HIV: στη Δύση είναι χρόνια αρρώστια, αλλού θάνατος

Πέρα από τη μύτη μας... 

Αν το HIV στη Δύση έχει γίνει χρόνια αρρώστια αλλού εξακολουθεί να σημαίνει θανατική καταδίκη.

Υπάρχει ένα μικρό χωριό στη Ζάμπια που βρίσκεται στο σταυροδρόμι όπου ενώνονται η σιδηροδρομική γραμμή από το Νταρ ες Σαλάμ και ο οδικός άξονας από το Κέιπ Τάουν. Το μικρό αυτό χρωματιστό χωριό με τις ζωγραφιστές καλύβες, τους χαμογελαστούς, ευγενικούς κατοίκους και την άγρια βλάστηση κατέχει ένα απαίσιο ρεκόρ. Έχει από τα υψηλότερα ποσοστά AIDS παγκοσμίως. Ο λόγος; Επειδή είναι πέρασμα ταξιδιωτών, έχει στρατηγική θέση για την εξάπλωση της νόσου.

Ούτε που θα το ήξερα αυτό το χωριουδάκι εάν δεν ξεκινούσα να εργάζομαι για μια μη κυβερνητική οργάνωση στη Ζάμπια. Ήταν η πρώτη φορά που ήρθα αντιμέτωπος με το HIV, και μάλιστα ούτε καν με τη δυτική, «όμορφη» εκδοχή του.

Στη δυτική κοινωνία το HIV έχει γίνει πλέον κάτι σαν τον διαβήτη, μια αρρώστια με την οποία ζεις εφ’ όρου ζωής.
Δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς συνεπάγεται βαριά φαρμακευτική αγωγή, ιατρικές εξετάσεις, πάρε δώσε με νοσοκομεία και γιατρούς και κοινωνικό ρατσισμό σε κάποιες περιπτώσεις. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο όμως, το HIV σημαίνει πολλά περισσότερα. Σημαίνει βαριές αρρώστιες, σημαίνει δυστυχία, σημαίνει θάνατο. Εκεί το HIV σχεδόν πάντα καταλήγει σε AIDS, αφού ελάχιστοι έχουν πρόσβαση σε φάρμακα.

Φτάνοντας σε μια φτωχή χώρα της Αφρικής όπως η Ζάμπια, η πρώτη εικόνα που δείχνει την παρουσία του HIV είναι η περίεργη δημογραφική κατανομή της χώρας. Τα άτομα στις ηλικίες των 30-40 είναι πολύ λίγα.
Αντιθέτως, υπάρχουν εκατοντάδες παιδιά που ζουν μια άθλια ζωή στους δρόμους. Είναι τα ορφανά του AIDS, παιδιά που έχασαν τους δικούς τους από τον ιό, δεν έχουν κανέναν δικό τους να τα προσέχει και είναι τόσα πολλά που η πολιτεία δεν μπορεί να τα βοηθήσει. Συνήθως είναι και αυτά φορείς του HIV, το κόλλησαν από τη μητέρα τους κατά τον τοκετό και προσπαθούν να επιζήσουν ζητιανεύοντας, κλέβοντας, και γενικότερα κάνοντας ό,τι μπορούν.

Με την τεράστια αύξηση των θανάτων από AIDS στην Αφρική, οι φτωχές χώρες δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη διάλυση του οικογενειακού κύτταρου. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες είναι τεράστιες. Ας αναλογιστεί κανείς τι έξοδα κάνει για παράδειγμα μια οικογένεια και το κράτος για να μορφώσει κάποιο μέλος της και να το κάνει δάσκαλο, για παράδειγμα. Και τότε, γύρω στα είκοσι, αφού έχει τελειώσει τις σπουδές του και έχει κάνει και παιδιά, το νεαρό άτομο κολλάει HIV. Γύρω στα τριάντα πεθαίνει. Όλα τα έξοδα που έγιναν για τη μόρφωση του πάνε χαμένα· οι γονείς που προσδοκούσαν κάποια βοήθεια από το παιδί τους στα γεράματα τους μένουν αβοήθητοι· τα παιδιά του ορφανά, το σχολείο χωρίς δάσκαλο, οι μαθητές στον δρόμο. (Οι θάνατοι δασκάλων είναι ένα πολύ σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα στις χώρες της Αφρικής).

Ο μόνος τρόπος για να γλυτώσει μια χώρα από μια τέτοια οικονομική και κοινωνική καταστροφή είναι να παράσχει αντιρετροϊική θεραπεία. Μόνο έτσι μπορεί να κρατήσει το εργατικό δυναμικό της ζωντανό και υγιές ώστε να εργάζεται και να συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας. Αυτό όμως κοστίζει ακριβά. Χρειάζονται μεγάλη ποικιλία φαρμάκων για τις διάφορες αρρώστιες, ιατρικό προσωπικό, νοσοκομεία, ενημερωτικές καμπάνιες, εργαστήρια και φυσικά αντιρετροϊικά. Στη Ζάμπια, όμως, τα περισσότερα κέντρα υγείας δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα παράπηγμα με μια νοσοκόμα ή μια μαμή και λίγα φάρμακα, τα περισσότερα ληγμένα. Οι ασθενείς του AIDS πεθαίνουν αβοήθητοι στα σπίτια τους, κρυμμένοι και ντροπιασμένοι, χτυπημένοι από διάφορες μυστήριες αρρώστιες που δεν μπορούν να τις κατανοήσουν. Και αν πάνε σε κάποιο νοσοκομείο στην πόλη, τότε είναι συνήθως πολύ αργά.

