Ψηφιακή απειλή στο παιδικό δωμάτιο

Καμπανάκι για την έκταση που έχουν πάρει στο Ίντερνετ
η παρενόχληση και ο εκφοβισμός παιδιών αλλά και εφήβων.
Τι πρέπει να προσέξουν οι γονείς

«Ε, τι; Μπακάλικο είμαστε;».
Το σλόγκαν που ακούγεται στα μηνύματα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, τα οποία προβάλλονται στην τηλεόραση το τελευταίο τρίμηνο, έχει ήδη γίνει της μόδας σε πολλές εφηβικές παρέες - φυσικές και διαδικτυακές. Η «μπακάλισσα» των διαφημιστικών σποτ είναι η Τζέση Παπουτσή, η οποία προθυμοποιείται να εξυπηρετήσει τους πελάτες που της ζητούν ό,τι στα μάτια των περισσότερων θα φάνταζε αποκρουστικό και αρρωστημένο: υλικό παιδικής πορνογραφίας, παράνομα φαρμακευτικά σκευάσματα, αρχεία με κλεμμένα προσωπικά δεδομένα.

Ερώτηση: Αυτή είναι η πραγματικότητα στο Ιντερνετ σήμερα; Απάντηση: και αυτή. Διότι, κατά τα άλλα, το Διαδίκτυο είναι ένα ισχυρό εργαλείο ενημέρωσης και επικοινωνίας στα χέρια των πολιτών οι οποίοι για πρώτη φορά απέκτησαν δωρεάν πρόσβαση σε έναν ανεξάντλητο πλούτο γνώσης.

Σε αυτό το περιβάλλον (σχεδόν) απόλυτης ελευθερίας μοιραία παρεισέφρησαν άτομα που, εκμεταλλευόμενα τον ανοιχτό χαρακτήρα του Διαδικτύου, το έστρεψαν εναντίον των χρηστών του: από τις μυστικές υπηρεσίες που παρακολουθούν τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, μέχρι τους κυβερνοεγκληματίες που υφαρπάζουν προσωπικά δεδομένα, επιχειρούν να μας κλέψουν ή να βλάψουν τα παιδιά μας.

Σκεφτείτε το Διαδίκτυο ως ένα τεράστιο σουπερμάρκετ που προσφέρει τα πάντα (καλά και κακά) σε αφθονία χωρίς κανέναν περιορισμό. Πώς θα ξεχωρίσουμε τι πρέπει να αγοράσουμε και τι να αφήσουμε στο ράφι;

Αν κάποτε τα μεγαλύτερης ηλικίας άτομα αντιμετώπιζαν καθετί που έχει να κάνει με τον ψηφιακό κόσμο ως… κινέζικα («Στη μάνα σου το 'πες;» έλεγε ο απελπισμένος πατέρας μιας άλλης διαφήμισης, ακούγοντας την κόρη του να χρησιμοποιεί τεχνολογικούς όρους), σήμερα οι γονείς δεν (πρέπει να) έχουν καμιά δικαιολογία να δηλώνουν άγνοια για το τι κάνουν τα βλαστάρια τους στον Παγκόσμιο Ιστό.

Οι παγίδες. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν κατά την πλοήγηση των ανηλίκων στο Ιντερνετ είναι πολλοί: από το cyberbullying και τη σεξουαλική παρενόχληση, μέχρι τον εθισμό και την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο. Μόνο τους τελευταίους 24 μήνες το Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ. προχώρησε σε 192 συλλήψεις για παιδική πορνογραφία, ενώ από το 2006 έως σήμερα έχουν συλληφθεί 890 άτομα.

Σύμφωνα με στοιχεία της Αστυνομίας, από το 2006 έως σήμερα έχουν αποτραπεί 888 αυτοκτονίες. Εσχάτως καταγράφονται διαδικτυακές προαναγγελίες αυτοκτονιών ή πρόκλησης αυτοτραυματισμών από ανηλίκους οι οποίοι υφίστανται ψυχολογική πίεση από διάφορες καταστάσεις που βιώνουν στην καθημερινότητά τους.

Μία από αυτές είναι το cyberbullying (ηλεκτρονικός εκφοβισμός), το οποίο είναι πλέον συχνό και στην Ελλάδα. Την τελευταία διετία η Γραμμή Βοήθειας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου έχει δεχθεί 560 καταγγελίες για τέτοια κρούσματα. Επιπλέον, το 26,9% των ελλήνων εφήβων έπεσε θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού το 2012.

Καθημερινό φαινόμενο αποτελεί και η επαφή των ανηλίκων με πορνογραφικό περιεχόμενο ή υλικό βίας στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σχεδόν το 20% των εφήβων έχει επισκεφθεί ιστότοπους πορνογραφίας.

Οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να εγκαταστήσουν στον υπολογιστή του παιδιού τους λογισμικό γονικού ελέγχου (parental control) ή ειδικά φίλτρα που μπλοκάρουν την πρόσβαση σε ακατάλληλο περιεχόμενο.

Το facebook. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην πλοήγηση των παιδιών και των εφήβων στα κοινωνικά δίκτυα. Σήμερα η πλειονότητα των μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου διατηρεί προφίλ στο facebook, ενώ η χρήση των ιστοτόπων κοινωνικής δικτύωσης έχει εξαπλωθεί ακόμη και στο Δημοτικό!

Είναι πιθανό να προσεγγίσουν το παιδί σας (αποστέλλοντάς του αίτημα φιλίας) άτομα που θα επιχειρήσουν να το βλάψουν (τα κρούσματα παιδοφιλίας έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια). Οι ανήλικοι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αποκαλύπτουν σε αγνώστους τα προσωπικά τους στοιχεία (ονοματεπώνυμο, τηλέφωνο, διεύθυνση) ή να προσθέτουν στις επαφές τους (στο facebook ή στο Skype) άτομα που δεν γνωρίζουν στον πραγματικό κόσμο.

Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και για τα περιστατικά εξάρτησης (ως τέτοια ορίζεται η απώλεια ελέγχου στη χρήση του Διαδικτύου). Σύμφωνα με το δίκτυο EU NET, το 1,7% των εφήβων ηλικίας 15 και 16 ετών στην Ελλάδα είναι εθισμένο στο Ιντερνετ, ενώ το 11% παρουσιάζει συμπεριφορές στα όρια της εξάρτησης.

e-κίνδυνοι.
Grooming.
Το grooming (αποπλάνηση ανηλίκου) είναι η διαδικασία κατά την οποία παιδόφιλοι, προσποιούμενοι ότι είναι ανήλικοι, χρησιμοποιούν τα chatrooms ή τα κοινωνικά δίκτυα για να προσελκύσουν παιδιά με σκοπό να τα κακοποιήσουν.

Cyberbullying.
Πρόκειται για τα κρούσματα ηλεκτρονικής παρενόχλησης (επιθετική συμπεριφορά, απειλές και εκφοβισμός) χρηστών του Ίντερνετ, κυρίως ανηλίκων, από συμμαθητές τους ή από αγνώστους. Τέτοιου είδους συμπεριφορές μπορεί να κάνουν τα παιδιά να νιώθουν δυστυχή, φοβισμένα και ανασφαλή.

Sexting.
Δεν είναι κατ’ ανάγκη επικίνδυνο, αλλά μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε εφιάλτη. Είναι η πρακτική ανταλλαγής μηνυμάτων, φωτογραφιών και βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου μέσω Διαδικτύου ή κινητών τηλεφώνων. Δεν πρόκειται για πορνογραφικό υλικό, αλλά για ερασιτεχνικές φωτογραφίες και βίντεο που απεικονίζουν σε «άσεμνες» στάσεις τους ίδιους τους αποστολείς τους.

Παιδική πορνογραφία.
Στο Ίντερνετ είναι διαθέσιμες εκατοντάδες εκατομμύρια φωτογραφίες και βίντεο παιδικής πορνογραφίας. Καθημερινά γίνονται 116.000 αναζητήσεις για παιδική πορνογραφία. Παράλληλα, παιδόφιλοι επιχειρούν να αποπλανήσουν ανηλίκους, ερχόμενοι σε επαφή μαζί τους μέσω chatrooms ή κοινωνικών δικτύων. 

Συμβουλές για ασφαλή πλοήγηση των παιδιών

• Εξερευνήστε μόνοι ή μαζί με το παιδί σας το Διαδίκτυο. Μόνο έτσι θα μπορείτε να καταλάβετε τι σας λέει το βλαστάρι σας όταν σας ζητά βοήθεια για κάτι που συνέβη στο Ιντερνετ
• Μην απαγορεύετε στα παιδιά την πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Συζητήστε μαζί τους και δώστε τους να καταλάβουν ότι πρέπει να μπουν όρια στη χρήση του.
• Εξηγήστε στα παιδιά τον λόγο για τον οποίον δεν επιτρέπεται η πρόσβαση σε συγκεκριμένα σάιτ (π.χ. ιστότοποι πορνογραφίας) ή συγκεκριμένες ενέργειες (π.χ. η αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών σε αγνώστους).
• Βάλτε τον υπολογιστή στο σαλόνι και κάντε το Διαδίκτυο οικογενειακή υπόθεση.
• Μάθετε στα παιδιά σας να σάς εμπιστεύονται και να σας μιλάνε για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες και τους ψηφιακούς φίλους τους.
• Εξηγήστε στα παιδιά σας ότι είναι επιβεβλημένο να προστατεύουν την ιδιωτική τους ζωή στο Διαδίκτυο, όπως κάνουν και στον πραγματικό κόσμο.
• Εάν χρειάζεστε βοήθεια, καλέστε το 8001180015 ή στείλτε email στο help@saferinternet.gr (Γραμμή Βοηθείας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ)

Τι να προσέξετε στη χρήση του κινητού από τα παιδιά

1. Συμφωνήστε με τα παιδιά σας τους κανόνες που θα πρέπει να ακολουθούν όταν χρησιμοποιούν το κινητό τηλέφωνο. Μάθετε στα παιδιά σας να μη δίνουν τον αριθμό του κινητού τους ή προσωπικά τους στοιχεία σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν
2. Συζητήστε με το παιδί σας για την ηλεκτρονική παρενόχληση. Μην απαγορεύετε το κινητό ως αντίδραση σε περιστατικό παρενόχλησης, διότι αυτό θα αποθαρρύνει το παιδί να σας εμπιστευθεί
3. Μάθετε στο παιδί σας να μην απαντά σε μηνύματα παρενόχλησης. Καλό θα ήταν να τα φυλάξετε ώστε σε περίπτωση καταγγελίας να μπορείτε να αποδείξετε την παρενόχληση

Τα Νέα Γιάννης Ανδριτσόπουλος