Πατέρα, δώσε χρόνο στο παιδί σου

Δεν αρκεί η φυσική παρουσία του δίπλα στο παιδί

Ένας καθηγητής Ψυχολογίας και μια παιδίατρος, μιλούν για τον ρόλο του σύγχρονου πατέρα μέσα στην οικογένεια

ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ γονείς, έχουν πολλές ώρες στο σπίτι μετά το σχολείο και μπορούν να έχουν ποιοτικό χρόνο μαζί με τα παιδιά τους

«Πρέπει ως πατέρας και γονιός να δίνεις ποιοτικό χρόνο στα παιδιά σου. Σειρά ερευνών καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν αρκεί η φυσική σου παρουσία δίπλα στο παιδί, αλλά χρειάζεται να ανταλλάζεις απόψεις μαζί του, να το βοηθάς να διαμορφώνει τη σκέψη του, να του δίνεις το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αναπτύξει την προσωπικότητά του, δηλαδή την ικανότητά του να σκέφτεται και να διαχειρίζεται τον κόσμο γύρω του.

Αυτό απαιτεί καθαρό μυαλό από τον ενήλικα - γονέα, εκπαιδευτικό ή άλλο», ανέφερε στη «Σημερινή» ο Γιώργος Σπανούδης, Λέκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, πατέρας δύο αγοριών 14 και 17 χρόνων, όταν κλήθηκε να τοποθετηθεί στο θέμα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα του Πατέρα, που γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο την τρίτη Κυριακή του Ιουνίου.«Είναι αξιοπαρατήρητο», σχολίασε ο κ. Σπανούδης, «ότι τα παιδιά των δασκάλων - και στην Κύπρο και στην Ελλάδα - έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κινηθούν κοινωνικά προς τα πάνω κι αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι δάσκαλοι γονείς, έχουν πολλές ώρες στο σπίτι μετά το σχολείο και μπορούν να έχουν ποιοτικό χρόνο μαζί τους».

Ένας χωρισμένος πατέρας…

-Ένας χωρισμένος πατέρας μπορεί να ανταποκριθεί σωστά στο ρόλο του;

-Εξαρτάται από τη μητέρα και την απόφαση του δικαστηρίου, που συνήθως ορίζει συγκεκριμένο χρόνο συναντήσεων με τα παιδιά. Αν ο χωρισμός είναι ήπιος και αν οι δύο γονείς θέλουν να υποστηρίξουν τα παιδιά τους, έστω κι αν δεν είναι πια ζευγάρι και συνεχίσουν να συνεργάζονται, τότε τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τον χωρισμό. Εκεί όμως που οι γονείς συνεχίσουν μετά το χωρισμό, τη σύγκρουση που είχαν πριν από αυτόν, είναι καταστροφικό.

Κάτι από τη δουλειά του άλλου

-Οι παραδοσιακοί ρόλοι του πατέρα και της μητέρας, μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά μέσα στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα;

-Αν πάει κανείς μερικές δεκαετίες πίσω, όταν οι κοινωνίες μας είχαν αγροτικά χαρακτηριστικά ή ακόμα και η αστική κοινωνία είχε κάποια σαφή μορφή, ήταν προδιαγεγραμμένος ο ρόλος του πατέρα και της μητέρας. Ο πατέρας είχε βασικό στόχο να φέρει χρήματα στην οικογένεια, ήταν ο κουβαλητής και η μητέρα ήταν στο σπίτι της αφοσιωμένη τρυφερά στη συναισθηματική διαμόρφωση των παιδιών. Σήμερα τα σύγχρονα ζευγάρια δεν μπορούν και δεν πρέπει να μείνουν στους αυστηρούς αυτούς ρόλους.
Σήμερα καλούνται να κάνουν ο καθένας κάτι από τη δουλειά του άλλου. Μπορεί να πλύνει σήμερα τα πιάτα ή να σιδερώσει η μητέρα και αύριο να το κάνει ο πατέρας. Επειδή η γυναίκα βγήκε από το σπίτι στην εργασία και - καλώς - ανέλαβε διαφορετικά καθήκοντα στην κοινωνία, λειτουργεί και πολύ διαφορετικά μέσα στο σπίτι.

Υπάρχει μια διακριτή δομή στην οικογένεια τι πρέπει να κάνει ο μπαμπάς και τι πρέπει να κάνει η μαμά, αλλά τα όρια είναι πια, αδιαφανή…

-Τι γίνεται όταν οι γονείς είναι ανταγωνιστικοί μεταξύ τους;

-Όταν έχεις δύο γονείς που ο καθένας ενσωματώνει κάποιους ρόλους και δημιουργούν ένα πλέγμα εποπτείας, παραδειγματισμού, παρότρυνσης και ενίσχυσης για το παιδί, αυτό περιμένεις να λειτουργεί καλύτερα από την περίπτωση που είναι ένας γονέας ή δύο μέτριοι ή ανταγωνιστικοί μεταξύ τους, γονείς. Πρέπει οι δύο γονείς να είναι σύμφωνοι για το πώς θα λειτουργήσουν ως καλοί γονείς απέναντι στα παιδιά, ενσαρκώνοντας διαφορετικά μοντέλα τρυφερότητας, αυστηρότητας κλπ. Όταν υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις, έχεις μια καλή οικογένεια και μεγαλύτερες πιθανότητες τα παιδιά να βρουν το δρόμο τους.
Ενώ όταν πας προς την άλλη κατεύθυνση, έχεις μεγαλύτερες πιθανότητες να λοξοδρομήσουν, με κάποια μορφή παραβατικότητας ή και με κάτι σοβαρότερο. Το κύτταρο της οικογένειας χρειάζεται δυο στοιχεία που να λειτουργούν ισότιμα και σε σύμπνοια - τον πατέρα και τη μητέρα. Και οι δυο μπορούν και πρέπει να συμβάλουν ο καθένας με τον τρόπο του, στην οργάνωση και λειτουργία της οικογένειας για ανατροφή των παιδιών.

Σε διαφορετικές ηλικιακές φάσεις, έχουν διαφορετικούς ρόλους - έχει ιδιαίτερη βαρύτητα ο ένας έναντι του άλλου. Στις μικρές ηλικίες, έχει μεγαλύτερη βαρύτητα η μαμά, ιδιαίτερα για τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά στην εφηβεία, έχει μεγαλύτερη σημασία η παρουσία του πατέρα.

Ένα σπίτι με καλά θεμέλια

-Μια διάκριση ρόλων μεταξύ πατέρα και μητέρας, είναι έτσι κι αλλιώς απαραίτητη;

Κάποιοι υποστηρίζουν κοινωνιολογικά, ότι ο πατέρας πρέπει να ενσαρκώνει το μοντέλο του δικαίου, μεταφέροντας αρχές ασφάλειας, σταθερότητας, πρωτοβουλίας, ειδικά στα αγόρια. Μέσα στο ζευγάρι υπάρχει ο άντρας και η γυναίκα ως προσωπικότητες και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις η γυναίκα να είναι πολύ πιο δυναμική από τον άντρα.
Εμένα δεν θα με ενοχλούσε αν το μοντέλο του δικαίου, το ενσάρκωνε σε αυτές τις περιπτώσεις η γυναίκα. Σίγουρα χρειάζεται μια διάκριση ρόλων μέσα στην οικογένεια και μια συμφωνία ανάμεσα στο ζευγάρι για τα «παραδοσιακά» πρότυπα, αλλά αν αυτά υπάρχουν και με ένα πιο μοντέρνο τρόπο, πάλι υπηρετούν την οικογένεια. Στο δικό μου μυαλό η οικογένεια δεν είναι απλώς ένας θεσμός γέννησης του παιδιού και βιολογικής ύπαρξης απογόνων, αλλά είναι περισσότερο ένας ψυχολογικός θεσμός.
Αν ήθελε κανείς να το αναπαραστήσει, θα ήταν ένα σπίτι με καλά θεμέλια, όπου το παιδί πρέπει να αντιλαμβάνεται και να νιώθει ότι είναι προστατευμένο μέσα στην οικογένεια. Αν δει κανείς τις περιπτώσεις παθολογίας, π. χ. παιδιών χρηστών ναρκωτικών, ή με παραβατική συμπεριφορά, συχνά εξηγούνται, είτε στο πλαίσιο μιας προγενετικής προδιάθεσης στο σπίτι, είτε στο κακό περιβάλλον που ο γονέας διαμόρφωσε και σφράγισε το μέλλον του παιδιού. Ένα παιδί που ενδεχομένως θα πάρει κακά γονίδια, αλλά έχει γονείς που το αγαπούν και είναι δίπλα του, δημιουργούν ένα προστατευτικό θεμέλιο.

Όταν πετούν τα μικρά πουλιά…

-Πώς αντιλαμβάνεστε το ζήτημα της υπερπροστατευτικότητας απέναντι στα παιδιά, από τον πατέρα και τη μητέρα;

-Οι καλοί γονείς έχουν συνήθως την τάση να γίνονται υπερπροστατευτικοί κι αυτό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα, αφού πάλι για παθολογία μιλάμε. Ένα είναι να μην είσαι προστατευτικός κι ένα άλλο είναι να είσαι υπερπροστατευτικός - και τα δυο κάνουν κακό. Πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο και πρέπει ο γονέας ν’ αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να λειτουργήσει όπως τα πουλιά, που όταν είναι να πετάξουν τα μικρά τους, αφού τα αναθρέψουν μέσα στη φωλιά, τα πηγαίνουν στην άκρη και όταν αισθανθούν οι γονείς ότι είναι έτοιμα να πετάξουν, τα σπρώχνουν και μετά παρακολουθούν μαγεμένοι τη πτήση τους.
Αυτό πρέπει να κάνει ο καλός γονέας. Δεν πρέπει ν’ αντιλαμβάνεται τα παιδιά ως κτήμα του που θ’ αποφέρει κάποιο «κέρδος». Οι γονείς της προηγούμενης γενιάς, ιδιαίτερα της αγροτικής παραδοσιακής κοινωνίας, θεωρούν ότι τα παιδιά θα τους γηροκομήσουν - μια μορφή επένδυσης που πρέπει να ξεπληρωθεί στο τέλος. Αυτό δημιουργεί μια κτητικότητα απέναντι στα παιδιά, που μπορεί να είναι επικίνδυνη.

-Ποιο είναι το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας του Πατέρα, στους πατέρες ανάμεσά μας;

-Ο άντρας που είναι πατέρας, πρέπει να κάνει μια αναδρομή, να δει τα λάθη του και να συνειδητοποιήσει ότι μαζί με τη μαμά και σύζυγό του, ως καλός μπαμπάς, πρέπει να προσπαθήσει να υλοποιήσει τον στόχο του, που είναι να δώσει καλούς πολίτες στην κοινωνία. Για να το κάνει αυτό, πρέπει ο ίδιος να αισθάνεται σίγουρος για τον εαυτό του και κατά πού πάει το καράβι του. Να αντιληφθεί τα όρια και τις ευθύνες και τις χαρές και τις λύπες ως πατέρας. Είναι σοφή η λαϊκή κουβέντα ότι η πιο δύσκολη δουλειά, είναι του γονιού.
Δεν είναι εύκολο να είσαι μητέρα ή πατέρας, απαιτεί να μπεις εσύ στο περιθώριο και να έρθει στο προσκήνιο το παιδί σου. Και για να το πετύχεις αυτό, χρειάζεται μια μέρα το χρόνο, να καθήσεις να σκεφτείς, να ενδοσκοπήσεις τι έκανες καλά ή όχι και τι κάνεις και πώς θα κάνεις καλύτερα τα παιδιά σου και τον εαυτό σου.
Καλός γονέας, είναι και καλός άνθρωπος και δεν μπορεί να είναι αντικρουόμενες έννοιες - είναι συμπληρωματικές. Και κάτι τελευταίο. Οι γονείς πρέπει να συμπεριφέρονται στα παιδιά τους ως επίγειοι θεοί αγάπης, δηλαδή με αβρότητα και καλοσύνη. Να μπορούν να μεταδώσουν στα παιδιά τους όλα τα θετικά στοιχεία που έχουν και να είναι έτοιμοι να συγχωρέσουν και να συμπαρασταθούν στα παιδιά τους… να τους δείξουν το δρόμο.