Ίσως να περίμενε κανείς ότι λόγω της μεγάλης εξάπλωσης του ιού, δε θα υπήρχε κοινωνικός ρατσισμός και απομόνωση. Δυστυχώς, όμως, συμβαίνει το αντίθετο.
Γιατί αν το HIV μπερδεύει εμάς στη δυτική κοινωνία και δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα και διακρίσεις, σκεφτείτε τι μπορεί να κάνει σε μια φτωχή χώρα όπου το συντριπτικό ποσοστό του πληθυσμού της είναι αναλφάβητο και ζει χωρίς τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, τηλέφωνα και τρόπους ενημέρωσης. Το AIDS είναι μια αρρώστια μυστήριο, σύμβολο της αμαρτίας και της οργής της φύσης και του Θεού. Μεγάλο ρόλο σε αυτό παίζουν και οι διάφορες θρησκείες που έχουν εξαπλωθεί στην Αφρική και με τον πουριτανισμό που τις διακρίνει απαγορεύουν στους πιστούς τους το προφυλακτικό και διακηρύττουν την τελείως ανεδαφική αγαμία και αποχή από το σεξ. Το να γίνει μια εκστρατεία ενημέρωσης σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Ελπιδοφόρα εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα αποτελεί η Νότια Αφρική.

Εκεί, λόγω της καλύτερης οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης δημιουργήθηκε ένα ισχυρό κίνημα ασθενών με HIV, που διεκδίκησε και διεκδικεί δυναμικά τη φαρμακευτική αγωγή, την ενημέρωση και την καταπολέμηση του κοινωνικού ρατσισμού που συνδέεται με το HIV. Παρ’ όλη τη δράση, ακόμα και στη Νότιο Αφρική δεν έγιναν όσα θα έπρεπε, μιας και η αντιρετροϊική αγωγή είναι ακριβή και συνεπάγεται την πολιτική δέσμευση της εκάστοτε κυβέρνησης, κάτι που δεν είναι δεδομένο.

Όταν έφευγα από την Αφρική το AIDS είχε για μένα γίνει κάτι σαν δαίμονας. Μετά από μερικούς μήνες παραμονής στη δυτική κοινωνία συνήλθα και κατάλαβα ότι είναι πλέον μια αντιμετωπίσιμη αρρώστια. Δυστυχώς, όμως, το να μεταφερθεί η ελπίδα στο μικρό χρωματιστό χωριό της Ζάμπιας εξακολουθεί να είναι δύσκολο.

Υποσαχάρια Αφρική 2005. Στατιστικά για να σου πιάνεται η καρδιά.
Στην Υποσαχάρια Αφρική ζει το 68% όλων των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί από τον ιό του HIV παγκοσμίως, περίπου 22,5 εκατομμύρια άνθρωποι.
Δύο εκατομμύρια από αυτούς είναι παιδιά και νέοι μικρότεροι των 15 ετών.
9 στα 10 άτομα που ζουν με τον ιό παγκοσμίως και είναι έως 15 ετών ζουν στην Υποσαχάρια Αφρική.
1,7 εκατομμύρια άνθρωποι μολύνθηκαν μέσα στο 2007, και 1,6 εκατομμύρια ενήλικες και παιδιά έχασαν τη ζωή τους στην ίδια περιοχή. Αποτελούν το 1/3 όλων των θανάτων από AIDS παγκοσμίως.
Περίπου 12 εκατομμύρια παιδιά έμειναν ορφανά λόγω AIDS το 2005 στην Υποσαχάρια Αφρική.
Τα τρία τέταρτα όλων των γυναικών που έχει μολυνθεί με τον ιό παγκοσμίως ζουν στην ίδια περιοχή, κάπου 13,2 εκατομμύρια.
Μόνο ένας στους έξι από τα 4,7 εκατομμύρια άτομα που χρειάζονται αντιρετροϊικά έχει πρόσβαση σε αυτά.
Μόνο σε 3 χώρες (Μποτσουάνα, Ναμίμπια και Ουγκάντα) η πρόσβαση στα φάρμακα φτάνει στο 50%. Στις περισσότερες δε φτάνει ούτε το 20%.
5,5 εκατομμύρια άτομα με τον ιό ζουν στη Νότια Αφρική και τα ποσοστά στους νέους ηλικίας 15-24 συνεχώς αυξάνουν.
Τα πολύ μεγάλα ποσοστά μόλυνσης στη Ναμίμπια και στη Σουαζιλάνδη συνεχίζονται, με τη Σουαζιλάνδη να αγγίζει το ασύλληπτο 33,4% των ενηλίκων.
Στη Ζάμπια 10% των εγκύων γυναικών έχουν τον ιό.

του Στέφανου Σαρρή 

Αναφορά UNAIDS 2007 για το HIV/AIDS στον κόσμο