Το πρόβλημα της υπερέντασης των μωρών

Ένα από τα ζητήματα που απασχολούν πολύ συχνά τους γονείς είναι αυτό της υπερέντασης των μωρών. Η κατανόηση του προβλήματος και η προσπάθεια εύρεσης λύσεων προϋποθέτει τη γνώση βασικών στοιχείων ανατομίας και λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, καθώς επίσης και της επίδρασης που μπορεί να έχει το stress σε αυτόν. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από μεγάλη πλαστικότητα κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία, γεγονός που τον καθιστά εξαιρετικά ευάλωτο σε οποιοδήποτε ερέθισμα. Κάποιες ηλικιακές φάσεις είναι κρίσιμες αναπτυξιακά για τις διάφορες εγκεφαλικές δομές, καθώς είναι αρκετά ευάλωτες στο stress μέσω μιας διαδικασίας νευροτοξικότητας. Οι φάσεις αυτές είναι γνωστές σαν «παράθυρα ευπάθειας – windows of vulnerability». Μία από αυτές τις ηλικιακές φάσεις είναι και η πρώιμη παιδική ηλικία.

Μόλις γεννιέται ένα μωρό, ο εγκέφαλός του αποτελείται από περίπου 50 τρισεκατομμύρια συνάψεις, μικροσκοπικές δομές που επιτρέπουν τη σύνδεση των νευρώνων μεταξύ τους. Μόλις το παιδί κλείσει τον 1^ο χρόνο ζωής, ο αριθμός αυτός έχει διπλασιαστεί. Το πρόβλημα της υπερέντασης των μωρών σχετίζεται με το σύνολο των ερεθισμάτων που δέχεται κατά τα πρώτα στάδια της ζωής του και την επίδρασή τους στον εγκέφαλο. Τα γεγονότα που συμβαίνουν στα πρώτα στάδια ζωής και απομνημονεύονται ως εμπειρίες, μπορούν να καθορίσουν το ρυθμό νευρογένεσης ακόμη και κατά την ενήλικη ζωή. Ο ινιακός φλοιός του εγκεφάλου αποτελείται από περιοχές που είναι υπεύθυνες για την επεξεργασία των οπτικών ερεθισμάτων, ενώ η δράση του εμπλέκεται στη μη ομαλή επεξεργασία τους και τη συσχέτιση με το φόβο.

Το είδος και το πλήθος των ερεθισμάτων που προσφέρονται στο μωρό  είναι πολύ σημαντικά, όχι μόνο για να το απασχολούν αλλά και για να βοηθήσουν στην ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Η ηρεμία και ο ήσυχος ρυθμός ωστόσο αποτελούν για το μωρό βασικό κριτήριο εκμάθησης, καθώς η ένταση και το άγχος είναι παράγοντες που δυσκολεύουν και καθυστερούν την μάθηση. Το πρόβλημα της υπερέντασης των μωρών μπορεί να οφείλεται σε μία υπερβολική διέγερση του εγκεφάλου, καθώς κάνει μία προσπάθεια να διαχειριστεί ένα τεράστιο πλήθος εισερχόμενων πληροφοριών, που ίσως συχνά ξεπερνούν τις δυνατότητές του. Το πρόβλημα της υπερέντασης των μωρών θα μπορούσε εύστοχα να προσομοιωθεί με έναν υπολογιστή, που καλείται να εκτελέσει ταυτόχρονα πολλές λειτουργίες, με αποτέλεσμα ξαφνικά να καταρρέει. Στο σημείο αυτό βέβαια αξίζει να σημειωθεί και το γεγονός πως η συνεχής δραστηριότητα, η έμφυτη τάση για εξερεύνηση και η έντονη ενεργητικότητα που αποτελούν βασικά στοιχεία αυτής της ηλικίας, δεν επιτρέπουν στο μωρό να ελέγξει το πλήθος των πληροφοριών που δέχεται. Αυτή άλλωστε είναι και η διαφορά με τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, που είναι σε θέση να εκφράσουν το αίσθημα της κούρασης. Έτσι, ακριβώς επειδή το μωρό δεν μπορεί να σταματήσει μία δραστηριότητα, θα πρέπει οι γονείς να το βοηθήσουν, γιατί αλλιώς θα συνεχίσει με αποτέλεσμα τον εκνευρισμό του. Το πρόβλημα της υπερέντασης των μωρών μπορεί να περιοριστεί σημαντικά και με τον ύπνο! Το πρόγραμμα ύπνου με τήρηση των βασικών αρχών του είναι εξίσου αναγκαίο για την ηλικία αυτή, καθώς συμβάλλει καθοριστικά στη διατήρηση της απαραίτητης ισορροπίας μεταξύ διέγερσης και ξεκούρασης, μέσα στην ημέρα.

Μία από τις πιθανές αιτίες της υπερέντασης των μωρών είναι η τηλεόραση, καθώς οι πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη έχουν σαν αποτέλεσμα τη διέγερση του εγκεφάλου και τη διαταραχή της προσοχής του παιδιού. Η βλαβερή επίδραση των οθονών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και στο σύνολο της προσωπικότητας ενός παιδιού είναι επιστημονικά αποδεκτή και ταυτόχρονα ιδιαίτερα ανησυχητική. Η ικανότητα του βρέφους για συγκέντρωση για  περίπου  15 δευτερόλεπτα έχει σαν αποτέλεσμα δύσκολα να αποσπαστεί η προσοχή του σε κάτι άλλο, γεγονός που αναφέρεται ως «αδράνεια της προσοχής». Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως όσο πιο γρήγορα εναλλάσσονται οι εικόνες στην οθόνη, τόσο πιο δύσκολο είναι για το μωρό να συγκεντρωθεί και να τις παρακολουθήσει. Μία άλλη πηγή άγχους για το μωρό, που δύσκολα γίνεται αντιληπτή είναι το άγχος της μητέρας σχετικά με τη φροντίδα του! Στις περισσότερες περιπτώσεις, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για το 1^ο παιδί, η μητέρα αγχώνεται υπερβολικά για τη φροντίδα και την ασφάλεια του μωρού, μεταφέροντας του έτσι όλη την ένταση που νιώθει άθελά της. Ένας άλλος λόγος είναι η κούραση, που μπορεί να αφορά τόσο το μωρό όσο και τους γονείς. Συχνά η εμφάνιση υπερέντασης των μωρών μπορεί να αποτελεί απόρροια της κούρασης που αισθάνονται οι γονείς, καθώς η χημεία μεταξύ των μελών της οικογένειας διαταράσσεται όπως και το αίσθημα της ηρεμίας.

Ποια είναι όμως τα σημάδια της υπερέντασης των μωρών; Πώς μπορούν οι γονείς να αντιληφθούν πως το μωρό τους έχει δεχτεί ένα μεγάλο πλήθος πληροφοριών που αδυνατεί πλέον να διαχειριστεί; Μία από τις βασικές και εύκολες ενδείξεις είναι η μείωση της ικανότητας να συγκεντρωθεί, η οποία όσο εντείνεται η κατάσταση υπερέντασης των μωρών, τόσο αυτή ελαττώνεται. Το μωρό μπορεί να εμφανίζεται νευρικό, καθώς η όποια δραστηριότητα και φασαρία πλέον το ενοχλεί, αρκετά παθητικό χωρίς να έχει κανένα ενδιαφέρον να αγγίξει ένα νέο παιχνίδι, ενώ μπορεί να αρχίσει να κλαίει χωρίς καμία σημαντική αφορμή. Σταδιακά γίνεται όλο και πιο ανήσυχο καθώς περιμένει από τους γονείς να του δώσουν ένα επόμενο ερέθισμα.

Οι γονείς καλό θα είναι να βρουν τρόπους χαλάρωσης και αποφόρτισης του βρέφους, που θα βοηθήσουν στο κλίμα ηρεμίας ολόκληρης της οικογένειας. Θα πρέπει να γνωρίζουν την προσωπικότητα του μωρού, εάν πρόκειται για ένα δύσκολο χαρακτήρα καθώς και την ανοχή του στην κούραση. Το πρόβλημα της υπερέντασης των μωρών μπορεί να περιοριστεί σημαντικά εάν τηρείται στο σπίτι ένα πρόγραμμα ύπνου, που θα βοηθά στη χαλάρωση και την ξεκούραση του παιδιού. Πολύ σημαντικό είναι τις στιγμές που είναι χαλαρό οι γονείς να υιοθετούν έναν ήρεμο τόνο ομιλίας, με αποφυγή έντονου τόνου και απότομων αλλαγών, ενώ και η χαλαρή μουσική μέσα στο σπίτι μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Είναι άλλωστε γνωστός και αποδεκτός ο ρόλος της μουσικής στην ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Ο «χρυσός» κανόνας που θα πρέπει να θυμούνται οι γονείς, είναι πως το μωρό θα είναι χαλαρό όταν είναι και οι ίδιοι.

kyriakakou.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι