Karakocan: Σ' αυτή την πόλη οι φτωχοί δεν πεινούν ποτέ

Εστιατόρια σε μια μικρή πόλη της Ανατολίας προσφέρουν δωρεάν γεύματα σ’ όσους το έχουν ανάγκη, μια παράδοση που συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες.
Κάτω από τον υπέροχο Σαββατιάτικο ήλιο ενός Αυγουστιάτικου απογεύματος, ένα εστιατόριο σε μια μικρή τουρκική πόλη της Ανατολίας καλωσορίζει μερικούς τους “εξαιρετικούς” πελάτες του.
Είναι μόνο ένα από τα πολλά φαγάδικα της πόλης, που εκείνοι που το έχουν ανάγκη μπορούν να τρώνε δωρεάν. Αυτή η καλά διατηρημένη παράδοση έχει μεταφερθεί από γενιά σε γενιά εδώ και δεκαετίες.
Είναι το Karakocan, μια επαρχιακή πόλη που έχει προσελκύσει την παγκόσμια προσοχή τα τελευταία χρόνια, για την παράδοσή του να προσφέρει δωρεάν φαγητό σ όσους έχουν ανάγκη. Για τους ντόπιους, το έθιμο είναι απλά ένας τρόπος να εκπληρώσουν την κοινωνική τους ευθύνη βοηθώντας τους λιγότερο τυχερούς της ζωής.

Ο 55άχρονος Mehmet Ozturk, ιδιοκτήτης και υπεύθυνος ενός από τα πιο δημοφιλή εστιατόρια του Karakocan, του Merkez, εδώ και σχεδόν 35 χρόνια, λέει ότι κρατάει πάντα τουλάχιστον τρία τραπέζια για όσους το έχουν ανάγκη, ακόμη και κατά τις ώρες αιχμής ή όταν το φαγητό του είναι περιορισμένο. 
Σύμφωνα με τον Ozturk, “οι φτωχοί είναι πάντα ευπρόσδεκτοι”. Σε οποιαδήποτε δεδομένη ημέρα, ο Ozturk λέει ότι τουλάχιστον 15 άτομα έρχονται στο εστιατόριο του για να λάβουν ένα δωρεάν γεύμα. Σύμφωνα με τους κατοίκους, περίπου 100 άνθρωποι τρώνε δωρεάν κάθε μέρα σε ολόκληρη την πόλη, η οποία φιλοξενεί περίπου 28.000 άτομα σύμφωνα με την τελευταία απογραφή.

Ο Galip είναι ένα από τα γνωστά πρόσωπα στο εστιατόριο, που τρώει καθημερινά τα τελευταία 10 χρόνια. “Ήταν εδώ για πρωινό, πιθανότατα θα έρθει και για δείπνο,” λέει ένας νεαρός σερβιτόρος.

Πάσχοντας από μια ψυχική ασθένεια, ο Galip δεν μοιράζεται πολλά.

“Το Merkez είναι το αγαπημένο μου μέρος στην πόλη, επειδή το φαγητό είναι υπέροχο”, λέει.

Τα εστιατόρια προσφέρουν στον Galip, όπως και σε άλλους, πολλές επιλογές από το μενού τους, συμπεριλαμβανομένων και κεμπάπ, κοτόπουλο, σούπα, ρύζι και σαλάτες.

Ο Ozturk λέει: “Η παράδοση υπήρχε από πολύ παλιά, ίσως και πριν από 70 χρόνια. Για μας φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό να κάνουμε κάτι που το μάθαμε από τους προγόνους μας”.

Σύμφωνα με τους κατοίκους, η παράδοση ξεκίνησε αρχικά τη δεκαετία του 1940 από το εστιατόριο Merkez, ένα από τα πρώτα εστιατόρια στην πόλη, όταν οι πρώην ιδιοκτήτες του άρχισαν να προσφέρουν καθημερινά δωρεάν γεύματα σε όσους είχαν ανάγκη. Η πρακτική αυτή υιοθετήθηκε άμεσα κι από άλλα εστιατόρια στην περιοχή.

“Θυμάμαι τον Hacı Huseyin, τον πρώην ιδιοκτήτη του εστιατορίου, νεαρό ακόμη. Έψαχνε στους δρόμους για άπορους ανθρώπους και τους έφερνε στο εστιατόριο μερικές φορές τρεις, μερικές φορές πέντε φορές την ημέρα “, λέει ο Ozturk.

Το 1982, οι μεγαλύτεροι αδερφοί του Ozturk επέστρεψαν από τη Γερμανία όπου εργάζονταν και πρόκοψαν. Αγόρασαν το εστιατόριο από τον πρώην ιδιοκτήτη για να ξεκινήσουν μια οικογενειακή επιχείρηση. Ο Ozturk έμεινε τελικά ο μοναδικός ιδιοκτήτης του εστιατορίου.

‘Altı boluk’

Υπάρχουν περίπου πέντε μεγάλα εστιατόρια στο γραφικό αλλά εκπληκτικά ζωντανό κέντρο της πόλης, κι ο καθένας τιμά αυτή την φιλανθρωπική παράδοση. 

Τα άτομα που σιτίζονται δωρεάν τείνουν να είναι τακτικά, γνωστά πρόσωπα που επισκέπτονται το εστιατόριο και τρώνε τουλάχιστον δύο γεύματα την ημέρα.

Ο Ozturk λέει ότι ένα ποσοστό των τακτικών επισκεπτών πάσχει από αναπηρίες, κυρίως ψυχικές. Αλλά για τον ιδιοκτήτη του εστιατορίου, που φιλοξενεί νέα πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που επισκέπτονται την πόλη από τα γειτονικά χωριά, είναι το ευχάριστο μέρος της όλης εμπειρίας.

Τα εστιατόρια του Karakocan έχουν εφεύρει ακόμη και ένα ειδικό όνομα για τους “προστατευόμενους” που τρώνε δωρεάν έτσι ώστε να αποφεύγουν τη χρήση της λέξης “φτωχοί”. 

Οποιοσδήποτε πελάτης δηλώσει ότι ανήκει στο altı boluk , μπορεί να σηκωθεί και να φύγει από το εστιατόριο χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις κι έλεγχο.

Σύμφωνα με τους κατοίκους, το όνομα alti boluk έχει μια οθωμανική ρίζα, αναφερόμενη στο Kapıkulu Suvarileri (επίσης γνωστό ως τα έξι τμήματα), που ήταν το ιππικό του σουλτάνου στους οποίους δεν τους επιτρεπόταν να έχουν οικογένειες, να διευθύνουν επιχειρήσεις ή να δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με κανέναν άλλο εκτός από τον ίδιο τον Σουλτάνο.

Η γενναιοδωρία όμως των εστιατορίων δεν σταματάει εκεί, καθώς συχνά προσφέρουν δωρεάν φαγητά σε γιορτές κι εκδηλώσεις για όλη την πόλη.

Ευλογία

Ο Hasan Gulbasan, του οποίου η οικογένεια έχει βαθιές ρίζες στην πόλη που χρονολογείται από πολλές γενιές, ξεκίνησε να... 

εργάζεται σαν λαντζιέρης όταν ήταν ακόμη 14 ετών. Από τότε έχει διαχειριστεί πέντε διαφορετικά εστιατόρια στο Karakocan και τώρα είναι ιδιοκτήτης του εστιατορίου Saray Lokantasi.

Ο Γκουλμπασάν λέει ότι άρχισε να παίρνει μηνύματα από ξένους από όλη την Τουρκία που ήθελαν να τον ευχαριστήσουν αφού έμαθαν για την εν λόγω παράδοση. “Τους λέω ότι αυτό που κάνουμε δεν είναι τίποτα σπουδαίο.

Οι ντόπιοι λένε ότι η πόλη, που η πλειοψηφία της είναι Μουσουλμάνοι, καλλιεργεί την πεποίθηση ότι η βοήθεια σε όσους το έχουν ανάγκη θα φέρει το barakah , μια ισλαμική αρχή αμοιβαιότητας που υποδηλώνει ότι όσες περισσότερες ευλογίες δίνετε, τόσο περισσότερες θα λάβετε.

Ο 65χρονος λέει ότι η πρακτική αυτή είναι μόνο ένα παράδειγμα της μακρόχρονης ιστορίας της πόλης. Μιλάει περήφανα για τότε που το Karakocan ξεκίνησε εκστρατείες μεγάλης κλίμακας για να στείλει βοήθεια στο Χαλεπι της Συρίας, ή για τα θύματα του μεγάλου σεισμού στη νοτιοανατολική Τουρκία το 2011 (που σκότωσε πάνω από 500 άτομα κι άφησε δεκάδες χιλιάδες άστεγους).

