Παγκόσμια ημέρα κατά της Κακοποίησης των Παιδιών / World Day Against Child Abuse

Το δικαίωμα στην προστασία από κάθε μορφή εκμετάλλευσης και το δικαίωμα διαβίωσης σε μία ευτυχισμένη οικογένεια πρέπει να αποτελεί στόχο κάθε ευνομούμενης κοινωνίας. Η εν λόγω μέρα έχει καθιερωθεί για να υπενθυμίζεται ακριβώς αυτό το μήνυμα, παράλληλα με την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την κινητοποίηση της πολιτείας και των αρμόδιων υπηρεσιών.

Το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης έχει λάβει πολύ μεγάλες διαστάσεις τόσο στον ελλαδικό όσο και στο διεθνή χώρο κι έχει αποτελέσει αντικείμενο πολυάριθμων μελετών. Η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία καθώς καθιερώθηκε για να συνδυαστεί με την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού (20 Νοεμβρίου).

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού που υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 20 Νοεμβρίου 1989 συνιστά το πρώτο παγκόσμιο νομικό ρυθμιστικό πλαίσιο αναφορικά με τα δικαιώματα των παιδιών και προσδιορίζει τα δικαιώματα τα οποία πρέπει να απολαμβάνουν τα παιδιά παγκοσμίως. Κύριο μήνυμα της Σύμβασης είναι η θεώρηση του παιδιού ως υποκείμενο δικαιωμάτων και όχι ως αντικείμενο προστασίας.

Αξιόλογη νομική προσθήκη αποτελεί αυτή του Νόμου 3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία. Ο εν λόγω νόμος περιλαμβάνει διατάξεις για τη συναισθηματική κακοποίηση, τη δευτερογενή κακοποίηση καθώς και πιο αυστηρές ποινές για όσους διαπράττουν σωματική κακοποίηση.

Είναι ξεκάθαρο πως η αντιμετώπιση του φαινομένου της παιδικής κακοποίησης δεν αποτελεί μόνο νομικό ζήτημα αλλά κυρίως κοινωνικό. Οι περισσότερες δυτικές κοινωνίες έχουν κάνει προσπάθειες αντιμετώπισης και πρόληψης του φαινομένου. 

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν γίνει πολλές ενέργειες από διάφορους οργανισμούς (Χαμόγελο του Παιδιού, παιδικά χωριά SOS) με στόχο την ευαισθητοποίηση πολιτών και κυβερνήσεων σχετικά με το ζήτημα της παιδικής κακοποίησης, ωστόσο ο δρόμος φαίνεται να είναι μακρύς. 

☑ ΟΡΙΣΜΟΣ:

Ως παιδική κακοποίηση σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ορίζεται: «η κακοποίηση ή κακομεταχείριση παιδιού που περιλαμβάνει όλες τις μορφές σωματικής ή συναισθηματικής κακής μεταχείρισης, σεξουαλικής παραβίασης, παραμέλησης ή παραμελημένης θεραπευτικής αντιμετώπισης ή εκμετάλλευσης για εμπορικούς σκοπούς, η οποία καταλήγει σε συγκεκριμένη ή εν δυνάμει βλάβη που αφορά στη ζωή και στην ανάπτυξη του παιδιού, στα πλαίσια μιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης και δύναμης» (σελ.125). 

Πολύ γενικά, ως παιδική κακοποίηση νοείται η άσκηση βίας από κάποιον ενήλικο προς ένα παιδί βρεφικής- παιδικής ή ακόμα και εφηβικής ηλικίας.

Η παιδική κακοποίηση είναι δυνατόν να λάβει πολλές και διαφορετικές μορφές, μπορεί να είναι φανερή προς τρίτους ή και όχι, να είναι σταθερή ως προς τη μορφή της ή να παίρνει όλες τις μορφές σε μια περίπτωση παιδιού, μπορεί να συμβεί μία και μοναδική φορά ή να συμβαίνει κατ’ επανάληψη, μπορεί να έχει αναστρέψιμες συνέπειες ή να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο. 

☑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το ¼ όλων των ενηλίκων έχουν δηλώσει ότι έχουν κακοποιηθεί ως παιδιά. Από το συνολικό αυτό ποσοστό, το 23% των ενηλίκων δηλώνει ότι έχει υποστεί σωματική κακοποίηση, το 36% συναισθηματική κακοποίηση ενώ το 26% σεξουαλική κακοποίηση (18% κορίτσια και 8% αγόρια). 

Πάντα σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα, προκύπτει ότι τα κορίτσια κακοποιούνται με συχνότητα 3 φορές υψηλότερη από ότι τα αγόρια, τα αγόρια έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για συναισθηματική παραμέληση και σοβαρή σωματική βλάβη από ότι τα κορίτσια και τα παιδιά έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κακοποιηθούν σεξουαλικά από την ηλικία των 3 ετών και άνω. 

Στην Ελλάδα, το ποσοστό των παιδιών που κακοποιούνται ετησίως ανέρχεται στα 28.000, σύμφωνα με δεδομένα από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο αριθμός των κακοποιημένων παιδιών είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτό που παρουσιάζεται, καθώς αυτός είναι μόνο ο αριθμός των περιστατικών που αναφέρονται. 

☑ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ:

Αν και δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς τον ορισμό της παιδικής κακοποίησης, εντούτοις φαίνεται να υπάρχει ομοφωνία ως προς τις συνιστώσες της και τις μορφές της. Ειδικότερα, στις πιθανές μορφές παιδικής κακοποίησης εντάσσονται οι παρακάτω:

• Η σωματική κακοποίηση, η οποία αφορά οποιασδήποτε μορφής πρόκλησης τραύματος ή σωματικής δυσφορίας σε ανήλικο, η οποία δεν προέρχεται από ατύχημα. Ως εκδηλώσεις σωματικής κακοποίησης μπορεί να είναι: μώλωπες, εγκαύματα, το χαστούκι, το σπρώξιμο, το τράνταγμα, οι γροθιές, το χτύπημα με κάποιο αντικείμενο κ.ά. Επίσης, η παιδική εργασία και η εκμετάλλευση επίσης εντάσσονται στο πλαίσιο της σωματικής κακοποίησης.
• Η σεξουαλική κακοποίηση, η οποία αφορά την έκθεση ή τη συμμετοχή του παιδιού σε πράξεις σεξουαλικού περιεχομένου με απώτερο σκοπό τη σεξουαλική ικανοποίηση του ενήλικα. Συνήθως οι θύτες είναι άνδρες οι οποίοι ανήκουν στο · ευρύτερο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον του παιδιού. Στην παιδική σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνονται απόπειρες και πράξεις βιασμού, περιλαμβάνεται η ασέλγεια πάνω στο παιδί και η έκθεση του παιδιού στην πορνογραφία.
• Η ψυχολογική - συναισθηματική κακοποίηση, η οποία περιλαμβάνει πράξεις και συμπεριφορές που αφορούν εκφοβισμό, απομόνωση, εκμετάλλευση, υποτίμηση και γενικότερα συμπεριφορές που δείχνουν έλλειψη σεβασμού και στοργής των γονέων απέναντι στα παιδιά τους και δύνανται να προκαλέσουν σε αυτά ψυχικό τραύμα. Στους τύπους συναισθηματικής κακοποίησης συγκαταλέγονται: ο εκφοβισμός, η απόρριψη, η απομόνωση κι η εξαγορά (κάλυψη του συναισθηματικού κενού με προσφορά υλικών αγαθών). Εδώ συμπεριλαμβάνεται και το «σύνδρομο του αμέτοχου θεατή» το οποίο αφορά την έκθεση του παιδιού σε διάφορες μορφές ενδοοικογενειακής βίας (βία μεταξύ των συζύγων, κακοποίηση άλλου αδερφού μέσα στην οικογένεια, βία προς τον παππού ή τη γιαγιά) χωρίς το ίδιο να υφίσταται σωματική βλάβη.
• Η παραμέληση, η οποία αφορά την έλλειψη υγιεινής, ασφαλούς περιβάλλοντος, καθαριότητας και κάλυψης των βασικών αναγκών των παιδιών. Η παιδική παραμέληση μπορεί να είναι σωματική, συναισθηματική, εκπαιδευτική και ιατρική. Η εκμετάλλευση και η έκθεση των παιδιών σε κίνδυνο είναι δυο όροι που εντάσσονται στην εν λόγω μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς. Στους προαναφερθέντες όρους συγκαταλέγεται η επαιτεία των ανηλίκων, η παιδική εργασία και η οικονομική εκμετάλλευσή τους, τα περιστατικά παιδικής πορνείας καθώς και κάθε άλλη μορφή παιδικής εκμετάλλευσης που γίνεται μέσω εξαναγκασμού ή με την επιβολή βίας και απειλής.

 ☑  ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ:

Η διαδικασία της αντιμετώπισης της κακοποίησης αφενός έχει στόχο την προστασία του παιδιού από περαιτέρω κακοποίηση, και αφετέρου την αποκατάσταση των οικογενειακών δεσμών, με απώτερο, βέβαια, σκοπό τόσο το ολικό συμφέρον του παιδιού αλλά και τη γενικότερη βελτίωση της οικογενειακής λειτουργικότητας. 

Σε κάθε περίπτωση άρνησης των γονέων να συνεργαστούν προς το συμφέρον και το όφελος του παιδιού, με συνέπεια το παιδί να διατρέχει σοβαρό κίνδυνο κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία με τις δικαστικές αρχές και τις κοινωνικές υπηρεσίες και ακολουθείται η διαδικασία που κατά περίπτωση ωφελεί τον ανήλικο.

• Ενημερώνονται οι αρμόδιες αρχές (εισαγγελέας, αστυνομία) και εάν χρειαστεί εισάγεται το παιδί στο νοσοκομείο προκειμένου, σε πρώτη φάση, να προστατευθεί η ζωή του και να αντιμετωπιστούν τα ιατρικά προβλήματα.

✔ Αστυνομία (τηλ: 100)

✔ Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (τηλ: 197)

• Μπορεί το παιδί ή κάποιος ενήλικας που γνωρίζει την κατάσταση να ζητήσει βοήθεια από άλλους οργανισμούς, όπως:

✔ Χαμόγελο του Παιδιού (Τηλεφωνική Γραμμή SOS: 1056),

✔ Ιατροδικαστική Υπηρεσία Αθηνών (τηλ: 210-3613340), Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά (τηλ: 210-4177876),

✔ Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων Υπουργείου Δικαιοσύνης (τηλ: 210-8701319),

✔ Συνήγορος του Πολίτη (τηλ: 210-7289600),

✔ Συνήγορος του Πολίτη-Κύκλος για τα δικαιώματα του Παιδιού (τηλ: 8001132000),

✔ ΕΠΙΨΥ (τηλ: 801-801-1177),

✔ Τμήμα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (τηλ:1890, email: ccu@ath.forthnet.gr).

✔ Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων «Άρσις» (τηλ: 210 8259880)[4]

✔ ΕΛΙΖΑ-Εταιρία κατά της Κακοποίησης του Παιδιού (τηλ: 210 3231704, email: info@eliza.org.gr).

• Παρέχεται βοήθεια στο παιδί και στην οικογένεια από διεπιστημονική ομάδα ειδικών (παιδίατρος, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος και παιδοψυχίατρος) με:

✔ Μεταφορά του παιδιού σε ασφαλές πλαίσιο διαμονής (μακριά από τους γονείς, για κάποιο τουλάχιστον διάστημα, αν κριθεί αναγκαίο).

✔ Ψυχοδιαγνωστική εκτίμηση παιδιού και γονέων για την πιθανότητα ύπαρξης ψυχολογικών ή άλλων αναπτυξιακών (για το παιδί) δυσκολιών που χρειάζονται φροντίδα.

✔ Συμβουλευτική στήριξη - ψυχοθεραπεία γονέων.

✔ Ψυχοθεραπευτική βοήθεια παιδιού.

Αλεξία Σκαρμούτσου, MSc

social-consultancy
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι