Οι φοβίες στο μικρό παιδί

Η φοβία είναι ένας έντονος και αδικαιολόγητος φόβος για ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση. Οι μικροί αποχωρισμοί από τον γονιό, οι ξένοι άνθρωποι, τα ζώα, τα ύψη, το σκοτάδι είναι συνήθεις πηγές φόβου για τα μικρά παιδιά.

Ο δίχως όρια φαντασιακός κόσμος χαρακτηρίζει τον παιδικό ψυχισμό στην προσχολική ηλικία και αντανακλάται στη θεματολογία των φοβιών: το μεταφυσικό, οι κεραυνοί, οι αστραπές, τέρατα που αναδύονται από παραμύθια, το σκοτάδι.
Γιατί όμως κάποια παιδιά είναι πιο ευάλωτα στον φόβο; Τα κοινά συμπτώματα μιας φοβίας στο παιδί είναι η εκδήλωση άγχους κατά την επαφή του με το φοβικό αντικείμενο. Το παιδί μπορεί να νιώθει ότι αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς του, νιώθει ταραγμένο, ξεσπάει σε κλάματα. Η τάση του είναι να αποφεύγει το αντικείμενο ή την κατάσταση που το φοβίζει, ενώ η προσφυγή στον γονιό για διαβεβαίωση και καθησυχασμό είναι συχνή και του προσφέρει ανακούφιση.
Οι φοβίες στο παιδί μπορεί επίσης να του προκαλέσουν ανήσυχο, διακεκομμένο ύπνο και εφιάλτες. Ορισμένα παιδιά παρουσιάζουν νυχτερινή ενούρηση ως αποτέλεσμα μιας συγκεκαλυμμένης ανεπεξέργαστης φοβίας.
Αν και τα αίτια ποικίλλουν από παιδί σε παιδί και εξατομικεύονται, σε γενικές γραμμές η συμπεριφορά και οι φόβοι των ίδιων των γονέων παίζουν καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει να επεξεργάζεται τις εμπειρίες του και στον βαθμό που το παιδί θα αντιλαμβάνεται απειλές γύρω του.
Κατά την ανάπτυξή του, το παιδί παρατηρεί τις ρητές και άρρητες συμπεριφορές των γονιών του και σχηματίζει κανόνες για τη δική του συμπεριφορά.
Στη δημιουργία φοβιών συνδράμουν επίσης ο συναισθηματικός κόσμος και η προσωπικότητα του παιδιού (χαμηλή αυτοεκτίμηση, ελλειμματική αυτονομία) και τα γεγονότα που το παιδί βιώνει ως τραυματικά. 

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να διαχειριστεί τις φοβίες του με τους εξής τρόπους:

• Να σεβαστούν τη φοβία του παιδιού και να προσπαθήσουν να την καταλάβουν, χωρίς να υποτιμούν ή να ταπεινώνουν το παιδί λόγω των φόβων του.
• Να επεξεργαστούν οι ίδιοι τους φόβους τους ώστε να μην τους προβάλλουν στο παιδί τους.
• Να είναι συνεπείς στη στάση τους, χωρίς να δίνουν διπλά μηνύματα (π.χ. από τη μία να λένε «μη φοβάσαι» και παράλληλα να νιώθουν οι ίδιοι φόβο).
• Να εκθέτουν το παιδί σταδιακά στην κατάσταση που το φοβίζει και όχι να προσφέρουν απλό καθησυχασμό και διαβεβαίωση.
• Να μην αρνούνται, ούτε να αποφεύγουν τα συμπτώματα μιας παιδικής φοβίας όταν αυτά παρουσιάζονται, καθώς αυτό θα επιδεινώσει την εξέλιξή τους.

Τέλος, αν η φοβία διαρκεί περισσότερο από έξι μήνες και αποδιοργανώνει τη ζωή του παιδιού, τότε προτείνουμε την επίσκεψη σε έναν παιδοψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο προκειμένου οι γονείς και το παιδί να μπορέσουν να διαχειριστούν το πρόβλημα πιο αποτελεσματικά.
 

Μυρσίνη Κωστοπούλου