«Δεν έχει σημασία τι ζητάτε από την Elazig (περιφέρεια), όλοι θα σας πουν για τη γενναιοδωρία του Karakocan», λέει ο Gulbasan.

Οι πλούσιοι αισθάνονται υπεύθυνοι

Μια πόλη πολύ πιο εύπορη από ό, τι το υπόλοιπη επαρχία Elazig, το Karakocan έχει γίνει τόπος διαμονής για πλούσιους επιχειρηματίες. Οι περισσότεροι από αυτούς χρηματοδοτούν τη δουλειά τους με εμβάσματα από συγγενείς που ζουν στη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, τη Γαλλία και την Αυστρία.

“Οι άνθρωποι εδώ όλοι έχουν τουλάχιστον έναν συγγενή στην Ευρώπη που στέλνει τακτικά εμβάσματα. Μπορείτε εύκολα να αναγνωρίσετε την ευημερία στην πόλη αν επισκεφθείτε τις κεντρικές συνοικίες του Elazig αντίστοιχα για σύγκριση “, λέει ο Celal Kaya, περιφερειακός αξιωματούχος

Ο Kaya, ένας υπάλληλος του Δήμου, υπεύθυνος για τις 89 κατοικημένες περιοχές του Karakocan, λέει ότι οι πλούσιοι αισθάνονται την ευθύνη να υποστηρίξουν τους λιγότερο τυχερούς και ότι η πόλη έχει καθιερώσει μόνη της ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας.

“Ζητήσαμε πρόσφατα ένα εστιατόριο να προσφέρει φαγητό για μια φτωχή οικογένεια και να το πληρωθούν από το Δήμο. Απορρίφθηκε κι αυτοί ανέλαβαν όλα τα έξοδα για την οικογένεια “, δήλωσε ο Kaya.

Αλλαγή της δυναμικής

Το Karakocan συνεχίζει να διατηρεί τη διάσημη φιλοξενία και τη γενναιοδωρία του χάρη στη ροή ξένου συναλλάγματος από συγγενείς μεταναστών. 

Οι ντόπιοι μάλιστα διαμαρτύρονται ότι είναι οι μόνοι που δεν επηρεάστηκαν από την οικονομική κρίση του 2001 στην Τουρκία.

Ωστόσο, κάποιοι ντόπιοι ανησυχούν λέγοντας ότι η δυναμική της πόλης υφίσταται μια αλλαγή. Η δεύτερη και η τρίτη γενιά εκείνων που εγκατέλειψαν το Karakocan για ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη, τη δεκαετία του ’70 και του ’80, δεν επισκέπτονται την πόλη όπως οι γονείς τους. Αντ ‘αυτού, επιλέγουν να περάσουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους στις τουρκικές πόλεις της Αττάλειας ή του İzmir.

«Καθώς οι στενοί δεσμοί εξαφανίζονται σιγά σιγά, τα εμβάσματα των εργαζομένων θα σταματήσουν τελικά», λέει ο Kaya.

“Αυτή η πλευρά της ιστορίας είναι λίγο σχετική. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία οικογένεια εδώ που να μην παίρνει εμβάσματα από την Ευρώπη κι έχουμε πολλούς που είναι εξαρτημένοι από τους συγγενείς τους. Βέβαια πολλοί από τους συγγενείς αυτούς που ζουν στην Ευρώπη, έχουν γίνει συνεταίροι σε επιχειρήσεις στο Karakocan και στέλνουν πολλά χρήματα για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους, καθώς και για επενδυτικούς σκοπούς.

Οι οικονομικοί πόροι που εξασφαλίζουν το επίπεδο ευημερίας στο Karakocan μπορεί να είναι επισφαλείς, αλλά η παράδοση της “χείρας βοηθείας”έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία, στο βαθμό που οι ντόπιοι αρνούνται να επισημάνουν ότι βοηθούν τους άλλους ως φιλανθρωπικούς σκοπούς, αλλά ως “θρησκευτικό κι ανθρώπινο καθήκον” .

***

Μετάφραση/επιμέλεια Αντικλείδι