Προεφηβεία: Λίγο πριν την «έκρηξη»

Κάπου ανάμεσα στα εννέα και τα δέκα έτη αρχίζει το τέλος της παιδικής ηλικίας και το παιδί ουσιαστικά βρίσκεται στο κατώφλι της εφηβείας, όπου εμφανίζονται οι πρώτες αλλαγές που αφορούν όχι μόνο τη βιολογία του, αλλά και την ψυχολογία του. 

Οι γονείς κοιμούνται ένα βράδυ με ένα ήσυχο και υπάκουο πλάσμα, και ξυπνούν αντιμέτωποι με ένα «θυμωμένο» παιδί, το οποίο, αν και στα μάτια τους είναι ακόμη μικρό, βιώνει θριαμβευτικά την αρχή της μεταμόρφωσής του. 

Δεκάχρονα αγόρια και κορίτσια, παρότι δεν έχουν μπει επίσημα στην εφηβεία, δοκιμάζουν τις ακραίες συναισθηματικές διακυμάνσεις των εφήβων.

Το παιδί μου τρελάθηκε

Σε αυτό το πρώιμο στάδιο της εφηβείας, που προετοιμάζει σώμα και νου για το δύσκολο ταξίδι από την παιδικότητα στην ενηλικίωση, το παιδί αποκαθηλώνει τους άλλοτε θεούς γονείς του και θεοποιεί τους φίλους του. Δοκιμάζει τα όρια και τις αντοχές των μεγάλων, και κάνει διαρκείς ασκήσεις ανεξαρτησίας. 

Κάθε ερώτηση της μητέρας και του πατέρα το πνίγει, και θεωρείται ωμή παρέμβαση στην ιδιωτική του ζωή (ναι, το δέκα χρονών κορίτσι σας νιώθει ότι έχει ιδιωτική ζωή). 

Βρίζει, πετά τα ρούχα του στο πάτωμα, μιλά λίγο και απαντά μονολεκτικά –ή και καθόλου– στις ερωτήσεις των μεγάλων, δείχνει κάποιες φορές να μισεί τους γονείς του και θεωρεί ότι η νέα του οικογένεια είναι οι φίλοι του.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς; 

Τη δουλειά τους! Όπως εύστοχα λέει και ο τίτλος του βιβλίου του ψυχαναλυτή Νίκου Σιδέρη, «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν» (εκδ. Μεταίχμιο), τα παιδιά θέλουν ενήλικες που θέτουν κανόνες και τα αντιμετωπίζουν με κατανόηση, χιούμορ, αλλά και σοβαρότητα. 

Δηλαδή μια ήρεμη δύναμη. 

Οι γονείς δεν πρέπει να πανικοβάλλονται και να πέσουν στην παγίδα του γονιού-«κολλητού». Με τα παιδιά μας δεν είμαστε φίλοι, είμαστε πρωτίστως γονείς.

Μείνετε δίπλα του
Το παιδί σας μπορεί να ισχυρίζεται ότι δεν σας χρειάζεται, στην ουσία όμως σας έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ. 

Πολεμήστε το αίσθημα της απόρριψης που δίκαια βιώνετε και πείτε –και αποδείξτε– του με κάθε ευκαιρία ότι είστε εκεί για κάθε του πρόβλημα, έτοιμοι να ακούσετε την κάθε του έγνοια χωρίς σχολιασμούς και νουθεσίες. 

Αυτό το μεγάλο βήμα «συμφιλίωσης» με τον νεόκοπο επαναστάτη σας απαιτεί εξαιρετικά λεπτούς χειρισμούς. 

Αν, για παράδειγμα, σας εκμυστηρευτεί ένα «παράπτωμα» κι εσείς βιαστείτε να κριτικάρετε τη συμπεριφορά του ή, ακόμη χειρότερα, θυμώσετε και του επιβάλετε κάποια τιμωρία, κλείσατε την πόρτα επικοινωνίας για πάντα. Μείνετε ψύχραιμοι και επιλέξτε τον δρόμο της κατανόησης και της αποδοχής, που ορίζεται από τη χωρίς όρους αγάπη.

