Όταν το παιδί δέχεται βία στο σχολείο: Πώς να το βοηθήσουμε να το αντιμετωπίσει

Η βία στα σχολεία, ιδιαίτερα στις τάξεις του νηπιαγωγείου και του δημοτικού, είναι κάτι σύνηθες. Σύμφωνα με τις έρευνες κάθε χρόνο 30% με 60% των παιδιών γίνονται δέκτες βίαιης συμπεριφοράς από άλλα παιδιά. 

Η μορφή της βίας μπορεί να είναι λεκτική, δηλαδή να τα κοροϊδεύουν και να τους κάνουν κακόβουλα σχόλια, σωματική, δηλαδή να τα χτυπάνε και συσχέτισης, δηλαδή να τα κουτσομπολεύουν και να διαδίδουν κακές φήμες γι’ αυτά.

Σύμφωνα με τις έρευνες τα παιδιά που δέχονται βία διαθέτουν κάποια χαρακτηριστικά που τα κάνουν πιο ευάλωτα στο πείραγμα και τη σχολική βία. Τα παιδιά που γίνονται δέκτες βίαιης συμπεριφοράς από τους συνομηλίκους τους είναι πιθανό να είναι αδύνατα, να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, να μην διαθέτουν κοινωνικές δεξιότητες και να είναι μόνα τους ή να έχουν προβλήματα που τα κάνουν να ξεχωρίζουν από το σύνολο όπως υπερκινητικότητα, πάχος, γυαλιά μυωπίας και μαθησιακές δυσκολίες. Αυτό που προκαλεί τα άλλα παιδιά να φερθούν άσχημα μπορεί να είναι ένα ή και συνδυασμός των παραπάνω.
 
Οι επιπτώσεις της βίας είναι αρνητικές για το παιδί, και όσων αφορά στο παρόν τους (μπορεί δηλαδή να μη θέλει να πηγαίνει στο σχολείο) αλλά και όσων αφορά στο μέλλον τους (μπορεί να μισήσουν το σχολείο, να έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση σε όλη τους τη ζωή, να είναι μοναχικά και απομονωμένα, να παρουσιάσουν κατάθλιψη ή να χρησιμοποιήσουν και αυτά βίαιη συμπεριφορά στο μέλλον).

Τι μπορείτε να κάνετε σαν γονείς σε σχέση με το σχολείο

• Ζητήστε από το σχολείο να υπάρχει κάποιος επιστάτης στα μέρη όπου έχουν παρατηρηθεί περιστατικά βίας (μπορεί να οργανωθεί και από το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων σε συνεργασία με το σχολείο και να είναι κάποιος γονέας που θα εποπτεύει).
• Ζητήστε από το σχολείο να ενημερώσει τα παιδιά για τις αρνητικές επιπτώσεις τις βίαιης συμπεριφοράς και να προάγει την ομαδική εναντίωση κατά των περιστατικών βίας.
• Προτείνετε στη διεύθυνση του σχολείου να εφαρμόσει την τακτική των «δικαστηρίων βίας» (bully courts), όπου θα οργανώνονται συναντήσεις των θυτών και των θυμάτων, παρουσία δασκάλου, όπου θα συζητούν για το περιστατικό, τα συναισθήματα τους και τις επιπτώσεις του περιστατικού.

Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας

• Να το παρηγορείτε και να το στηρίζετε.
• Να το επαινείτε που το μοιράζετε μαζί σας και να το ενθαρρύνετε να σας μιλάει για αυτό το θέμα.
• Να το συμβουλέψετε να αποφεύγει τους θύτες του (π.χ. αν το περιστατικό γίνεται σε κάποια τουαλέτα να αρχίσει να χρησιμοποιεί άλλη) και να προσπαθήσει να έχει κάποιο φίλο μαζί του (οι έρευνες έχουν δείξει ότι όταν τα παιδιά είναι μόνα τους έχουν πολύ περισσότερες οι πιθανότητες να δεχτούν βίαιη συμπεριφορά).
• Πείτε του να δείχνει αδιάφορο και δυνατό όταν δέχεται επίθεση. Να λέει με κάθετη και σταθερή φωνή στο θύτη του να σταματήσει και να φεύγει (ίσως να χρειαστεί να τρέξει). Όταν δείχνει αδύναμο, φοβισμένο ή θυμωμένο προκαλεί το θύτη του να τον ενοχλεί περισσότερο γιατί του δείχνει ότι έχει καταφέρει αυτό που ήθελε (να το κάνει να νιώσει άσχημα). Μπορείτε να κάνετε και μαζί πρόβες για να είναι καλύτερα προετοιμασμένο.
• Συμβουλέψτε το να απευθύνετε στους ενήλικες για βοήθεια.
• Βοηθήστε το να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και να νιώσει δυνατό για να μπορέσει με να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη σιγουριά τους θύτες του. Μπορείτε να το καταφέρετε δείχνοντας του και λέγοντας του πόσο σημαντικό και ιδιαίτερο είναι. Επίσης, μπορείτε να το γράψετε σε μια δραστηριότητα που προάγει τη δύναμη όπως πάλη και καράτε.
• Ενισχύστε την κοινωνικότητα του καλώντας παιδιά στο σπίτι για να παίζουν μαζί ή δίνοντας του τη δυνατότητα να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες της κοινότητας (π.χ. πρόσκοποι, ομαδικά αθλήματα, καλλιτεχνικές δραστηριότητες).
• Εξηγείστε του πως και οι θύτες του, το κάνουν αυτό γιατί στη ουσία νιώθουν αδύναμοι και με αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους. Πείτε τους επίσης πως οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται έτσι στο τέλος μένουν μόνοι, γιατί κανείς δε θέλει να κάνει παρέα με κάποιον που του φέρεται άσχημα.

Αν το παιδί σας δέχεται βία στο σχολείο δεν πρέπει να αδιαφορήσετε και να σκεφτείτε ότι θα περάσει. Τα βιώματα αυτά θα τα κουβαλάει σε όλη του τη ζωή και είναι πιθανό να του προκαλέσουν διάφορα προβλήματα κοινωνικής, ατομικής και λειτουργικής φύσης. Πρέπει να το στηρίξετε και να το βοηθήσετε να βρει τη δύναμη να το ξεπεράσει.

Αμαλία Λουίζου, MA, Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενειακή Σύμβουλος 
Κέντρο Παιδιού Εφήβου Οικογένειας