Κ. Χατζόπουλος: Τα παιδιά (Το πέρασμα στην εφηβεία)

Η εικόνα είναι τροφή για την όραση

Ο ήχος είναι τροφή για την ακοή

Η ποίηση είναι τροφή για το πνεύμα

Αμπά

O Kωνσταντίνος  Χατζόπουλος (1868-1920) θεωρείται ο κύριος εισηγητής του συμβολισμού στην νεοελληνική ποίηση και πεζογραφία.

Τα παιδιά
Καὶ λέει πὼς εἶχαν ἔβγει τὰ παιδιά
καὶ στάθηκαν στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου.
Εἶχαν ἂνθη τριγύρω τὰ κλαδιά
καὶ μαδοῦσαν στο γύρισμα τοῦ δρόμου·
καὶ πουλιά κελαδοῦσαν στὰ κλαδιά
καὶ χαρά ἦταν τὸ γύρισμα τοῦ δρόμου.
Καὶ στο ρεῖθρο κυλοῦσε τὸ νερό
καὶ κυλοῦσε το ρεῖθρο τὸν ἀφρό
σά να τίναζαν κλῶνοι τὸν ἀνθό
καὶ ἦταν τὸ φῶς, πού χύνονταν, ξανθό
καὶ κρεμοῦσε στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου.

Καὶ ξανθά ἦταν ἀγόρια τὰ παιδιά
κι ἦταν σὰν ἂνθη ὀρθὰ στην ἀμμουδιά
καὶ κοιτάζαν στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου,
κοιτάζαν πῶς γύρω στὸ νερό
κορασιές εἶχαν στήσει τὸ χορό—
Καὶ ξανθά εἶχαν μαλλιά κι οἱ κορασιές,
σὰν ἀέρινες εἶχαν φορεσιές,
καὶ τὰ χέρια τους ἔνευαν λευκά
καὶ τὰ μάτια τους ἔλαμπαν γλαυκά.
Καὶ οἱ κόρες κοιτοῦσαν τὰ παιδιά
καὶ γελοῦσαν·
καὶ εἶχαν ρόδα καὶ κρίνα στην ποδιά,
καὶ γελοῦσαν οἱ κόρες στὰ παιδιά
καὶ τραγουδοῦσαν.
Καὶ τὰ παιδιά ξεχάσανε τοὺς τρεῖς,
ποὺ στὸ δρόμο περάσανε νωρίς,
καὶ ξεχάσαν πώς ἔφτανε ἡ βραδιά,
καὶ στεκόνταν στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου
καὶ κοιτάζαν τὶς κόρες στὸ νερό
πῶς τινάζαν τὰ κρίνα στὸν ἀφρό,
πῶς μαδοῦσαν τὰ ρόδα στὸ νερό·
καὶ κοιτάζαν στὸ θάμπωμα τὸ ωχρό
πῶς σκορποῦσαν οἱ κόρες στὸν ἀφρό
καὶ τὰ ρόδα στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου—
Καὶ στεκόντανε τώρα τὰ παιδιά
καὶ κοιτάζαν στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου,
σὰ ν’ ἀκούανε μόνο τὸ νερό, σὰ νὰ βλέπανε μόνο τὸν ἀφρό
καὶ τὸ βράδυ στὸ γύρισμα τοῦ δρόμου.

 ---------------------------------------

Τα κύρια χαρακτηριστικά του συμβολισμού

- Η ποίηση του συμβολισμού χαρακτηρίζεται από εσωτερικότητα, είναι ποίηση της ψυχικής διάθεσης και των συναισθημάτων. Τα αντικείμενα-πράγματα του εξωτερικού κόσμου, ιδιαίτερα τα στοιχεία της φύσης, γίνονται σύμβολα και αντιστοιχούν στις εσωτερικές, στις ψυχικές καταστάσεις και διαθέσεις του ποιητικού υποκειμένου.

- Χαρακτηρίζεται από υποβλητικότητα, θολή και ρευστή ατμόσφαιρα, από ασάφεια. Οι ιδέες και τα συναισθήματα δεν λέγονται καθαρά, αλλά υποβάλλονται μέσω εικόνων-συμβόλων, υπαινίσσονται.  Είναι ποίηση υπαινικτική που γοητεύει τη φαντασία.

Αγαπημένα θέματα και εκφραστικά μέσα των συμβολιστών:

Η απαισιοδοξία, η μελαγχολία και η θλίψη,  το ανεκπλήρωτο του έρωτα, η απώλεια και η νοσταλγία.

Εικόνες, παρομοιώσεις και μεταφορές από τις εποχές της φύσης, ιδιαίτερα το φθινόπωρο, τα λουλούδια, η ομίχλη, οι φεγγαρόφωτες βραδιές, η τρικυμισμένη θάλασσα, κ.ά.

- Χαρακτηρίζεται από μουσικότητα. Η συμβολιστική ποίηση στηρίζεται στην ηχητική μαγεία των λέξεων. Οι πρώτοι συμβολιστές ποιητές προτιμούν τις ολιγοσύλλαβες λέξεις και τους ολιγοσύλλαβους στίχους. Χρησιμοποιούν επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων ή στίχων. Επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα.

- Βαθμιαία και σταδιακά οι συμβολιστές ποιητές απομακρύνονται από τη μορφή της παραδοσιακής ποίησης (μέτρο, στροφές με ίσο αριθμό στίχων, ισοσύλλαβο στίχο, ομοιοκαταληξία) και μεταβαίνουν προς τη νεωτερική ποίηση και το μοντερνισμό. Ο στίχος τους «απελευθερώνεται», γίνεται «απελευθερωμένος» και αργότερα «ελεύθερος.

Ο νεοελληνικός συμβολισμός

- Η πρώτη ομάδα Ελλήνων συμβολιστών ποιητών ανήκει στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή και αντλεί από τη γενιά του 1880, του Κωστή Παλαμά. Ο ίδιος ο Κωστής Παλαμάς μεταβαίνει προς το συμβολισμό. Στην Ελλάδα ποιητικά έργα με εμφανή τα χαρακτηριστικά του συμβολισμού εμφανίζονται στη δεκαετία του 1890. Ένας από τους εισηγητές και θεμελιωτές του νεοελληνικού συμβολισμού θεωρείται ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος. Άλλοι ποιητές που πέρασαν στο συμβολισμό: Λ. Πορφύρας, Μ. Μαλακάσης, Ι. Γρυπάρης (ο οποίος έγραψε και παρνασικά ποιήματα), κλπ.

- Η δεύτερη ομάδα Ελλήνων συμβολιστών εμφανίζεται γύρω στη δεκαετία 1910-1920, ανήκει στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Η ποίησή τους χαρακτηρίζεται από έντονη απαισιοδοξία, είναι ποίηση του αδιέξοδου και του ανικανοποίητου, της παρακμής.

 Κ. Γ. Καρυωτάκης, Κ. Ουράνης, P. Φιλύρας, Μ. Παπανικολάου, Τ. Άγρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Μαρία Πολυδούρη, Τ. Κ. Παπατσώνης, κλπ.

piramatikoneiroland