Παιδικό άσθμα

Οι επιστήμονες του χώρου της υγείας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς ένα στα δέκα παιδιά των δύο μεγαλύτερων πόλεων της χώρας μας πάσχει από άσθμα. Συγχρόνως, την τελευταία εικοσαετία έχει τετραπλασιαστεί ο αριθμός των εισαγωγών παιδιών στα νοσοκομεία εξαιτίας ασθματικών επεισοδίων..

Ολοένα και αυξάνονται τα περιστατικά παιδικού άσθματος
Ένας από τους κύριους παράγοντες που ενοχοποιούνται για την έξαρση του παιδικού άσθματος είναι η περιβαλλοντική ρύπανση. Βάσει μελέτης επιστημόνων από την Ιατρική Σχολή Κεκ του Πανεπιστήμιου της νότιας Καλιφόρνιας που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην έγκριτη επιθεώρηση "Lancet", τα παιδιά που έπαιζαν ή αθλούνταν σε περιοχές όπου η ατμόσφαιρα είχε υψηλή συγκέντρωση σε όζον, είχαν τριπλάσια πιθανότητα να παρουσιάσουν άσθμα συγκριτικά με παιδιά που δεν αθλούνταν καθόλου.

Επίσης, στα ίδια συμπεράσματα για τους κινδύνους παιδικού άσθματος στην Ελλάδα καταλήγει μια νέα μεγάλη έρευνα του 2001 που διεξήχθη σε 2.000 παιδιά ηλικίας δέκα ετών τα οποία διέμεναν στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, από τα Κέντρα των Παίδων Πεντέλης και της Αναπνευστικής Μονάδας της Θεσσαλονίκης και υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Χ.Ρούσσου, στα πλαίσια της διεθνούς μελέτης ISAAC (International Study of Asthma and Allergy in Children) στην οποία συμμετέχουν περίπου 150 κέντρα από όλο τον κόσμο. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα των ερευνητών έιναι ανησυχητικά: 9,7% των παιδιών που κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας πάσχουν από άσθμα , ενώ στη Θεσσαλονίκη το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει στο 11,7%. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με πανελλήνια μελέτη που διεξήχθη το 1988 σε δείγμα 5.000 παιδιών, το ενεργό άσθμα στα παιδιά της Αθήνας ήταν 4%. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι την τελευταία εικοσαετία έχουν τετραπλασιαστεί οι εισαγωγές παιδιών στα νοσοκομεία λόγω ασθματικών επεισοδίων, είτε επρόκειτο για το πρώτο τους επεισόδιο είτε για πολλαπλό.

Ποια είναι όμως τα αίτια της μεγάλης αυτής αύξησης στη συχνότητα του παιδικού άσθματος στη χώρα μας;
Σύμφωνα με δηλώσεις που έκανε στην εφημερίδα Τα Νέα ο αλλεργιολόγος, διευθυντής του Αλλεργιολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου Παίδων Πεντέλης και πρόεδρος της Ελληνικής Παιδοπνευμονολογικής Εταιρείας, κ. Κ.Πρίφτης, ο οποίος έλαβε μέρος στη μελέτη ISAAC, το άσθμα αποτελεί τόσο γενετικό όσο και περιβαλλοντικής αιτιολογίας πρόβλημα. Δεδομένου ότι ο γενετικός παράγοντας είναι σταθερός, δεν μπορούμε παρά να αναζητήσουμε μεταξύ άλλων τα αίτια για την αύξηση στη συχνότητα της ασθενείας και στο περιβάλλον.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Πρίφτης σχολιάζοντας και την πρόσφατη έρευνα των Αμερικανών συναδέλφων του η οποία "ενοχοποιεί" την ατμοσφαιρική ρύπανση για την πρόκληση άσθματος σε παιδιά χωρίς ιστορικό της ασθενείας, "η ατμοσφαιρική ρύπανση φαίνεται ότι διευκολύνει το άσθμα αλλά δεν παράγει εύκολα άσθμα. Συνδέεται περισσότερο με την εμφάνιση ασθματικών επεισοδίων σε άτομα που πάσχουν από την ασθένεια και με την εισαγωγή τους στο νοσοκομείο, και όχι τόσο με την πρόκληση άσθματος σε υγιή άτομα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι διευκολύνει την εκδήλωση ασθματικών επεισοδίων. Εντούτοις, φαίνεται ότι η διαδικασία ανάπτυξης άσθματος είναι πιο σύνθετη για να χρεωθεί μόνο στη ρύπανση". Χαρακτηριστικό είναι ένα στοιχείο που παραθέτει ο κ. Πρίφτης και το οποίο ενισχύει αυτή την άποψη: "Τα υψηλά ποσοστά παιδικού άσθματος που παρουσιάζονται στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη είναι περίπου τα ίδια και στην Κρήτη, όπου δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για υψηλές συγκεντρώσεις όζοντος".

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες των οποίων η συμμετοχή στην εμφάνιση άσθματος έχει επιβεβαιωθεί επανειλημμένως μέσα από μελέτες. Κατ' αρχάς το κάπνισμα: "Ολες οι μελέτες έχουν δείξει ότι το κάπνισμα συντελεί στην εμφάνιση άσθματος, παρά τις προσπάθειες που έκαναν κάποιες καπνοβιομηχανίες στις αρχές της δεκαετίας του 1990 προκειμένου να αποπροσανατολίσουν ως προς αυτό". Δεύτερον, η κατασκευή των σπιτιών: "Η κατασκευή των κατοικιών έχει τροποποιήσει το μικροπεριβάλλον εντός των δωματίων. Περισσότερη υγρασία, λιγότερος αερισμός, σπίτια 'αεροστεγή' που δεν μας αφήνουν να αναπνεύσουμε και στα οποία υπάρχει έντονη ενδοοικιακή ρύπανση". Σημαντικό ρόλο παίζει και η αλλαγή στη διατροφή μας.

Ένας άλλος παράγοντας που σχετίζεται με την έξαρση παιδικού άσθματος είναι τα ολοένα αυξανόμενα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας, σύμφωνα με τα συμπεράσματα μεγάλης μελέτης που δημοσιεύεται στο έγκυρο έντυπο Thorax.

Οι ερευνητές από το University Children΄s Hospital του Μονάχου και την Ιατρική Σχολή του Harvard των ΗΠΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα παχύσαρκα παιδιά είχαν 77% μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν άσθμα σε σύγκριση με τα πιο αδύνατα.

Συχνές ερωτήσεις που κάνουν οι γονείς για το ασθματικό παιδί τους
Θα υποχωρήσει το άσθμα;
Πρόκειται για την πιο συχνή ερώτηση. Τα περισσότερα παιδιά του Δημοτικού φαίνεται να απαλλάσσονται από το άσθμα τους στη διάρκεια της εφηβείας, και ενώ το άσθμα είναι πιο σύνηθες στα μικρά αγόρια, αργότερα γίνεται ελαφρώς πιο σύνηθες στις ενήλικες γυναίκες. Αυτό δεν σημαίνει ότι το άσθμα έχει εξαφανιστεί διά παντός, καθώς ένα ποσοστό ασθενών το εμφανίζουν κάποια στιγμή στη μετέπειτα ζωή τους -στις γυναίκες, αυτό συμβαίνει συχνά την περίοδο της εμμηνόπαυσης.

Ορισμένες φορές, τα συμπτώματα του υποτροπιάζοντος άσθματος είναι διαφορετικά από αυτά που εκδηλώθηκαν στην παιδική ηλικία -ο συριγμός είναι συχνά πιο συνήθης στην παιδική ηλικία, ενώ η δύσπνοια και το σφίξιμο στο στήθος στην ενήλικη ζωή. Τα περισσότερα άτομα που εκδηλώνουν άσθμα στην ενήλικη ζωή θα το διατηρήσουν σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό για όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Εκτιμάται ότι το ποσοστό των ασθενών που εκδηλώνουν άσθμα στην ενήλικη ζωή και απαλλάσσονται από αυτό είναι περίπου 20%.

Η αντιμετώπιση του παιδικού άσθματος
Η αντιμετώπιση του παιδικού άσθματος έχει δύο σκέλη: την αντιμετώπιση των οξέων επεισοδίων της πάθησης (επείγουσα αντιμετώπιση κρίσεων άσθματος) και τη θεραπεία συντήρησης (τη λεγόμενη "προφύλαξη") η οποία στοχεύει στη ρύθμιση του μικρού ασθενούς, με τελικό σκοπό την αποφυγή των εξάρσεων της νόσου ή τουλάχιστον την ελάττωση της βαρύτητάς τους.

Και στις δύο περιπτώσεις οι παιδίατροι επιλέγουν εισπνεόμενα φάρμακα (βρογχοδιασταλτικά και/ή στεροειδή) τα οποία κατά κανόνα χορηγούνται στα παιδιά μέσω ειδικών συσκευών. Η χορήγηση των εισπνεόμενων φαρμάκων μέσω συσκευών τύπου aerochamber, spacer, ή babyhaler είναι απαραίτητη, διότι οι μικροί ασθενείς δεν έχουν ακόμα αναπτύξει την επιδεξιότητα που απαιτείται για να λάβουν τα εν λόγω φάρμακα απευθείας μέσω των δοσιμετρικών συσκευών των εισπνεόμενων σκευασμάτων (πχ., inhaler, turbohaler).

Οι ειδικοί προτιμούν τη χορήγηση εισπνεόμενων φαρμάκων, γιατί δρουν άμεσα στο στόχο, δηλαδή στο αναπνευστικό σύστημα, και με αυτό τον τρόπο η συστηματική απορρόφησή τους από τον οργανισμό είναι μικρότερη, γεγονός που συνεπάγεται και λιγότερες παρενέργειες.

Μην παίρνετε πρωτοβουλίες για τη διακοπή της αγωγής του παιδιού σας

Μη διστάζετε να δίνετε στο παιδί σας τα φάρμακα που έχει συνταγογραφήσει ο γιατρός σας στη διάρκεια των περιόδων που εσείς νομίζετε ότι το παιδί δεν έχει "πρόβλημα". Έτσι, κινδυνεύει να εμφανίσει σοβαρές εξάρσεις της νόσου οι οποίες ενδέχεται να σας οδηγήσουν σε μακροχρόνια νοσηλεία, λήψη πολύ μεγαλύτερων δόσεων από αυτές που λαμβάνει το παιδί ως προφύλαξη ή και σε ακόμα δυσμενέστερα επακόλουθα. Επίσης, να θυμάστε ότι ένα παιδί που δεν "ρυθμίζεται" είναι πολύ πιθανό να εμφανίσει προβλήματα ανάπτυξης τα οποία επιδεινώνουν περισσότερο οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις άσθματος.

Το ασθματικό παιδί μπορεί και πρέπει να αντιμετωπίζεται με τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι ικανό να ακολουθεί τα παιχνίδια και τις δραστηριότητες των υπόλοιπων "φυσιολογικών" συνομηλίκων του.

Αθλητικές δραστηριότητες κατάλληλες για παιδιά με άσθμα (χαμηλή ασθματογόνο ικανότητα)
Αθλητικές δραστηριότητες που όχι μόνο επιτρέπονται αλλά και συνιστώνται σε παιδιά που πάσχουν από άσθμα, καθώς βοηθούν στην ενδυνάμωση του οργανισμού του παιδιού είναι :

- Μπάσκετ, βόλεϊ ,τένις, χάντμπολ, ποδόσφαιρο
- Ισομετρικές ασκήσεις
- Σουηδική γυμναστική
- Κολύμβηση
- Υδατοσφαίριση (polo)
- Καράτε, πάλη, πυγμαχία