Τιμή στον Πατέρα από Κυπριακή Λέσχη Βιβλίου

Μας είπε η παιδίατρος στο Παραλίμνι Δρ Δέσποινα Οικονόμου, Πρόεδρος της Κυπριακής Λέσχης Βιβλίου, μητέρα μιας κόρης 29 χρόνων και ενός γιού 25 χρόνων: «Όσο ψηλός κι αν είναι ο γιος μας κι όσο κι αν η κόρη μας έχει πολλές γνώσεις, εμείς πρέπει να στεκόμαστε ψυχικά στο ύψος μας και να τους αντιμετωπίζουμε σαν γονείς, που σημαίνει να τους προσφέρουμε ασφάλεια και στήριξη. Ο γονιός πρέπει να είναι ταπεινός, να ξέρει να λέει συγνώμη, να αποδέχεται ότι το παιδί του έχει γίνει άντρας ή γυναίκα και ότι πρέπει να τους δεχτεί σε αυτή... 
τη νέα φάση με σεβασμό και εκτίμηση, για να μπορέσουν όλοι να λειτουργήσουν σαν ομάδα.
Τα παιδιά μας δεν μας ανήκουν, ακολουθούν το δρόμο τους κι εμείς τους στηρίζουμε, χωρίς να νιώθουμε παραγκωνισμένοι ή παραμελημένοι. Στην Κυπριακή Λέσχη Βιβλίου, το όραμά μας είναι να αυξήσουμε τη φιλαναγνωσία και να μυήσουμε τους νέους σε αυτήν. Πιστεύουμε ότι έτσι γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι. Όμως για να γίνουμε καλοί άνθρωποι, πρέπει να υπάρξει η προϋπόθεση μιας ισορροπημένης οικογένειας από την αρχή που γεννιέται το παιδί, μέχρι να ενηλικιωθεί, μέσα σε συνθήκες ασφάλειας και σωστής διαπαιδαγώγησης.
Η Λέσχη τιμά ιδιαίτερα τη μορφή του πατέρα στην οικογένεια, γιατί πιστεύει ότι ο ρόλος του είναι καθοριστικός, τόσο για τη ψυχική, όσο και για τη σωματική υγεία των παιδιών. Ο ρόλος της οικογένειας επικεντρώνεται στη βοήθεια που προσφέρει στα μέλη της να αποκτήσουν ταυτότητα και να ολοκληρωθούν ως άτομα. Στις σύγχρονες κοινωνίες οι ανδρικοί και οι γυναικείοι ρόλοι μέσα και έξω από το σπίτι, έχουν αλλάξει, καθιστώντας τη συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών, αναγκαία.

Τις τελευταίες δεκαετίες ο ρόλος του πατέρα στην κοινωνική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού καθίσταται όλο και πιο σημαντικός. Η μητέρα και ο πατέρας έχουν διαφορετική συνεισφορά στην ανατροφή των παιδιών. Η ορθή κατανομή του χρόνου και της ενέργειας του, μεταξύ οικογένειας, επαγγελματικών υποχρεώσεων, οικονομικών και προσωπικών αναγκών, είναι για έναν πατέρα ζήτημα υψίστης σημασίας. Ο ρόλος του πατέρα στις ποικίλες φάσεις της ανάπτυξης των παιδιών είναι διαφορετικός. Για να επιτύχει ένας άνδρας στο ρόλο του ως πατέρας, οφείλει να θέσει την οικογένεια του στην πρώτη θέση των προτεραιοτήτων του».

