Σταματήστε τη βία στο σπίτι

Το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας και της γυναικείας κακοποίησης έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι προέκυψε τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 70 άρχισε μια έντονη αμφισβήτηση σχετικά με το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας, που είχε ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου, η οποία όμως δεν συνοδεύτηκε και από μια αντίστοιχη αλλαγή στην κουλτούρα και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης.

Η βία κατά των γυναικών δεν είναι ένα φαινόμενο που αφορά μόνο τις υπανάπτυκτες χώρες. Το 20%-30% των περιστατικών στα νοσοκομεία των Η.Π.Α. αφορά κακοποιημένες γυναίκες. Επίσης, αφορά ανθρώπους όλων των φυλών, εθνικοτήτων, θρησκειών, και κοινωνικών τάξεων.
Πριν από μερικά χρόνια, οι γυναίκες όχι απλώς δεν τολμούσαν να καταγγείλουν περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς σε βάρος τους, αλλά ούτε καν διανοούνταν να το ομολογήσουν στον εαυτό τους.
Ακόμα και σήμερα, πάρα πολλές γυναίκες συνεχίζουν να μένουν εγκλωβισμένες σε μια αφόρητη κατάσταση πόνου, ενοχών άγνοιας και φόβου, με αποτέλεσμα να διαιωνίζουν το πρόβλημα και να υποφέρουν τόσο αυτές όσο και τα παιδιά τους (όταν υπάρχουν παιδιά).
   Η ενδοοικογενειακή βία αφορά τη βίαιη συμπεριφορά μεταξύ των συζύγων, τη συζυγική κακομεταχείριση, αλλά συμπεριλαμβάνει και τις περιπτώσεις των ζευγαριών που συγκατοικούν ή βρίσκονται σε σχέση.
Έχει πολλές μορφές, που συμπεριλαμβάνουν τη σωματική βία ( χτυπήματα, σπρωξίματα, κλπ), τη σεξουαλική κακοποίηση (καταναγκασμός για συμμετοχή στη σεξουαλική πράξη), τη συναισθηματική κακοποίηση, την ταπείνωση την οικονομική στέρηση, και την απειλή χρήσης βίας.

Κακοποιημένη θεωρείται μια γυναίκα που υφίσταται κατ εξακολούθηση σωματική ή ψυχολογική βία από έναν άντρα, ο οποίος την εξαναγκάζει να ακολουθεί τις επιθυμίες του, χωρίς να ενδιαφέρεται για τα δικαιώματά της.
Η σωματική βία, είναι και η πιο εμφανής όταν συμβαίνει, από τις άλλες μορφές βίας που μπορεί να υπάρχουν είτε μεμονωμένα, είτε συνδυαστικά.

Η  συναισθηματική βία μπορεί να συμπεριλαμβάνει τον εξευτελισμό, τον εκφοβισμό τις απειλές για σωματική κακοποίηση, όπως πχ: απειλές κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας, ή ακόμα και απειλές εναντίον άλλων μελών της οικογένειας αλλά και την οικονομική αποστέρηση. 

Η οικονομική αποστέρηση, μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Μπορεί συχνά η κακοποιημένη γυναίκα να συντηρεί οικονομικά την οικογένειά της, αλλά σε άλλες περιπτώσεις να της απαγορεύεται να δουλέψει, να έχει δικά της χρήματα, να έχει ευθύνη ή γνώση για τα οικονομικά του σπιτιού της.

 ‘Όλα αυτά αποσκοπούν στην αποδυνάμωση και την εξάρτηση της γυναίκας από το θύτη.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί, ότι η κακοποίηση, επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της ζωής της γυναίκας, ακόμα και  στο αν θα συναντάει τους φίλους ή τους συγγενείς της, στο αν θα έχει και πως θα διαθέτει τον ελεύθερό της χρόνο, πως θα ντύνεται, και γενικά στην ύπαρξη και τη διατήρηση της αυτονομίας της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής της.

Όσον αφορά τη σωματική βία, τα ορατά σημάδια στο σώμα, την καθιστούν εμφανή και προκαλούν την αγανάκτηση και τον αποτροπιασμό.
Τα σημάδια της ψυχολογικής βίας, παραμένουν αόρατα και οι συνέπειές της είναι πολλές φορές δυσδιάκριτες.
Όμως οι επιπτώσεις από τα ψυχικά τραύματα που προκαλεί η ψυχολογική βία μπορούν να είναι πάρα πολύ σοβαρές.
Μερικές μόνο από τις επιπτώσεις που αναφέρονται στη βιβλιογραφία είναι:
Συνεχόμενο και εντεινόμενο στρες, ανάπτυξη φοβιών, κατάθλιψη, απομόνωση, μοναξιά, , αυτοκτονικές τάσεις ή ιδεασμοί, εξαρτητικές σχέσεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση, τάσεις φυγής, ενοχικά σύνδρομα, χρήση αλκοόλ και ουσιών, ανάπτυξη ψυχώσεων (κατά μερικές περιπτώσεις).

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά των ανδρών που κακοποιούν και ποια των γυναικών που υπομένουν και υφίστανται την κακοποίηση?

Χαρακτηριστικά ανδρών που κακοποιούν

1. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση
2. Πιστεύουν τους σχετικούς με τη σχέση κακοποίησης μύθους
3. Έχουν παραδοσιακή εικόνα για την αντρική ανωτερότητα και το στερεότυπο του ρόλου του άντρα στην οικογένεια. Πολλοί σαν παιδιά, είτε υπήρξαν μάρτυρες βίαιων περιστατικών (π.χ. του πατέρα προς τη μητέρα) είτε είχαν κακοποιηθεί οι ίδιοι από τους γονείς τους.
4. Κατηγορούν τους άλλους για τις πράξεις τους « εσύ με αναγκάζεις να το κάνω»
5. Ζηλεύουν παθολογικά
6. Παρουσιάζουν «διπλή προσωπικότητα», πολλές φορές οι άλλοι τους περιγράφουν ως «καλό άνθρωπο», «καλό οικογενειάρχη».
7. Έχουν έντονες αντιδράσεις άγχους κατά τη διάρκεια των οποίων χρησιμοποιούν αλκοόλ ή την κακοποίηση των γυναικών τους για να εκτονωθούν.
8. Συχνά χρησιμοποιούν την ερωτική επαφή με μορφή επιθετική, σαν πράξη επιβολής και κυριαρχίας, για να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και την αίσθηση ανδρισμού τους.
9. Δεν θεωρούν ότι η βίαιη συμπεριφορά τους είναι κάτι το κακό, ή ότι μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις.

 

Χαρακτηριστικά γυναικών που κακοποιούνται

1. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και υποτιμούν την ικανότητά τους ως προς το να επιτυγχάνουν πράγματα.
2. Πιστεύουν και αυτές στους μύθους για τις σχέσεις βίας.
3. Έχουν παραδοσιακή αντίληψη για το ρόλο τους στο σπίτι, ο σύζυγος θεωρείται ως ο αρχηγός της οικογένειας, ενώ πιστεύουν απόλυτα στο στερεότυπο της «ενωμένης οικογένειας» και του γυναικείου ρόλου , σύμφωνα με το οποίο οι ίδιες είναι ανίκανες να φροντίσουν τον εαυτό τους χωρίς την παρουσία κάποιου άντρα που θα «τις προστατεύει».
4. Πιστεύουν ότι μπορούν να συγκρατήσουν το θύτη από την απώλεια του ελέγχου του, ενώ αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις δικές του πράξεις «έφταιγα κι εγώ»….
5. Υποφέρουν από ενοχές αλλά αρνούνται τον τρόμο και το θυμό που νιώθουν.
6. Έχουν έντονες αντιδράσεις άγχους με ψυχοφυσιολογικά συμπτώματα.
7. Χρησιμοποιούν τη σεξουαλική επαφή ως μέθοδο για να εδραιώσουν καλή σχέση με το σύζυγο.
8. Πιστεύουν ότι κανένας δεν μπορεί να τις βοηθήσει να βγουν από την άσχημη κατάσταση που βρίσκονται, εκτός από τον ίδιο τους τον εαυτό.
9. Έχουν μια μη ρεαλιστική ελπίδα ότι «τα πράγματα  θα αλλάξουν» και πείθονται από τις υποσχέσεις των συντρόφων τους.

Πως όμως εξηγείται το ότι μια γυναίκα αποφασίζει να παραμένει με έναν σύντροφο που την κακοποιεί;
Μια από τις θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο ονομάζεται «ο κύκλος της βίας» (Walker 1987)

Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, ο κύκλος της βίας αποτελείται από τρία μέρη:

1.    Φάση της αυξανόμενης έντασης
Στη διάρκεια της φάσης αυτής, υπάρχει σχετικά μικρός βαθμός βίας με σπρωξίματα, απειλές, λεκτικές προσβολές και απόδοση ευθυνών  στο θύμα.
Η γυναίκα μπορεί να προσπαθήσει να καταπραΰνει το θύτη, με το να κάνει ότι αυτός θέλει, ή με το να μη βρίσκεται κοντά του
2. Φάση της έκρηξης
Είναι η φάση στην οποία εκδηλώνεται το βίαιο ξέσπασμα. Ο θύτης μπορεί να προκαλέσει ζημιές στο χώρο ( να τα σπάσει όλα μέσα στο σπίτι), και μετά να επιτεθεί και να τραυματίσει  τη σύζυγό του.
3.Φάση της ηρεμίας
Ο θύτης μπορεί να εκφράσει τη μετάνοιά του, και να γεμίσει με δώρα τη σύντροφό του, να εκλιπαρεί τη συγχώρεσή της και να υπόσχεται ότι θα αλλάξει, και δεν θα γίνει ξανά βίαιος.
Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται και ως «η πλάνη του παραδείσου», γιατί εδώ η γυναίκα, προσπαθώντας να εκπληρώσει την υγιή ανάγκη της για αγάπη και φροντίδα, ανταποκρίνεται και συνδέεται με τη στοργική πλευρά της προσωπικότητας του θύτη.

Φυσικά, καθώς ο χρόνος περνάει, αυτός ο κύκλος της βίας μπορεί να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά, και να γίνεται όλο και πιο έντονος και επικίνδυνος.
Το σημαντικότερο πρόβλημα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας είναι η σιωπή.
Πολλές γυναίκες , δεν κοινοποιούν τη βία που υφίστανται, εξαιτίας της ενοχής και της ντροπής που αισθάνονται. Οι γυναίκες που κακοποιούνται, ελάχιστα το καταγγέλλουν στην αστυνομία. Ο φόβος του διασυρμού, η μη αποτελεσματικότητα των κατασταλτικών μηχανισμών, τα νομικά κενά και η πολυπλοκότητα, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν επαρκή βοήθεια και προστασία για τα κακοποιημένα άτομα.

Υπηρεσίες που μπορούν να στηρίξουν κακοποιημένες γυναίκες είναι οι γραμές SOS (8011188881), η Γενική Γραμματεία Ισότητας και το ΚΕΘΙ.

Είναι πολύ σημαντικό, να βοηθηθούν οι γυναίκες–θύματα της βίας να αλλάξουν οπτική για τη ζωή τους και την κατάστασή τους.
Πρέπει να βοηθηθούν να βρουν τη δύναμη ν αντιδράσουν, να σπάσουν τη σιωπή, να ζητήσουν βοήθεια και να εμπιστευτούν τους φορείς που μπορούν να τους προσφέρουν βοήθεια, αλλά κυρίως να βγουν από τη θέση του «ανήμπορου θύματος», να πιστέψουν στον εαυτό τους, να διεκδικήσουν την αξιοπρέπεια και το δικαίωμά τους  για μια καλύτερη ζωή.
 

Ανθή Αγγελοπούλου 
Με τη συνεργασία της Ψυχολόγου Θεανώς Πολυζωγοπούλου