Όλα φυσικά έχουν τα όριά τους. Εάν καταλάβετε ότι το παιδί σας έχει εμπλακεί σε επικίνδυνες καταστάσεις, απευθυνθείτε άμεσα σε κάποιον ειδικό. Για παράδειγμα, ένα παιδί που εκβιάζεται ή εκβιάζει, δέχεται οποιουδήποτε τύπου πιέσεις από τρίτα άτομα ή ξαφνικά κάνει παρέα με άγνωστα παιδιά, θέλει διαφορετικούς χειρισμούς, τους οποίους καλό είναι να τους υποδείξει ένας επιστήμονας ψυχικής υγείας.

Προσοχή στα «μικρομέγαλα»
Η αποδοχή είναι το «κλειδί» για να περάσουν και τα παιδιά και οι γονείς όσο πιο ανώδυνα γίνεται τη δύσκολη αυτή περίοδο. Αποδοχή όμως δεν σημαίνει ασυδοσία. 

Τα όρια πρέπει να τίθενται παρά τις αντιδράσεις των παιδιών, οι οποίες τη σημερινή εποχή κυριολεκτικά τρομάζουν τους γονείς και τους οδηγούν σε άτακτες υποχωρήσεις. 

Έτσι, βλέπουμε τους ενήλικες να παραδίδονται αμαχητί μπροστά στις άλογες απαιτήσεις των εξαγριωμένων δεκάχρονων, τα οποία βιάζονται να μεγαλώσουν και υιοθετούν «μεγαλίστικες» συνήθειες, όπως τα περίφημα «sleepovers» (ύπνος εκτός σπιτιού), την απόκτηση smartphone και τη χρήση των social media. 

Τέτοιες συμπεριφορές είναι συχνότερες στα κορίτσια, καθώς βιολογικά ωριμάζουν νωρίτερα από τα συνομήλικά τους αγόρια.

Όλα γύρω από το σεξ
Εσείς μπορεί να βλέπετε μπροστά σας ένα μικρό παιδί, αλλά στο κατώφλι της εφηβείας τα παιχνίδια χημείας είναι «ανελέητα»: το αγόρι παλεύει να γίνει άνδρας και το κορίτσι μπαίνει στη διαδικασία να γίνει γυναίκα. 

Τα σκαμπανεβάσματα των ορμονών οδηγούν και σε συναισθηματική αστάθεια: το παιδί σας από τη χαρά πέφτει στη θλίψη και από την ηρεμία σκαρφαλώνει στον ανεξέλεγκτο θυμό.

Βιώνοντας τις πρώτες ορατές σωματικές αλλαγές, το παιδί ανακαλύπτει δειλά-δειλά τη σεξουαλική του ταυτότητα, γεγονός που του προκαλεί ανησυχία. 

Συζητήστε μαζί του για τις σχέσεις των δύο φύλων, για την απόλαυση αλλά και τους κινδύνους της σεξουαλικής επαφής, για τις σεξουαλικές προτιμήσεις, την ομοφυλοφιλία, την αντισύλληψη, τη χρήση προφυλακτικού, χωρίς να κάνετε κήρυγμα ή «διάλεξη», αναζητώντας αφορμές από το περιβάλλον, την τηλεόραση ή τις ταινίες. 

Αλλά μην προτρέχετε. Αν, για παράδειγμα, όλα δείχνουν ότι το παιδί σας δεν το απασχολούν ακόμη θέματα που σχετίζονται με το σεξ, μην υπερθεματίζετε πάνω σε αυτό το θέμα. 

Ισχύει και σε αυτή την περίπτωση ο χρυσός κανόνας ανατροφής των παιδιών μας: Περιμένουμε την ερώτηση για να απαντήσουμε. 

Το παιδί της προεφηβείας δεν θα μας ρωτήσει ευθέως για ένα θέμα που αφορά τη σεξουαλικότητά του, αλλά θα φροντίσει να προκύψει από τη συζήτηση. Κι εμείς θα πρέπει να έχουμε τις κεραίες μας τεντωμένες και να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία να του μιλήσουμε για όλα όσα οι παλιότερες γενιές θεωρούσαν ταμπού και απαγορευμένα θέματα.

pharmaplus

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι