Ταξίδι σε 64 τετράγωνα με βασιλιάδες και ιππότες

Σκάκι για παιδιά
Είναι αμέτρητες οι έρευνες που δείχνουν ότι το σκάκι, όταν διδάσκεται σε μικρά παιδιά, βελτιώνει σημαντικά τις γνωστικές αλλά και τις συμπεριφορικές τους ικανότητες. Είναι επίσης εμφανής πλέον η αγάπη αρκετών Ελλήνων για το σκάκι. 

Teach Kids to Play Chess

Είναι απίστευτο να τα βλέπεις
πώς παίζουν συγκεντρωμένα.

Το μεγάλο άλμα έγινε με την Σκακιστική Ολυμπιάδα που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1984. Περίπου 30 χρόνια αργότερα, η Ελλάδα μετρά περισσότερους από 100 συλλόγους και περίπου 40.000 εγγεγραμμένους αθλητές στο σκάκι κάθε ηλικίας

Απευθυνθήκαμε σε έναν άνθρωπο που ειδικεύεται στο αντικείμενο, τον σκακιστή Νίκο Κομνηνό του συλλόγου «Σκακιστική Επικοινωνία Ηρακλείου». Έναν άνθρωπο που μαθαίνει στα παιδιά σκάκι λέγοντάς τους ιστορίες για βασιλιάδες και για ιππότες με βέλη και τόξα. 

Ο κ. Κομνηνός διδάσκει σκάκι σε παιδιά από το 1997. Έχει αναπτύξει τη δική του μέθοδο για να μάθουν τα παιδιά σκάκι την οποία συνοψίζει μάλιστα και στο βιβλίο του "Η επικοινωνία στο Σκάκι", ενώ ο σύλλογος "Σκακιστική Επικοινωνία" έχει κερδίσει μέσα σε 15 χρόνια, 5 πρωταθλήματα στην Αττική για την ηλικία κάτω των 12.

Μαθήματα σκάκι για παιδιά νηπιαγωγείου

Τι είναι το σκάκι;

Είναι δύσκολο κανείς να δώσει έναν ακριβή ορισμό για το τι είναι το σκάκι. Για πολλούς, το σκάκι θεωρείται απλώς ένα επιτραπέζιο ψυχαγωγικό παιχνίδι το οποίο ίσως μετά από λίγο καιρό και να το βαρεθεί. Άλλοι θεωρούν ότι το σκάκι είναι άθλημα. Έχει σαφείς κανόνες, ένταση και άγχος στους αγώνες. Πολλοί θεωρούν ότι το σκάκι είναι μία ολόκληρη τέχνη, γιατί μια όμορφη παρτίδα είναι μία δημιουργία που θέλει φαντασία. Άλλοι πιστεύουν ότι το σκάκι είναι επιστήμη, επειδή ο αγωνιστής σκακιστής μελετά πολύ. Για κάθε παρτίδα, κάνει μία επιστημονική ανάλυση και διερεύνηση της κάθε θέσης και ψάχνει να βρει που είναι η αλήθεια, ποιος από τους δύο θα κερδίσει. Στην πραγματικότητα όμως, το σκάκι είναι κάτι παραπάνω, είναι όλα αυτά μαζί. Το σκάκι είναι τρόπος ζωής.

Τι προσφέρει το σκάκι;

Μόνο θετικά είναι αυτά που μπορεί να προσφέρει η ενασχόληση ενός παιδιού με το σκάκι. Εκτός από τη δημιουργία καινούργιων φίλων, την ψυχαγωγία του στον ελεύθερο χρόνο, αλλά και την πνευματική άσκηση, το σκάκι μπορεί να βοηθήσει και στην καθημερινή του ζωή. Με το σκάκι τα παιδιά μαθαίνουν να βάζουν στόχους, να βρίσκουν τρόπο για να τους πετύχουν, να είναι οργανωτικοί, μεθοδικοί, επιμελείς, να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεών τους, να είναι ήρεμοι, συγκεντρωμένοι, αποφασιστικοί, να μην ενεργούν επιπόλαια, να είναι αντικειμενικοί, ομαδικοί, να αποδέχονται την ήττα, να στηρίζονται στις δυνάμεις τους. 

Επίσης, το σκάκι καλλιεργεί τη φαντασία, βελτιώνει τις μνημονικές ικανότητες, αναπτύσσει τον τρόπο σκέψης και απορροφά μέρος από την επιθετικότητα. Και για όλα αυτά υπάρχουν παραδείγματα. Ας πάρουμε την οργανωτικότητα. Για τη μελέτη του σχολείου χρειάζεται για παράδειγμα να βάλει το παιδί σε μία σειρά τα πράγματα. Θα κάνει για παράδειγμα πρώτα την εργασία, μετά τα μαθηματικά και μετά την ιστορία. Στο σκάκι, το παιδί δημιουργεί ένα σχέδιο. Αναπτύσσει για παράδειγμα πρώτα τον πύργο, μετά τον αξιωματικό και μετά τον ίππο γιατί αν πάει πρώτα τον ίππο μπορεί να τον χάσει, ενώ ο αξιωματικός θα μπορούσε να προστατεύσει τον ίππο. Το σκάκι λειτουργεί με οργάνωση και φαντασία.

Από ποια ηλικία μπορεί να ξεκινήσει ένα παιδί να παίζει σκάκι;

Ανάλογα το παιδί, αλλά νομίζω ότι στο νηπιαγωγείο ή την πρώτη δημοτικού είναι μία καλή ηλικία να ξεκινήσει. 

Δηλαδή πέντε με έξι χρονών. Τα παιδιά βεβαίως... 

δύσκολα αυτοσυγκεντρώνονται και το αντιμετωπίζουν περισσότερο σαν παιχνίδι, σαν τα playmobil. Και αυτό μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με φαντασία και με ιστορίες. Για να τους μάθουμε για παράδειγμα τις κινήσεις του βασιλιά, λέμε στα παιδιά ότι δεν μπορεί να περάσει από αυτά τα τετράγωνα γιατί εκεί είναι ένας ιππότης που ρίχνει βέλη. Στην αρχή τα παιδιά δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, αλλά η διαφορά μετά από ένα ή δύο χρόνια είναι εντυπωσιακή. Είναι απίστευτο να τα βλέπεις πώς παίζουν συγκεντρωμένα. Βοηθάει πολύ όμως, εάν το παιδί έχει ερεθίσματα από το σπίτι του, τους γονείς του ή κάποιον φίλο του. Εάν έχει στην καθημερινότητά του αντίστοιχα ερεθίσματα. Δύσκολα ένα παιδί που δεν έχει ερεθίσματα και εικόνες από το σπίτι του θα ενδιαφερθεί μόνο του να μάθει σκάκι.

Ποιος είναι ο καλός δάσκαλος στο σκάκι;

Τώρα με την κρίση έχουν αρχίσει ακόμη και πολύ καλοί σκακιστές να ασχολούνται με τη διδασκαλεία. Για να διδάξεις σε πολύ μικρά παιδιά όμως, χρειάζεται κάποια πείρα. Πρέπει ο δάσκαλος να έχει μαθητεύσει ο ίδιος δίπλα σε κάποιον που να ξέρει. Δε υπάρχει κάποια σχολή προπονητών για το σκάκι. Μόνο μία στη Ρωσία. Η παγκόσμια ομοσπονδία διεξάγει κάποια σεμινάρια που κατά καιρούς γίνονται και στην Ελλάδα. Είναι όλα λίγο στον αέρα δηλαδή, αλλά όχι μόνο στην Ελλάδα.

Μπορούν όλοι να παίξουν σκάκι;

Είναι μύθος ότι το σκάκι είναι μόνο για τους έξυπνους. Έχω δει πανέξυπνα παιδιά που δεν παίζουν σκάκι. Όμως, το σκάκι αλλάζει τον τρόπο σκέψης. Ειδικότερα για τα παιδιά και ο κοινωνικός παράγοντας είναι σημαντικός. Τα παιδιά που μετέχουν ενεργά στους συλλόγους πηγαίνουν ταξίδια για τουρνουά και αναπτύσσουν δεσμούς με παιδιά σε όλη την Ελλάδα, ορισμένα μάλιστα και στην Ευρώπη. Είναι διαφορετικά τα ερεθίσματα από αυτά που ζει ένα παιδί που πηγαίνει μόνο σχολείο.

Πόσο διαφορετικό είναι το σκάκι παιχνίδι από το σκάκι άθλημα;

Στο αγωνιστικό σκάκι υπάρχουν κανόνες. Υπάρχουν ρολόγια, παρτιδόφυλλα όπου οι παίκτες γράφουν την κάθε κίνηση που κάνουν, πρέπει να πατάνε ρολόι, να μην μιλάνε μεταξύ τους, και να παίζουν όποιο κομμάτι ακουμπάνε. Η ένταση και ο ρυθμός είναι πολύ διαφορετικά.

Οι Έλληνες αγαπάνε το σκάκι;

Τα τελευταία χρόνια το σκάκι στην Ελλάδα έχει ανέβει πάρα πολύ, σε επίπεδο δημοτικού σχολείου. Γίνονται πάρα πολλά σχολικά τουρνουά και είναι πολλά τα παιδιά που ασχολούνται με το σκάκι. Είναι άλλωστε, πολύ εύκολο να ασχοληθεί κανείς με το σκάκι και οικονομικό. Κοστίζει μόλις 11 ευρώ να αγοράσεις μία σκακιέρα και μπορούν να ασχοληθούν με αυτό δύο παιδιά βρέξει χιονίσει. Ο Έλληνας επίσης θεωρεί ότι το σκάκι είναι προτέρημα. Θεωρεί ότι όποιος παίζει σκάκι είναι έξυπνος και για αυτό αρκετοί προτρέπουν τα παιδιά τους σε αυτό.

Έχουν κοινά χαρακτηριστικά οι καλοί σκακιστές;

Ένα πράγμα που έχω παρατηρήσει για τα μικρά παιδιά, στην αρχή, είναι πως εάν κατανοούν καλύτερα μαθηματικές έννοιες και σχήματα τότε κατανοούν καλύτερα και το σκάκι. Εάν στα πρώτα τους βήματα καταλαβαίνουν το τετράγωνο, το τρίγωνο και πως κινείται ο ίππος και στην αρχή τότε είναι πιο εύκολο. Τα παιδιά που είναι καλά στα μαθηματικά έχουν αρχικά πλεονέκτημα. Στη διάρκεια όμως, εάν δεν δουλέψουν, χάνουν αυτό το πλεονέκτημα. Ταλέντο δεν υπάρχει. Χρειάζεται να δουλέψουν για να γίνουν καλοί σκακιστές.

Επίσης μπορώ να πω ότι όλοι οι καλοί σκακιστές κάτω των 18 ετών είναι και άριστοι μαθητές. Είναι μύθος ότι το σκάκι στερεί χρόνο από το σχολείο και το διάβασμα, ότι τα δύο δεν συνδυάζονται. Το σκάκι βοηθάει στα μαθήματα. Η οργάνωση, η στοχοθέτηση, η αυτοσυγκέντρωση… όλα τα θετικά που παίρνει το παιδί από το σκάκι βοηθάνε στη σχολική πορεία.

Δεν μπορεί το παιδί να παίζει σκάκι μόνο του στον υπολογιστή; Γιατί να έρθει στο σύλλογο;

Κατ’ αρχάς χάνει την κοινωνικοποίηση. Επίσης, χάνεις τη χαρά της νίκης, αλλά και της στεναχώριας, γιατί και η στεναχώρια είναι μέρος του παιχνιδιού. Δεν έχεις την ίδια ευχαρίστηση. Το παιδί αποξενώνεται. Είναι σαν να παίζει ηλεκτρονικό παιχνίδι. Πώς μπορεί να μάθει το παιχνίδι από έναν υπολογιστή και πως θα το αγαπήσει;.

crete2day