Με ένα πρόωρο μωράκι στο σπίτι

Όλα όσα πρέπει να ξέρετε 

Αν το μωρό σας γεννήθηκε πρόωρα… είστε μέσα στη μόδα της εποχής! Σήμερα όλο και περισσότερα μωρά γεννιούνται λίγες ή περισσότερες εβδομάδες νωρίτερα απ’ την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού – πάνω από 12%, σύμφωνα με πρόσφατες ιατρικές έρευνες.

 Όσο περισσότερες είναι οι γυναίκες που κυοφορούν σε μεγαλύτερη ηλικία, όσο περισσότερες είναι οι πολύδυμες κυήσεις χάρη στην εξωσωματική γονιμοποίηση, τόσο αυξάνονται οι πρόωροι τοκετοί. Τα καλά νέα είναι πως τα περισσότερα «μίνι» μωράκια επιστρέφουν στο σπίτι τους υγιή, ύστερα από μερικές εβδομάδες στη μονάδα πρόωρων του μαιευτηρίου.
Ένα βρέφος θεωρείται πρόωρο αν έχει γεννηθεί πριν την 37^η εβδομάδα, ενώ χάρη στην αλματώδη πρόοδο της ιατρικής, τα μωρά αυτά έχουν πια πολύ καλές πιθανότητες, όχι μόνο επιβίωσης, αλλά και φυσιολογικής ψυχοκινητικής ανάπτυξης και υγείας. Σύμφωνα μάλιστα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρία (AAP), τα βρέφη που γεννιούνται μετά την 28^η εβδομάδα και ζυγίζουν πάνω από ενάμισι κιλό, έχουν 95% ή  και περισσότερο πιθανότητες επιβίωσης.

Τι είναι η «διορθωμένη» ηλικία 
Τα πρόωρα μωρά μπορεί να αναπτύσσονται με πιο αργό ρυθμό απ’ τα τελειόμηνα, συνήθως όμως τα «προλαβαίνουν» στο ύψος και το βάρος στα δύο τους χρόνια. Όταν πάρετε στο σπίτι το πρόωρο μωράκι σας θα συζητήσετε με τον παιδίατρο σχετικά με το τι να περιμένετε απ’ την ανάπτυξή του και την ιατρική παρακολούθηση που θα χρειαστεί, η οποία πιθανότατα θα είναι διαφορετική απ’ αυτή ενός τελειόμηνου μωρού.
Η παρακολούθηση του πρόωρου μωρού θα γίνεται με βάση τη «διορθωμένη» ηλικία του. Δηλαδή, εκτός απ’ την πραγματική, τη χρονολογική του ηλικία, που έχει σχέση με τη μέρα που γεννήθηκε, υπολογίζουμε και ένα δεύτερο σημείο αναφοράς, τη διορθωμένη ηλικία. Πρόκειται για την ηλικία που προκύπτει αν αφαιρέσετε από τη χρονολογική ηλικία του μωρού σας τον αριθμό των εβδομάδων της προωρότητας ή αλλιώς, των εβδομάδων που μεσολαβούν από την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού. Για παράδειγμα, αν το μωρό σας είναι 20 εβδομάδων αλλά γεννήθηκε 6 εβδομάδες νωρίτερα, η αναπτυξιακή/διορθωμένη ηλικία του είναι 14 εβδομάδων. Τα ορόσημα της ανάπτυξής του, το βάρος και το ύψος του θα ακολουθούν σε γενικές γραμμές αυτή την ηλικία. Ακόμη κι έτσι όμως προσπαθήστε να μην συγκρίνετε το παιδί σας με άλλα παιδιά – αυτό δεν ισχύει μόνο για τα πρόωρα αλλά και για τα τελειόμηνα, αφού κάθε παιδάκι έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Η ηλικία στην οποία συγκλίνει η χρονολογική και η διορθωμένη ηλικία στα περισσότερα πρόωρα μωρά είναι τα δύο έτη, και δεν θα είναι πια απαραίτητο να χρησιμοποιείτε τη διορθωμένη ηλικία. Αν όμως το παιδί υστερεί ακόμη αναπτυξιακά σε κάποια σημεία, θα συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη διορθωμένη ηλικία για λίγο ακόμη καιρό.

Μην συγκρίνετε το παιδί σας με τα υπόλοιπα  
Όπως είπαμε, τα πρόωρα μωράκια μεγαλώνουν και αναπτύσσονται με λίγο πιο αργό ρυθμό συγκριτικά με τα τελειόμηνα. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό και δεν θα πρέπει να σας ανησυχήσει, θυμηθείτε όμως να μην συγκρίνετε την ανάπτυξη του παιδιού σας με αυτή ενός άλλου παιδιού ή με το πώς ήταν τα άλλα σας παιδιά στην ίδια ηλικία. Επιπλέον, ανάλογα με το βαθμό προωρότητας –όσο πιο κοντά στην αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού γεννήθηκε το μωρό σας τόσο λιγότερες θα είναι οι αποκλίσεις στην ανάπτυξή του- το μωρό σας έχει να αντιμετωπίσει ή αντιμετωπίζει ακόμη ορισμένα προβλήματα υγείας και δυσκολίες.

• Μπορεί να χρειάζεται να πίνει γάλα κάθε 2-3 ώρες ώσπου να φτάσει στο βάρος των 2,5 κιλών, οπότε θα πρέπει να το ξυπνάτε τόσο τη νύχτα όσο και στη διάρκεια της ημέρας.

• Τα πρόωρα μωρά είναι πιο ευάλωτα στις λοιμώξεις καθώς βγήκαν απ’ το προστατευμένο περιβάλλον της μήτρας προτού προλάβει να ολοκληρωθεί το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να ακολουθείτε τις οδηγίες του παιδιάτρου σας, τόσο για τις επισκέψεις και τις επαφές του μωρού με άλλα παιδιά όσο και για τους εμβολιασμούς.

• Τέλος, πολλά πρόωρα μωρά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο λόγο, τις κινητικές ικανότητες, την ακοή ή την όρασή τους.

Πρόωρα VS τελειόμηνα μωράκια 
Οι διαφορές είναι πολλές, αφού τις τελευταίες εβδομάδες της κύησης το έμβρυο «τελειοποιεί» τη λειτουργία των διαφόρων συστημάτων του οργανισμού του ώστε να μπορεί να ζήσει αυτόνομο στο εξωτερικό περιβάλλον. Έτσι, όσο νωρίτερα γεννηθεί ένα μωρό, τόσο πιο ευαίσθητα θα είναι ορισμένα συστήματα ή θα χρειάζονται ιατρική υποστήριξη (π.χ. το αναπνευστικό του). Επίσης, το μωρό σας θα είναι μικρότερο σε βάρος και μήκος, μπορεί να μην έχει χάσει το ελαφρύ τρίχωμα που προστατεύει το κορμάκι του μέσα στον αμνιακό σάκο, να μην ανοίγει τα μάτια του. Το δέρμα του θα είναι πιο διάφανο και μπορεί να διακρίνετε τα αγγεία από κάτω του, αφού το μωρό σας δεν διαθέτει σχεδόν καθόλου λίπος. Όταν γεννηθεί ένα πρόωρο μωράκι μπαίνει κατευθείαν στη θερμοκοιτίδα ή στην εντατική μονάδα θεραπείας νεογνών, όπου υποστηρίζονται τα ζωτικά του συστήματα και δέχεται τις φροντίδες των ειδικών γιατρών. Όταν με το καλό το μωράκι σας φτάσει σε βάρος περίπου δύο κιλών και είναι καλά στην υγεία του, θα το πάρετε στο σπίτι όπου θα το φροντίσετε σύμφωνα με τις οδηγίες που θα σας δώσει ο παιδίατρος.

Η καθημερινότητα με ένα πρόωρο μωράκι
Ο ύπνος του:

• Τα πρόωρα μωρά έχουν την τάση να κοιμούνται περισσότερες ώρες απ’ τα τελειόμηνα, συνήθως γύρω στις 20 ώρες τη μέρα.

• Καλό είναι να έχετε το μωρό κοντά σας στο υπνοδωμάτιο, μέσα στο κρεβάτι ή την καλαθούνα του όμως όχι στο ίδιο κρεβάτι με σας.

• Είναι πολύ σημαντικό να διατηρείτε σταθερή τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος γύρω στους 20-22 βαθμούς Κελσίου και να αποφεύγετε τα ρεύματα στο δωμάτιο που βρίσκεται το μωρό.

• Μια συσκευή ενδοεπικοινωνίας θα σας βοηθήσει να ...
  καθησυχάσετε τους φόβους σας για τις ώρες που το μωρό κοιμάται κι εσείς δεν είστε στο δωμάτιο ή αργότερα, όταν θα το έχετε μεταφέρει στο υπνοδωμάτιό του.

• Αν ο παιδίατρός πιστεύει πως υπάρχει κίνδυνος άπνοιας την ώρα του ύπνου του (όπου δηλαδή το μωρό σταματά να αναπνέει για σύντομα διαστήματα) μπορείτε να προμηθευτείτε μια ειδική συσκευή ανίχνευσης που θα σας ειδοποιεί όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Η διατροφή του:

• Είτε θηλάζετε είτε δίνετε γάλα σε σκόνη, το πρόωρο μωρό σας θα πρέπει να παίρνει τακτικά τα γεύματά του, συνήθως κάθε 2,5 με 3 ώρες, αφού δεν μπορεί να φάει μεγάλη ποσότητα. Κάθε γεύμα του είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτό θα πρέπει να το ξυπνάτε και τη νύχτα ώσπου να φτάσει στο βάρος-όριο των 2,5 κιλών. Συνήθως, στα πρόωρα μωρά, είτε θηλάζουν είτε παίρνουν γάλα σε σκόνη, δίνεται ένα συμπλήρωμα με βιταμίνες και σίδηρο, επειδή η ανάπτυξή τους είναι πολύ πιο γρήγορη από αυτή ενός τελειόμηνου μωρού.

• Για να ελέγχετε τη διατροφή και την αύξηση του βάρους του μπορεί ο παιδίατρος να σας συμβουλεύσει να νοικιάσετε μια ζυγαριά για βρέφη, στην οποία θα ζυγίζετε κάθε εβδομάδα το μωρό σας για να καταγράφετε τη διαφορά του βάρους. Είναι μια διαδικασία που ακολουθούν πολλοί γονείς, όχι μόνο πρόωρων αλλά και τελειόμηνων μωρών, τους πρώτους μήνες, ειδικά αν το μωρό τρέφεται αποκλειστικά με μητρικό γάλα και δεν μπορείτε να είστε σίγουροι για την ποσότητα που παίρνει. 

Η καθημερινή του φροντίδα:

• Η καθημερινή φροντίδα ενός πρόωρου μωρού δεν διαφέρει απ’ αυτήν ενός τελειόμηνου. Θα το αλλάζετε, θα του κάνετε το μπανάκι του, θα του μιλάτε, θα το χαϊδεύετε… Όλα αυτά, τηρώντας μερικούς απλούς κανόνες υγιεινής, όπως να πλένετε καλά με σαπούνι τα χέρια σας προτού το φροντίσετε και να αλλάζετε ρούχα όταν γυρίζετε στο σπίτι απ’ έξω.

• Αυτό που πιθανώς θα χρειαστεί να αποφύγετε είναι οι επισκέψεις στο σπίτι σας ή οι δικές σας βόλτες έξω ώσπου να φτάσει το μωρό σας στο  βάρος των 3 κιλών και να δυναμώσει λίγο το ανοσοποιητικό του σύστημα.

• Καλό είναι επίσης να έχετε το μωρό κοντά σας όσο το δυνατό περισσότερες ώρες, αφού οι ειδικοί συμφωνούν πως η στενή επαφή με τη μητέρα δυναμώνει τον οργανισμό του και το βοηθά να αναπτυχθεί πιο γρήγορα. Έχετε το μωρό μαζί σας σε έναν μάρσιπο, απλό ή αγκαλιάς, ώστε να ακούει τους παλμούς της καρδιάς σας και να σας μυρίζει.

Η πορεία της ανάπτυξής του
Αν το μωρό σας γεννήθηκε κοντά στην αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού (μετά την 34^η εβδομάδα), το πιθανότερο είναι πως η ανάπτυξή του θα ακολουθήσει την ίδια πορεία με αυτή ενός τελειόμηνου μωρού, όχι μόνο στη σειρά που θα κατακτά τα σημαντικά ορόσημα αλλά και στο «χρονοδιάγραμμα» που θα συμβαίνει αυτό. Αν το μωράκι σας γεννήθηκε αρκετές εβδομάδες πριν την ώρα του θα κατακτά τα σημαντικά αναπτυξιακά ορόσημα με την ίδια σειρά όπως όλα τα παιδάκια, μόνο που θα φτάνει στα σημεία αυτά σύμφωνα με τη διορθωμένη του ηλικία και όχι με την πραγματική. Αν, δηλαδή, το ενός έτους μωρό σας γεννήθηκε στις 30 εβδομάδες, είναι πιθανό πως ήδη θα τα καταφέρνει να κάθεται χωρίς βοήθεια αλλά θα περάσουν 3-4 μήνες ακόμη για να κάνει τα πρώτα του βήματα. Η ανάπτυξή του θα ακολουθεί τη διορθωμένη ηλικία, έτσι το μωράκι σας θα κατακτά τα ορόσημα των 9 μηνών. Αν θέλετε να παρακολουθείτε τα ορόσημα της ανάπτυξης του μωρού σας, δεν έχετε παρά να υπολογίζετε με βάση τη διορθωμένη ηλικία του, μέχρι να γίνει περίπου δύο ετών. Στην ηλικία αυτή τα περισσότερα πρόωρα που δεν έχουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας έχουν «κερδίσει» το χρόνο της προωρότητας και εξελίσσονται ακολουθώντας βήμα-βήμα τα παιδιά που γεννήθηκαν τελειόμηνα. Ωστόσο, και σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να θυμάστε πως κανένα παιδί δεν είναι ίδιο με τα υπόλοιπα και να σέβεστε τους προσωπικούς του ρυθμούς ανάπτυξης.
Πώς νιώθουν οι γονείς
Αν το μωρό σας γεννήθηκε πολύ νωρίτερα απ’ το αναμενόμενο, αν νοσηλεύτηκε στην εντατική μονάδα, αν είχε σοβαρά προβλήματα υγείας είναι πιθανό να βιώσατε πολύ έντονα και αντιφατικά συναισθήματα. Τώρα που το μωρό σας είναι υγιές και μαζί σας στο σπίτι μπορεί ακόμη να νιώθετε έντονο άγχος για την υγεία και τη φροντίδα του. Μπορεί επίσης να ανησυχείτε για την ανάπτυξή του ή για τυχόν προβλήματα υγείας ή ανάπτυξης που γνωρίζετε ήδη την ύπαρξή τους. Τον πρώτο χρόνο της ζωής του το μωρό σας θα παρακολουθείται τακτικά απ’ τον παιδίατρο ή τους ειδικούς γιατρούς που χρειάζεται και θα κάνει τον συνηθισμένο έλεγχο ανάπτυξης που κάνουν όλα τα μωρά. Αν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα θα έχουν πιθανότατα ανιχνευτεί σε αυτό το διάστημα. Όπως και να ’χει, ένα πρόωρο μωρό είναι μια δύσκολη εμπειρία και πρόκληση. Μην διστάζετε να ζητήσετε υποστήριξη ακόμη κι αν έχει περάσει καιρός από τότε που γεννήθηκε ή ακόμη κι αν δεν αντιμετωπίζει πια προβλήματα υγείας. Είναι σημαντικό να μπορέσετε να βιώσετε τη νηπιακή του ηλικία όπως όλοι οι γονείς, να μάθετε να είστε πια πιο χαλαροί και να απολαμβάνετε κάθε στάδιο της ανάπτυξης του παιδιού σας χωρίς τύψεις και ενοχές. Τα προβλήματα που αντιμετώπισε το μωρό σας που γεννήθηκε πρόωρα, μπορεί να επηρεάσουν τη σχέση σας με το παιδί σας και καθώς μεγαλώνει να είστε πιο αγχωμένοι απ’ ό,τι πρέπει για την υγεία και την ανάπτυξή του. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να είστε πιο ανεκτικοί και υποχωρητικοί σε θέματα ύπνου, διατροφής και συμπεριφοράς ακόμη κι όταν το μωρό σας θα έχει γίνει νήπιο και θα είναι ακριβώς όπως τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του. Τα όρια όμως είναι απαραίτητα και το παιδί σας τα χρειάζεται όπως κάθε άλλο παιδί. Συζητάτε με τον παιδίατρο τα θέματα που σας απασχολούν για τη διατροφή ή την ανάπτυξή του και θυμηθείτε πως η υπερβολική προστασία μπορεί να πνίξει τις προσπάθειες ανεξαρτητοποίησης του παιδιού μας.

«Μπορώ να το θηλάσω»;
Συνήθως τα μωρά που γεννιούνται πριν την 35^η εβδομάδα δεν έχουν αναπτύξει ακόμη το αντανακλαστικό του θηλασμού και το πεπτικό τους σύστημα είναι αρκετά ανώριμο για να μπορεί να αντιμετωπίσει μεγάλες ποσότητες υγρής τροφής. Γι’ αυτό το λόγο πολλά πρόωρα μωρά χρειάζεται να τρέφονται με μικρές ποσότητες γάλακτος (ιδανικά, μητρικό γάλα που έχετε βγάλει με θήλαστρο) σε πολύ τακτικά διαστήματα. Σύντομα όμως συνηθίζουν σε μεγαλύτερα γεύματα και καθώς δυναμώνουν θα μπορέσουν να μάθουν να θηλάζουν. Για να διατηρήσετε την παραγωγή γάλακτος, όμως, θα χρειαστεί να βγάζετε το γάλα σας με θήλαστρο και να το δίνετε στο μωρό σας με το μπιμπερό ή να το καταψύχετε.
Επικοινωνήστε με τον παιδίατρο αν:

• Το πρόωρο μωρό σας δεν έχει πάρει καθόλου βάρος στο εβδομαδιαίο ζύγισμα

• Αν είναι άτονο, δεν αντιδρά όταν είναι ξύπνιο, δεν κλαίει

• Αν βρέχει λιγότερες από 5 πάνες το εικοσιτετράωρο

• Αν βαθουλώνει το στήθος του κάθε φορά που αναπνέει

Της Ελένης Δασκαλάκη, με τη συνεργασία του παιδίατρου νεογνολόγου Κώστα Σταφυλάκη και της κλινικής ψυχολόγου–ψυχοθεραπεύτριας Άννα-Μαρίας Κυριακοπούλου.

Διαβάστε περισσότερα στο paidimag.gr