Βοηθώντας τους έφηβους να αντιμετωπίζουν το stress

Οι έφηβοι, όπως και οι ενήλικες, βιώνουν το stress στην καθημερινότητα τους και μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά, αν διδαχτούν τρόπους για να το αντιμετωπίσουν. Οι περισσότεροι έφηβοι βιώνουν stress, όταν αντιλαμβάνονται ότι βρίσκονται μπροστά σε μια επικίνδυνη, δύσκολη ή οδυνηρή κατάσταση και δεν έχουν βρει τον τρόπο να την αντιμετωπίσουν.

Το stress στους έφηβους μπορεί να προκαλείται από:

•  Τις αυξημένες απαιτήσεις του σχολείου.
•  Τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους.
•  Ενδεχόμενες αποτυχίες ‘η απογοητεύσεις.
•  Από μία χρόνια ‘η σοβαρή αρρώστια στην οικογένεια τους.
•  Τις αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό τους.
•  Από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.
•  Τα προβλήματα που έχουν με τους φίλους τους.
•  Το να ζουν σ’ ένα μη ασφαλές περιβάλλον ‘η σε μια επικίνδυνη γειτονιά.
•  Από τα οικονομικά προβλήματα της οικογένειας τους.
•  Το χωρισμό ‘η το διαζύγιο των γονέων.
•  Από αλλαγές στο περιβάλλον και την καθημερινότητα ( π.χ. μια μετακόμιση ‘η από την αλλαγή σχολείου.)
•  Από το να έχουν παράλληλες δραστηριότητες ‘η μεγάλες απαιτήσεις και προσδοκίες από τον εαυτό τους.

Μερικοί έφηβοι κατακλύζονται από το stress. Όταν συμβεί αυτό, το stress  μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, απομόνωση, επιθετικότητα, σωματικά συμπτώματα, ελλιπείς δεξιότητες χειρισμού της κατάστασης και χρήση αλκοόλ  ‘η άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
Όταν αντιλαμβανόμαστε ότι η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι δύσκολη ‘η οδυνηρή, τότε συμβαίνουν στο μυαλό και στο σώμα μας κάποιες αλλαγές, προκειμένου να προετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε το κίνδυνο. Η αντίδραση αυτή του νευρικού συστήματος σε καταστάσεις υψηλού στρες συνήθως ονομάζεται ” αντίδραση μάχης, φυγής ‘η καθήλωσης- παγώματος”:
Χαρακτηρίζεται από αύξηση του ρυθμού της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας, αύξηση της αιμάτώσης των μυών των άνω και κάτω άκρων, κρύα δρώμενα χέρια και πόδια, “σφίξιμο” στο στομάχι και αίσθημα φόβου.
Ο ίδιος μηχανισμός ο οποίος οδηγεί στην απάντηση στο stress μπορεί να σταματήσει τη λειτουργία του. Έτσι, μόλις αποφασίσουμε ότι η κατάσταση δεν είναι πλέον επικίνδυνη, επισυμβαίνουν διάφορες αλλαγές στο μυαλό και στο σώμα, που βοηθούν να ηρεμήσουμε και να ησυχάσουμε.
Αυτή η απάντηση είναι χαλάρωση και χαρακτηρίζεται από τη μείωση του καρδιακού ρυθμού και της συχνότητας της αναπνευστικής λειτουργίας και ένα γενικότερο αίσθημα ευεξίας.
Οι έφηβοι που αναπτύσσουν μια απάντηση για χαλάρωση και άλλες ικανότητες χειρισμού του stress, αισθάνονται λιγότερο αβοήθητοι και έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις στρεσσογόνες καταστάσεις.
Οι έφηβοι μπορούν να μειώσουν το stress με τις ακόλουθες τεχνικές:

• Να φτιάξουν μια παρέα από καλούς φίλους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε δύσκολες καταστάσεις και να συμπαρασταθούν θετικά και αποτελεσματικά.
• Να ασκούνται και να τρώνε κανονικά.
• Να μάθουν να αντλούν ικανοποίηση από μικρότερες ‘η μεγαλύτερες καθημερινές επιτυχίες χωρίς    να θέτουν μοναδικό στόχο για τον εαυτό τους και τους άλλους την τελειότητα.
• Να αποφεύγουν την υπερβολική ποσότητα καφεΐνης, διότι μπορεί να προκαλέσει αύξηση του άγχους και της διέγερσης
• Να αποφεύγουν το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ και παρανόμων ψυχοδραστικών ουσιών. 
• Να διδαχθούν ασκήσεις χαλάρωσης π.χ. κοιλιακή αναπνοή και τεχνικές χαλάρωσης από μυϊκή ένταση.
•  Να αναπτύξουν την ικανότητα, να υποστηρίζουν τα δικαιώματα τους και να τα διεκδικούν, π.χ. να εκδηλώνουν με ευγενικό τρόπο τα συναισθήματα τους και όχι με ανοιχτή έκφραση επιθετικότητας ‘η με παθητικότητα.
•  Να κάνουν ένα διάλειμμα από τις στρεσσογόνες καταστάσεις. Διάφορες δραστηριότητες      μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του stress, όπως είναι η μουσική, η συζήτηση με φίλους, η  ζωγραφική, το γράψιμο, η ενασχόληση με ένα αγαπημένο ζωάκι.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τους έφηβους με τους εξής τρόπους:

•  Να ελέγχουν εάν το stress επηρεάζει την υγεία του έφηβου, τη συμπεριφορά, τις σκέψεις και τα συναισθήματα του.
• Να ακούν με προσοχή τους έφηβους και να είναι σε ετοιμότητα μήπως το stress τους κατακλύσει.
• Να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν τη συμμετοχή των εφήβων σε αθλητικές και άλλες δραστηριότητες.
• Να μάθουν και να χρησιμοποιούν και οι ίδιοι τεχνικές αντιμετώπισης του stress. Έτσι, μπορούν να λειτουργήσουν ως θετικά πρότυπα για τους έφηβους.

Η χρήση αυτών των μεθόδων ‘η και άλλων τεχνικών, μπορεί να βοηθήσει τους έφηβους να αντιμετωπίσουν το stress. Εάν όμως ένας έφηβος φαίνεται να έχει κατακλυσθεί από stress – είτε συζητά γι’ αυτό, είτε το δείχνει με τη συμπεριφορά του, τότε είναι χρήσιμη και βοηθητική μια αξιολόγηση από ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας, καθώς και η συμβουλευτική του παρέμβαση.

(Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Μάρτιος 2015)
Αγγελική Μπουμπούλη, Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας
schooltime.gr