Η ατομική ψυχολογία του A. Adler - Οικογενειακός Αστερισμός

Ο Adler θεωρεί τον άνθρωπο ως ένα κοινωνικό ον, ικανό να αυτοκαθορίζεται και να δημιουργεί.
Ο άνθρωπος είναι προσανατολισμένος σε στόχους, κυρίως κοινωνικούς και είναι ικανός να πάρει την τύχη στα χέρια του.

Alfred Adler

Στα πρώτα χρόνια της ζωής του ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τις φυσικές και άλλες αδυναμίες του και δοκιμάζει το «αίσθημα της κατωτερότητας» που τον ωθεί σε μια διαρκή προσπάθεια να το ξεπεράσει και να φτάσει στην ανωτερότητα που είναι ο στόχος του.
 
Το αίσθημα κατωτερότητας πηγάζει και από τα αποθαρρυντικά - μειωτικά μηνύματα που παίρνουν οι άνθρωποι από τους γονείς. Δηλαδή η αποθάρρυνση, η απόρριψη, η αδιαφορία, η υπερπροστασία, το «παραχαϊδεμα», προκαλεί έλλειψη αυτοπεποίθησης, ανασφάλεια, εξάρτηση, εσωτερική σύγχυση και άλλες «μη υγιείς» αντιδράσεις.

Βασικό μέσο για να μπορέσει να φτάσει το άτομο την ανωτερότητα είναι ο μηχανισμός αντιστάθμισης π.χ. για να ξεπεράσει μια αναπηρία, φτάνει σε αξιοθαύμαστες αθλητικές επιδόσεις. Αν δεν το πετύχει, ο μηχανισμός μετατρέπεται σε υπεραντιστάθμιση που οδηγεί το άτομο στην απομόνωση και αρνείται στοιχεία της πραγματικότητας.  
Στον αγώνα για ανωτερότητα το άτομο υιοθετεί από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ένα στυλ ή ένα «σχέδιο ζωής» που καθορίζεται από τις πεποιθήσεις που έχει διαμορφώσει για τον εαυτό του υπό την επίδραση των μηνυμάτων που έχει δεχθεί από τους σημαντικούς άλλους στα παιδικά του χρόνια.
Το "σχέδιο ζωής" του καθενός είναι μοναδικό και χαρακτηρίζεται από μια σχετική συνέπεια (ανάλογα το επίκεντρό του - αυτό θα διέπει πάντα το άτομο) και έχει καθοριστική σημασία, γιατί σύμφωνα με αυτό διαμορφώνεται η ζωή του.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο ψυχολογικό κλίμα της οικογένειας και στην δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών της.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΣ

• ΜΟΝΑΧΟΠΑΙΔΙ : παραχαϊδεμένο, κακομαθημένο, νιώθει ανίκανο γιατί οι ενήλικες είναι ικανότεροι, είναι το επίκεντρο της προσοχής, συχνά χαίρεται τη θέση του, εγωκεντρικό, βασίζεται στους άλλους, νιώθει αδικημένο όταν τα πράγματα δεν του έρχονται βολικά, δεν συνεργάζεται, "διαίρει και βασίλευε" προκειμένου να πετύχει, μπορεί να έχει μέτριες σχέσεις σαν παιδί αλλά καλύτερες όταν μεγαλώσει, ευχαριστεί τους άλλους μόνο όταν το θέλει, δημιουργικό, μπορεί να έχει ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά μεγαλύτερου αλλά συναισθήματα ανεπάρκειας και απαιτήσεις μικρότερου.
• ΠΡΩΤΟ ΠΑΙΔΙ : είναι για λίγο καιρό μοναχοπαίδι, συνήθισε να είναι το επίκεντρο, πιστεύει ότι πρέπει να κερδίσει και να διατηρήσει την υπεροχή του πάνω στα άλλα παιδιά, να είναι σωστό, να έχει τον έλεγχο και συχνά αισθάνεται ότι είναι σημαντικό, με την γέννηση του δεύτερου παιδιού μπορεί να αισθανθεί παραμελημένο, ότι δεν το αγαπούν, προσπαθεί να ξανακερδίσει την προσοχή των γονέων μέσω της συμμόρφωσης, αν αποτύχει υιοθετεί αρνητική συμπεριφορά, μπορεί να αναπτύξει ανταγωνιστική, υπεύθυνη συμπεριφορά ή να γίνει αποθαρρυμένο, πολλές φορές αγωνίζεται να βοηθήσει και να προστατέψει τους άλλους, αγωνίζεται για να ευχαριστεί τους άλλους.
• ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΙΔΙ : δεν είχε ποτέ ολόκληρη την προσοχή των γονέων του γιατί πάντα υπάρχει το πρώτο παιδί που είναι πιο προχωρημένο και πιο μπροστά από αυτό, αντιδρά όπως στους αγώνες, διαρκώς προσπαθεί να ξεπεράσει το πρώτο παιδί. Αν το πρώτο είναι "καλό" το δεύτερο μπορεί να γίνει "κακό", αναπτύσσει ικανότητες που το πρώτο παιδί δεν έχει. Αν το πρώτο είναι πετυχημένο μπορεί να νιώθει αβεβαιότητα για τις ικανότητές του, μπορεί να γίνει επαναστάτης, συνήθως δεν του αρέσει η θέση του, αισθάνεται "πιεσμένο" αν γεννηθεί τρίτο παιδί, μπορεί να καταπιέζει τα αδέρφια του.
• ΜΕΣΑΙΟ ΠΑΙΔΙ (στα τρία) : δεν έχει ούτε τα δικαιώματα του μεγάλου ούτε τα προνόμια του μικρού, πιστεύει ότι η ζωή είναι άδικη, νιώθει ότι δεν το αγαπούν, παραμελημένο, "πιεσμένο", δεν αισθάνεται ότι έχει θέση στην οικογένεια, γίνεται αποθαρρυμένο και "προβληματικό" παιδί ή ανυψώνεται καταπιέζοντας τα άλλα αδέρφια του, είναι ευπροσάρμοστο, μαθαίνει να συμβιώνει με τα μεγαλύτερα και με τα μικρότερα αδέρφια του.
• ΜΙΚΡΟΤΕΡΟ ΠΑΙΔΙ : συμπεριφέρεται σαν μοναχοπαίδι, πιστεύει ότι όλοι είναι ικανότεροι, περιμένει τους άλλους να πάρουν πρωτοβουλίες να ενεργούν και να πάρουν την ευθύνη, αισθάνεται μικρό και αδύναμο, νομίζει ότι δεν το παίρνουν στα σοβαρά, καταδυναστεύει την οικογένεια με το να το υπηρετούν και να περνά το δικό του, ή έχει αισθήματα κατωτερότητας ή μεταμορφώνεται σε δρομέα και ξεπερνάει τα αδέρφια του, παραμένει το μωρό, συχνά συμμαχεί με το μεγαλύτερο εναντίον του μεσαίου.

Ο Adler θεωρεί ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον γιατί έχει τρία κοινωνικά χρέη ζωής :

• Τη φιλία (που αναφέρεται σε προσωπικό επίπεδο).
• Την οικογένεια (το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο)
• Την εργασία (αφορά την κοινωνία γενικότερα)