Πώς Εξασκείται ο εγκέφαλός μας, όταν παίζουμε ένα μουσικό όργανο

Όταν ακούμε μουσική, πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου μας ανταποκρίνονται και συμμετέχουν στη νοητική διαδικασία. 

Όταν, όμως, κάποιος παίζει ένα μουσικό όργανο, η νοητική αυτή δραστηριότητα μοιάζει με πλήρες πρόγραμμα γυμναστικής για το σώμα. 

Τι συμβαίνει ακριβώς;
Η Ανίτα Κόλινς εξηγεί τι συμβαίνει στο μυαλό των μουσικών ενώ παίζουν μουσική κι εξετάζει κάποιες από τις μακροπρόθεσμες, θετικές επιδράσεις αυτής της νοητικής μορφής άσκησης.

Γνωρίζατε ότι κάθε φορά που οι μουσικοί παίζουν μουσική χιλιάδες πυροτεχνήματα εκρήγνυνται στον εγκέφαλό τους; Εξωτερικά ίσως να φαίνονται ήρεμοι και συγκεντρωμένοι, καθώς διαβάζουν τις νότες κι εκτελούν τις ακριβείς και δοκιμασμένες κινήσεις. Μέσα στο μυαλό τους, όμως, το πάρτι έχει ήδη αρχίσει. Πώς το γνωρίζουμε αυτό;

Τις τελευταίες δεκαετίες οι νευροεπιστήμονες έχουν σημειώσει τεράστια πρόοδο στην κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου μας παρακολουθώντας τον σε πραγματικό χρόνο μέσω της Μαγνητικής και της ποζιτρονικής τομογραφίας.
Οι εξετάσεις έδειξαν ότι εργασίες, όπως, η ανάγνωση ή η λύση μαθηματικών προβλημάτων, αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, στις οποίες παρατηρείται δραστηριότητα. Όταν, όμως, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να ακούσουν μουσική, τα πυροτεχνήματα άρχισαν για τα καλά.

Πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου τους φωτίζονταν ξαφνικά καθώς επεξεργάζονταν τον ήχο, τον διαχώριζαν σε μελωδία και ρυθμό για να τον κατανοήσουν και συνένωναν τα επιμέρους στοιχεία σε μια ενιαία μουσική εμπειρία. 

Όλα αυτά συμβαίνουν σε κλάσματα του δευτερολέπτου μεταξύ της πρώτης μας μουσικής αίσθησης και της κίνησης του ποδιού μας στο ρυθμό.

Πώς παίζοντας ένα μουσικό όργανο ενισχύονται οι νοητικές λειτουργίες του εγκεφάλου

Όταν, όμως, οι επιστήμονες μελέτησαν τον εγκέφαλο των μουσικών αντί των απλών ακροατών τα απλά πυροτεχνήματα μετατράπηκαν σε πρωτοχρονιάτικους εορτασμούς. 

Ενώ, λοιπόν, το να ακούει κανείς μουσική προκαλεί εξαιρετικά ενδιαφέρουσες δραστηριότητες στον εγκέφαλο, το να παίζει μουσική είναι σαν ένα πλήρες πρόγραμμα γυμναστικής για τον εγκέφαλο. 

Οι επιστήμονες κατέγραψαν τη λειτουργία πολλών περιοχών του εγκεφάλου, που επεξεργάζονταν ταυτόχρονα διάφορες πληροφορίες με πολύπλοκες, αλληλένδετες κι ιδιαίτερα ταχείς αλληλουχίες. Γιατί, όμως, επιδρά έτσι στον εγκέφαλο η παραγωγή μουσικής; Αν κι οι έρευνες είναι σε πρώιμο στάδιο, οι επιστήμονες έχουν μια γενική ιδέα. 

Το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου απασχολεί ταυτόχρονα κάθε περιοχή του εγκεφάλου, κυρίως τον οπτικό, ακουστικό και κινητικό φλοιό.

Όπως και με κάθε γυμναστική, η πειθαρχημένη και δομημένη εξάσκηση της μουσικής ενισχύει τις εγκεφαλικές λειτουργίες, επιτρέποντάς τη χρήση τους και σε άλλες δραστηριότητες. 

Η βασικότερη διαφορά μεταξύ του να ακούς και να παίζεις μουσική είναι στο δεύτερο οι λεπτές κινητικές δεξιότητες που ελέγχονται και από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. 

Επίσης συνδυάζει τη γλωσσική και μαθηματική ακρίβεια του αριστερού ημισφαιρίου με την πρωτοτυπία και δημιουργικότητα του δεξιού. 

Συνεπώς, το να παίζει κανείς μουσική θεωρείται ότι αυξάνει τον όγκο και τη δραστηριότητα του μεσολόβιου, του συνδέσμου των δύο ημισφαιρίων, επισπεύδοντας και ανοίγοντας νέες οδούς για τη μετάδοση των μηνυμάτων. 

Ίσως αυτό βοηθά τους μουσικούς να επιλύουν προβλήματα ακαδημαϊκής και κοινωνικής φύσεως πιο αποτελεσματικά και δημιουργικά. 

Επειδή η παραγωγή μουσικής περιλαμβάνει και δημιουργία και κατανόηση του συναισθήματος και μηνύματός της, οι μουσικοί συχνά διαθέτουν πιο αναπτυγμένη την εκτελεστική λειτουργία, μια κατηγορία εργασιών που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, τη στρατηγική, και την προσοχή στη λεπτομέρεια κι απαιτεί ταυτόχρονη ανάλυση γνωστικών και συναισθηματικών παραμέτρων.

Η ικανότητα αυτή επιδρά και στον τρόπο λειτουργίας της μνήμης μας. Όντως οι μουσικοί διαθέτουν ενισχυμένη μνημονική λειτουργία, δημιουργώντας, αποθηκεύοντας κι ανακτώντας μνήμες πιο γρήγορα και αποτελεσματικά. 

Έρευνες δείχνουν ότι οι μουσικοί χρησιμοποιούν τα ημισφαίρια τους, για να δίνουν σε κάθε μνήμη περισσότερες από μία ετικέτες, όπως εννοιολογική, συναισθηματική, ακουστική και συγκειμενική, όπως κάνει και μια καλή διαδικτυακή μηχανή αναζήτησης. 

Πώς ξέρουμε ότι όλα αυτά τα οφέλη αφορούν μόνο τη μουσική κι όχι ενδεχομένως τον αθλητισμό ή τη ζωγραφική; 

Ή μήπως οι άνθρωποι που επιλέγουν τη μουσική είναι ήδη πιο ευφυείς; 

Οι νευροεπιστήμονες ερεύνησαν τα θέματα και καταλήγουν προς το παρόν στο ότι οι καλλιτεχνικές κι αισθητικές παράμετροι της εκμάθησης ενός μουσικού οργάνου διαφέρουν από κάθε άλλη δραστηριότητα, ακόμη κι αν είναι καλλιτεχνική. 

Σε έρευνες τυχαίου δείγματος, όπου οι συμμετέχοντες εμφάνιζαν αρχικά ίδια επίπεδα γνωσιακής λειτουργίας και νευρικής διεργασίας, διαπιστώθηκε ότι εκείνοι που είχαν μάθει μουσική για κάποιο διάστημα είχαν ενισχυμένες τις πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου τους σε σχέση με τους άλλους. 

Οι πρόσφατες μελέτες για τα νοητικά οφέλη της εκτέλεσης μουσικής έχουν αυξήσει την κατανόησή μας για τη νοητική λειτουργία αποκαλύπτοντας τους κρυφούς ρυθμούς και την περίπλοκη διάδραση που κουρδίζουν τη μαγική ορχήστρα του εγκεφάλου μας.

Ανίτα Κόλινς (B.Mus, Grad Dip Ed, MEd, PhD – University of Canberra), TEDed dinfo
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι