Όταν το παιδί φεύγει απ’ το σπίτι/Το σύνδρομο της «άδειας φωλιάς»

Η ενηλικίωση των παιδιών φέρνει ανάμεικτα συναισθήματα τόσο για τα ίδια όσο και για τους γονείς τους, κυρίως όταν συνεπάγεται και με αλλαγή στέγης, είτε για σπουδές, είτε για το στρατό, είτε γιατί επέλεξαν να σταθούν στις δικές τους δυνάμεις και να μείνουν μόνα ή να συγκατοικήσουν με άλλους συνομήλικους.

Η νέα αυτή πραγματικότητα πολλές φορές τρομάζει τους γονείς και την βιώνουν ιδιαίτερα φορτισμένα ψυχολογικά αρκετό καιρό πριν τελικά συμβεί. Επί της ουσίας είναι μία τεράστια αλλαγή για την ροή της οικογενειακής κατάστασης και λειτουργίας, αφού μέχρι πρότινος το ‘σπίτι’ απαρτιζόταν από έναν συγκεκριμένο αριθμό μελών που τώρα καλείται να αλλάξει.

Οι ερευνητές έχουν αποκαλέσει την νέα αυτή πραγματικότητα και τα συναισθήματα που την χαρακτηρίζουν ως “σύνδρομο της άδειας φωλιάς”.

Το σύνδρομο αυτό περιλαμβάνει αισθήματα απώλειας, απογοήτευση, έλλειψη στόχων για τη ζωή, θλίψη και δυσφορία, συχνά κρίση ταυτότητας και κάποιες φορές εάν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα οδηγεί τον γονέα και σε κατάθλιψη.
Επηρεάζει και τους δύο γονείς αλλά περισσότερο τη μητέρα η οποία βιώνει το “πένθος” από την απόσταση και την διαφορετική πλέον καθημερινότητα με το παιδί. Δυσκολεύεται να μείνει ξαφνικά στο σπίτι χωρίς το παιδί το οποίο και φρόντιζε, ή μπορεί και να επηρεάζεται από το γεγονός ότι της λείπει πλέον η συντροφικότητα του παιδιού.
Σημαντικό ρόλο στα αρνητικά αυτά συναισθήματα παίζουν ασφαλώς και οι ανησυχίες όσον αφορά στην ασφάλεια του παιδιού και το κατά πόσο θα είναι σε θέση να φέρει εις πέρας μόνο του τις υποχρεώσεις του.
Ο αριθμός των παιδιών και το κατά πόσο ο γονέας έχει ταυτιστεί με τον ρόλο του και έχει επενδύσει σε αυτόν, δυσκολεύουν ή διευκολύνουν τα συναισθήματα που βιώνει μετέπειτα. 
Για παράδειγμα, μία μητέρα η οποία έχει αφοσιωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην ανατροφή του παιδιού της και έχει παραμερίσει οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που την ευχαριστεί, έχει περισσότερες πιθανότητες να δυσκολευτεί και να εγκλιματιστεί στη νέα κατάσταση.

Επιπλέον, εάν υπάρχουν και άλλα παιδιά στην οικογένεια, λειτουργούν υποστηρικτικά έως ότου έρθει η στιγμή που και εκείνα με τη σειρά τους θα πάρουν τον δικό τους δρόμο, ενώ περισσότερες δυσκολίες υπάρχουν επίσης όταν η σχέση του ζευγαριού δεν είναι καλή ή είναι ανύπαρκτη και δεν υπάρχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον να υποστηρίξει τον γονέα.

Γι’αυτόν ακριβώς τον λόγο, όσο πιο γρήγορα και σωστά προετοιμαστεί ο γονέας για αυτή τη στιγμή, τόσο πιο ανώδυνο θα είναι για εκείνον και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Θα χρειαστεί να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι συσχέτισης με το παιδί καθώς  και νέα ενδιαφέροντα πέραν του γονεϊκού ρόλου, έτσι ώστε να λιγοστέψουν τα συμπτώματα θλίψης και ανίας από την έλλειψη προσωπικών ενδιαφερόντων και περισσότερου ελεύθερου χρόνου που πιθανόν να επέλθει. Εξάλλου πλέον η επικοινωνία με το παιδί που βρίσκεται μακρυά, είναι πολύ εύκολη και ποικιλόμορφη και δεν περιορίζεται μόνο στην τηλεφωνική.
Πέρα από αυτό όμως, είναι μία καλή ευκαιρία για το ζευγάρι που μένει ‘πίσω’  να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του, ή για τον μονογονέα να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στην προσωπική του ζωή, να κάνει πράγματα που πριν δεν μπορούσε, και να αφιερωθεί σε φίλους, συγγενείς, παρέες, εξόδους και στόχους.

Οι έρευνες εξάλλου δείχνουν πως πέρα από τον πόνο που προκαλεί η απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι, οι γονείς κατακλύζονται από συναισθήματα περηφάνιας για τα πρώτα ενήλικα βήματα του παιδιού τους, καθώς και το ότι σε σημαντικό βαθμό εξομαλύνονται οι σχέσεις γονέων-παιδιού με την απόσταση.
Όσο περισσότερο ο γονέας ασχολείται με θέματα δικά του, τόσο καλύτερα θα λειτουργεί η σχέση του με το παιδί.
Ασφαλώς και η τηλεφωνική επικοινωνία ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα θα είναι αρκετά συχνή, αλλά προσπαθούμε να έχουμε κατά νου ότι το παιδί μας βρίσκεται σε ένα νέο περιβάλλον ανάμεσα σε νέους ανθρώπους και καλό θα ήταν να μην το ενοχλούμε συχνά.

Μία συμφωνία σχετικά με τον τρόπο και τις ώρες που θα επικοινωνείτε μαζί του θα ήταν πολύ βοηθητική. Με αυτό τον τρόπο οριοθετείται η σχέση και λειτουργεί σταδιακά πιο αρμονικά. Δεν θα είναι καλό για την ψυχολογία του παιδιού να φορτώνεται με τις ανησυχίες και ανασφάλειές μας που σε αυτή την φάση τείνουν να γίνονται και υπερβολικές. 
Εξάλλου έχει και το ίδιο να διαχειριστεί δικά του άγχη από τη νέα του πραγματικότητα επομένως αυτό που πιθανότατα να έχει περισσότερη ανάγκη θα είναι, όταν το ζητάει, συμβουλές και οδηγίες που θα το κάνει να αισθάνεται ασφάλεια και αυτοπεποίθηση για τα δικά του βήματα. Θέλουμε ανεξάρτητα παιδιά που θα στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις και θα σηκώνουν το φορτίο από τα λάθη και τις ευθύνες τους.
Από την άλλη, θα πρέπει και εμείς να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, να προσπαθούμε να αποδεχτούμε την κατάσταση ως έχει και να κάνουμε κινήσεις ωφέλιμες προς εμάς. Δεν ξεχνάμε ότι διανύουμε μία περίοδο πολλών αλλαγών και συναισθηματικών αναταραχών, που κάποιες φορές, παρ’ όλη την προσπάθεια που καταβάλλουμε δεν ξεπερνιέται ο πόνος και η στασιμότητά μας.
Αν λοιπόν θεωρήσουμε πως τα αρνητικά συναισθήματα μας κατακλύουν και μας καθιστούν ανήμπορους να σταθούμε στην καθημερινότητά μας και να ανταπεξέλθουμε σε αυτήν, τότε καλό θα ήταν να  ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό.

Μαρία Κωνσταντινοπούλου
Παιδοψυχολόγος-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Web: http://mariakonstantinopoulou14.blogspot.gr

See more at: singleparent.gr