Τρεις έφηβοι μιλούν για τον πατέρα τους

Χρίστος Ματθαίου 13 χρόνων, Παραλίμνι: «Ο πατέρας μου είναι καλός άνθρωπος, περνούμε αρκετές ώρες μαζί και είμαι χαρούμενος γι’ αυτό - παίζουμε playstation, πάμε ψάρεμα και στο περβόλι, τσαπίζουμε τα δέντρα και με βάζει να κόφκω τα χόρτα. Ακόμα φροντίζω τις κότες, τις πάπιες και τα αρνάκια. Ναι, έχουμε και δύο αρνάκια! Ο πατέρας μου ενδιαφέρεται για το σχολείο μου και με ρωτά αν διάβασα, πώς τα πήγα στο διαγώνισμα…Βέβαια θα ήθελα να ήταν λίγο περισσότερο στο σπίτι, αλλά είναι πολυάσχολος…».

Άντρη Κυριάκου 18 χρόνων, Παραλίμνι: «Ο πατέρας μου είναι τρυφερός, ευχάριστος και με χιούμορ, πράγμα που θεωρώ σημαντικό στην οικογένεια. Περνά πολλές ώρες στη δουλειά, αλλά τον λίγο χρόνο που έχει, τον αφιερώνει σε μας. Κάνουμε δραστηριότητες μαζί, αυτές που μας αρέσουν - ψάρεμα, περπάτημα, παρακουλούθηση ταινιών. Νοιάζεται για την οικογένειά του και είναι περήφανος για μας. Είναι επικοινωνιακός και τον νιώθω κοντά μου από τον καιρό που ήμουν μικρή. Παρόλο που μου απαγόρευε κάποια πράγματα, το δεχόμουν γιατί τον ένιωθα κοντά μου και πίστευα ότι ήταν για το καλό μου.
Ακόμα και τώρα που μεγάλωσα, με συμβούλεψε να μην πάω σε κάποια έξοδο, γιατί συμβαίνουν διάφορα περίεργα…τον εμπιστεύτηκα και δεν πήγα. Το μόνο που θέλω από τον πατέρα μου είναι να σταματήσει να καπνίζει γιατί με ενοχλεί που μυρίζουν τα ρούχα του όταν με αγκαλιάζει. Και βέβαια νοιάζομαι ιδιαίτερα για την υγεία του, αφού σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, το κάπνισμα σε φέρνει πιο κοντά στο θάνατο - κι εγώ δεν θέλω να τον χάσω. Γενικά μ’ αρέσει ο μπαμπάς μου έτσι όπως είναι. Μπαμπά σ’ αγαπώ!».

Πιέρος Πιερέττης 14 χρόνων, Παραλίμνι: «Με τον μπαμπά μου κάνουμε μαζί πράγματα στο σπίτι - μικροδουλειές στον κήπο, περιποιούμαστε τα ζώα, παίζουμε μαζί μπάσκετ. Ενδιαφέρεται για τα μαθήματά μου, πάει στο σχολείο και ρωτά τους καθηγητές για μένα…και μου αρέσει αυτό. Θα ήθελα όμως να ενδιαφέρεται περισσότερο για την τεχνολογία, για να κάνουμε πιο πολλές δραστηριότητες μαζί. Οι άνθρωποι κάθε χρόνο αλλάζουν και πρέπει όλοι να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές. Αυτό ισχύει και για μας τους έφηβους, αλλά και για τους γονείς μας».

Του Μάριου Δημητρίου
Η Σημερινή