Δραστηριότητες που πρέπει να αποφεύγονται από παιδιά με άσθμα, διότι θεωρούνται ότι έχουν υψηλή ασθματογόνο ικανότητα, είναι : οι δρόμοι μεγάλων αποστάσεων, η ποδηλατοδρομία, το σκι σε χιόνι και γενικά οι δραστηριότητες που απαιτούν μεγάλη ένταση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μπορεί το άσθμα ή η θεραπεία να προκαλέσει βλάβη στους πνεύμονες;

Το άσθμα που αντιμετωπίζεται πλημμελώς είναι πιθανόν να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη στένωση των αεραγωγών, διότι η φλεγμονή δεν έχει ελεγχθεί. Για τον ίδιο λόγο, οι ασθενείς που καπνίζουν και δεν λαμβάνουν τακτικά το προληπτικό εισπνεόμενο φάρμακό τους ενδέχεται να παρουσιάσουν αρκετά σοβαρή, μη αναστρέψιμη, βλάβη των πνευμόνων τους. Η θεραπεία του άσθματος δεν βλάπτει τους πνεύμονες, αν και τα δισκία στεροειδών μπορεί να προξενήσουν, ανάλογα με τη συνολική δόση και τη διάρκεια της αγωγής, διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες. Σε γενικές γραμμές, οι κίνδυνοι να υποστεί βλάβη το άτομο είναι μεγαλύτεροι όταν το άσθμα αντιμετωπίζεται πλημμελώς, παρά όταν ελέγχεται.

Μπορεί η θεραπεία να χάσει σταδιακά την αποτελεσματικότητά της;
Η φαρμακευτική θεραπεία του άσθματος δεν χάνει την αποτελεσματικότητά της. Αν διαπιστώνετε ότι το εισπνεόμενο καταπραϋντικό σας γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό, αυτό οφείλεται μάλλον σε μια επιδείνωση του άσθματος παρά στο ίδιο το φάρμακο. Ίσως η δόση που λαμβάνετε να είναι υπερβολικά χαμηλή ή, καθώς η επιδείνωση του άσθματος επιτείνει τη στένωση των αεραγωγών, να φτάνει μικρότερη ποσότητα φαρμάκου στο κάτω μέρος των αεραγωγών. Αν διαπιστώνετε ότι η θεραπεία του παιδιού σας γίνεται λιγότερο αποτελεσματική, επισκεφθείτε το γιατρό σας για επανεκτίμηση. Η λήψη μιας συγκεκριμένης δόσης εισπνεόμενου φαρμάκου δεν δημιουργεί στον ασθενή, όπως θεωρούν ορισμένοι, την ανάγκη να παίρνει ολοένα και μεγαλύτερη δόση με την πάροδο των χρόνων.

Είναι το άσθμα μεταδιδόμενο;
Όχι, δεν είναι. Το άσθμα δεν είναι μολυσματική νόσος και δεν μεταδίδεται σε άλλο άτομο.

Αν έχετε οποιαδήποτε απορία σχετικά με την αγωγή που λαμβάνει το παιδί σας και πριν λάβετε την πρωτοβουλία να τη διακόψετε γιατί κατά τη δική σας εκτίμηση το παιδί δεν τη χρειάζεται, ρωτήστε το γιατρό σας!

Μην υποβάλλετε το παιδί σας στο μαρτύριο της δύσπνοιας. Τα παιδιά που δεν μπορούν να ανασάνουν ικανοποιητικά, εκτός του ότι καταπονούνται από τη συνεχή προσπάθεια επαρκούς αερισμού που καταβάλλει ο οργανισμός τους, αισθάνονται και κοινωνικά απομονωμένα αφού δεν έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε όλες τις δραστηριότητες των παιδιών της ηλικίας τους, με αποτέλεσμα το οργανικό πρόβλημα να απειλεί και την ψυχική υγεία τους.

Επιμέλεια: Δέσποινα Μπερή, Ιατρός
πηγή