Οι Φυσικές Καταστροφές με τα μάτια των Παιδιών

Το παιδί ως ενεργός παρατηρητής 

Μικροί και μεγάλοι βιώνουν συναισθήματα και σκέψεις φόβου και άγχους ως απόκριση στην καταστροφή. 

Ευρήματα εμπειρικών μελετών υποστηρίζουν πως τα παιδιά είναι περισσότερο ευάλωτα από τους ενήλικες σε συνθήκες φυσικών καταστροφών.

Ο αντίκτυπος των φυσικών καταστροφών επεκτείνεται στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο επηρεάζοντας ποικιλοτρόπως και τους παρατηρητές των έντονων φαινομένων, οι οποίοι κατακλύζονται ακατάπαυστα με πληροφορίες από διάφορες πηγές ενημέρωσης.

Μικροί και μεγάλοι βιώνουν συναισθήματα και σκέψεις φόβου και άγχους ως απόκριση στην καταστροφή. Ευρήματα εμπειρικών μελετών υποστηρίζουν πως τα παιδιά είναι περισσότερο ευάλωτα από τους ενήλικες σε συνθήκες φυσικών καταστροφών (Kousky, 2016). 

Συγκεκριμένα, η McDermott και οι συνεργάτες της (2005) εξέτασαν τη συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων μετατραυματικού στρες μετά από την έκθεση σε πυρκαγιές. Από τα αποτελέσματα προέκυψε πως παιδιά ηλικίας κάτω των 12 ήταν πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν σχετικά συμπτώματα συγκριτικά με παιδιά άνω των 14. Από την ίδια έρευνα προέκυψε πως τα κορίτσια ήταν πιο πιθανό να παρουσιάσουν ανησυχίες συγκριτικά με τα αγόρια αναφορικά με τη σωματική τους ακεραιότητα.

Τα παιδιά είναι δραστήριοι παρατηρητές, και ως εκ τούτου οι φυσικές καταστροφές μεγάλου μεγέθους μπορούν να ασκήσουν έντονες ψυχοσυναισθηματικές επιδράσεις σε παιδιά τα οποία δεν ήρθαν σε άμεση επαφή με τον κίνδυνο. 

Συχνά, έπειτα από έκθεση σε τραυματικά γεγονότα, το παιδί θέτει ερωτήσεις αναφορικά τόσο με το συμβάν όσο και με τη δράση της κοινωνίας. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιάσει δυσκολία αποχωρισμού των γονέων, ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες του ύπνου, εφιάλτες, ραγδαίες αλλαγές στη διάθεση, ευρεθιστότητα.

Οι σκέψεις, οι συμπεριφορές και τα συναισθήματα που συνεπάγεται η έκθεση σε περιστατικά φυσικών καταστροφών διαφοροποιούνται ανάλογα με την προσωπικότητα του παιδιού, το αναπτυξιακό στάδιο και την ηλικία στην οποία βρίσκεται. 

Επιπροσθέτως, υπάρχουν ορισμένοι επιβαρυντικοί παράγοντες που μπορούν να εντείνουν την ψυχοσυναισθηματική αντίδραση του παιδιού στο γεγονός. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Εθνικό Σύλλογο Σχολικών Ψυχολόγων της Αμερικής, παιδιά τα οποία βιώνουν πένθος από πιθανή απώλεια, κατοικούν σε περιοχές που απειλούνται από φυσικές καταστροφές, αντιμετωπίζουν κοινωνικά ή ψυχικά προβλήματα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε συνθήκες φυσικών καταστροφών (National Association of School Psychologists, 2016).

Επιπροσθέτως, έπειτα από τραυματικές εμπειρίες, τα παιδιά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες, συγκριτικά με τους ενήλικες, στην ανάκαμψη από το μετατραυματικό στρες (Shanonetal., 1994). Γεγονότα φυσικών καταστροφών, όπως η μεγάλης κλίμακας πυρκαγιά που απείλησε τη χώρα, έχουν ως αποτέλεσμα τη διαρκή εξιστόρηση και αναμετάδοση επίπονων ντοκουμέντων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. 

Η συστηματική έκθεση των παιδιών σε σχετικά γεγονότα μπορεί να καταστήσει περισσότερο έντονα τα ήδη υπάρχοντα συναισθήματα άγχους, στρες και φόβου. Ο ρόλος του γονιού και του κυρίου φροντιστή, συνεπώς, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της ψυχοσυναισθηματικής ευεξίας του παιδιού.

Εναρκτήριο λάκτισμα στη προσπάθεια παροχής στήριξης στο παιδί αποτελεί το εγχείρημα διαλόγου. Μιλήστε με ειλικρίνεια και αμεσότητα στο παιδί στις ερωτήσεις που θα σας θέσει. Δώστε στο παιδί σας να κατανοήσει πως αντιλαμβάνεστε τις ανησυχίες του και πως είστε πρόθυμοι να παρέχετε ειλικρινείς απαντήσεις σε τυχόν ερωτήματα και απορίες που έχουν αναπτυχθεί. Συμπληρωματικά, τονίστε τις μεθόδους με τις οποίες παρέχεται φροντίδα και περίθαλψη στα άτομα που έχουν επηρεαστεί από το συμβάν. Αναδείξτε τη σημασία του συλλογικού πνεύματος υπό αυτές τις αντίξοες συνθήκες.

Οι ανησυχίες του παιδιού γίνονται εμφανείς με ποικίλους τρόπους, όπως τα όνειρα, η ζωγραφική, αλλά και η λεκτική συμπεριφορά μέσω των ερωτήσεων που θέτει. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητο να παρατηρήσετε το παιδί και να παρέχετε ένα σταθερό υποστηρικτικό πλαίσιο στο οποίο το παιδί μπορεί να απευθύνεται για τυχόν σκέψεις και ανησυχίες.

Η πραγματοποίηση ενεργειών εθελοντισμού, όπως την παροχή φαρμάκων και προϊόντων βασικής ανάγκης στα θύματα της φυσικής καταστροφής, αλλά και η έμφαση στην ικανότητα των ανθρώπων να αντιμετωπίζουν αντίστοιχα γεγονότα συμβάλλουν στην ομαλότερη διαχείριση του άγχους. Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να λάβει δράση και να αναπτύξει αποτελεσματικές μεθόδους διαχείρισης τόσο του άγχους όσο και των προβλημάτων.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να εμποδίσετε τη διατάραξη της καθημερινότητας και την διαρκή αναφορά στο περιστατικό, καθώς μπορεί να δημιουργήσει επιπρόσθετο άγχος στο παιδί. Με τον τρόπο αυτό θα είστε σε θέση να παρέχετε ένα σταθερό και υποστηρικτικό περιβάλλον, ώστε το παιδί να αισθανθεί ασφάλεια.
Ο ειλικρινής διάλογος και επικοινωνία των γονιών με το παιδί αποτελεί παράγοντα που μπορεί να κατευνάσει συναισθήματα φόβου, άγχους και συμπτώματα μετατραυματικού στρες. Κάθε παιδί αντιδρά με διαφορετικό τρόπο σε γεγονότα φυσικών καταστροφών και αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο τα συναισθήματα που αυτές συνεπάγονται.

Παρατηρήστε το παιδί και τη συμπεριφορά του, γίνετε ακροατές τόσο της λεκτικής όσο και της μη λεκτικής συμπεριφοράς και παρέχετε ειλικρινείς απαντήσεις στις ερωτήσεις που σας θέτει. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά ανακάμπτουν σύντομα και χωρίς μετατραυματική συμπτωματολογία από τις δυσάρεστες εμπειρίες που συνεπάγονται οι φυσικές καταστροφές (Viana, Alfano and Sharp, 2017).

H παροχή, ωστόσο, ενός υποστηρικτικού και σταθερού περιβάλλοντος μπορεί να κατευνάσει περαιτέρω το άγχος που συνεπάγεται η έκθεση σε εικόνες και ερεθίσματα φυσικών καταστροφών.

---

Βιβλιογραφία

• Kousky, C. (2016). “Impacts of Natural Disasters on Children.”Future of Children, 26(1), 73–92.
• McDermott, B. M., Lee, E. M., Judd, M., & Gibbon, P. (2005). Posttraumatic stress disorder and general psychopathology in children and adolescents following a wildfire disaster. The Canadian Journal of Psychiatry, 50(3), 137-143.
• National Association of School Psychologists. (2017). Large-scale natural disasters: Helping children cope [handout]. Bethesda, MD: Author.
• Shannon, M. P., Lonigan, C. J., Finch, A. J., & Taylor, C. M. (1994). Children exposed to disaster: I. Epidemiology of post-traumatic symptoms and symptom profiles. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 33(1), 80-93.
• Viana, A., Alfano, C. and Sharp, C. (2017). Psychological Impact of Natural Disasters in Children/Families. [online] Uh.edu. Available at: https://www.uh.edu/class/news/archive/2017/august-september/natural-disasters-impact-children/ [Accessed 26 Jul. 2018].

psychologynow.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι