρεύμα ζητεί από τον εισαγγελέα να βάλει τον μικρό γιο της σε ίδρυμα για να μην πεθάνει από την πείνα και το κρύο; H φτώχεια, η ανέχεια, ανεργία δεν παράγουν από μόνες τους βία, αποτελούν οι ίδιες μορφές θεσμικά αποδεκτής βίας.

Η άλλη όψη του φεγγαριού

Υπάρχει όμως και η βία της άλλης όχθης. Η αύξηση π.χ. των κρουσμάτων των κακοποιημένων μέσα στην οικογένεια παιδιών δεν συνδέεται άμεσα με τη φτώχεια και την περιθωριοποίηση. Μια σκοτεινής προέλευσης δημοκρατικότητα ενοχοποιεί και τις «καλές» και προνομιούχες οικογένειες. 

Οι έχοντες και κατέχοντες δεν απαλλάσσονται από τη βαρβαρότητα που έχουν και κατέχουν. Η ενδο-οικογενειακή βία με θύμα τα παιδιά είναι διαταξική. Οι εύποροι γονείς, όπως φανερώνουν τα στοιχεία, είναι ικανοί για κάθε αγριότητα. Άλλωστε «καλοί» γονείς δεν είναι και εκείνοι που μετέχουν και στους ασιατικούς παραδείσους του παιδικού σεξοτουρισμού;

Η εκδίκηση του περιθωρίου: η βία και η αθλιότητα υφέρπουν στους κόλπους της άλλης όχθης.

Φονεύοντας την παιδικότητα

Εδώ εντάσσονται και οι άλλες, οι πιο κρυφές, αλλιώς βλαβερές μορφές κακοποίησης. Έχουν να κάνουν με την άλλη φτώχεια, εκείνη της εκμαυλιστικής καταναλωτικής ευμάρειας. Το παιδί αδειάζει και πάλι από την παιδικότητά του, κάτι που δεν είχε φαντασθεί ο Φιλίπ Αριες όταν μελετούσε διαχρονικά την εφεύρεση της παιδικής ηλικίας.

Μια βιομηχανία ανηλεούς μάρκετινγκ τρισεκατομμυρίων που προωθεί κάθε λογής θελκτικά προϊόντα κατανάλωσης στα παιδιά, από άχρηστα και βλαβερά φαγητά ως αποτρόπαια βίαια βιντεο-παιχνίδια. (Από 100 εκατομμύρια δολάρια στην Αμερική ετησίως το 1983, οι παιδικές μιντιακές διαφημίσεις εκτινάχθηκαν το 2000 στα 17 δισεκατομμύρια.) Η επιδημία της παιδικής παχυσαρκίας, οι διατροφικές διαταραχές, η πρώιμη σεξουαλικότητα, η νεανική βία, η ΅μείωση της δημιουργικότητας και ο εγκλωβισμός της επιθυμίας στην ψυχαναγκαστική αναζήτηση και άλλων αγαθών είναι ορισμένες από τις ολέθριες παρενέργειες.

Κι όμως παιδί σημαίνει κάτι άλλο. Και αυτό το άλλο αξίζει να μην καταστρατηγηθεί, είτε μέσα στον στρόβιλο μιας ανήκουστης κρίσης είτε μέσα στον εγκλωβισμό μιας άγονης και πλασματικής επάρκειας. 

Παιδί σημαίνει να μην αρκείσαι, σημαίνει διαθεσιμότητα στην επινόηση και την έκπληξη, σημαίνει άνοιγμα στο απρόοπτο, στο ευφάνταστο, παιδί σημαίνει «εκ νέου χτίσιμο ενός άλλου κόσμου», πίστη πως μια άλλη ζωή είναι εφικτή. Με άλλα λόγια, το παιδί, ως παιδί, προτάσσει έναν δικό του τρόπο υπέρβασης των κρίσεων. Πώς να περιφρουρηθεί η αξία της παιδικής ηλικίας εν μέσω διαφορετικών μορφών φτώχειας; Ιδού το ερώτημα. Η πολλαπλή κακοποίηση του παιδιού σήμερα δηλώνει τον θάνατο του μέλλοντός μας.

*Η κυρία Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι συγγραφέας, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

από spoudasterion

ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