Κορωνοϊός και Ρατσισμός

Τι μας διδάσκει o κορωνοϊός για τον ρατσισμό: Πώς εξαπλώνεται η ξενοφοβία και η έλλειψη ενσυναίσθησης;

Η ξενοφοβία ήταν πάντα στενά συνδεδεμένη με το μαζικό πανικό και την υστερία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μολυσματικές ασθένειες.

Μέχρι στιγμής, έχουν αναφερθεί περίπου 43.000 κρούσματα πνευμονίας εξαιτίας του νέου στελέχους του κορωνοϊού, ενώ περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Οι πληροφορίες υποδεικνύουν ότι ο μεταδοτικός ιός, τα συμπτώματα του οποίου περιλαμβάνουν δυσκολία στην αναπνοή, πυρετό και βήχα, προήλθε από την αγορά ψαριών Χουνάν στη Γουχάν στην Κίνα, το Δεκέμβριο. Αυτού του τύπου λαϊκές αγορές πωλούν ζωντανά ψάρια, κρέας και άγρια ζώα, ενώ γύρω υπάρχουν πολλά νερά, αίμα, τρίμματα ψαριών και εντόσθια κοτόπουλου. Όλα είναι βρεγμένα.

Στους πάγκους της αγοράς Χουνάν, πωλούνται επίσης φίδια, τα οποία σύμφωνα με ειδικούς ενήργησαν ως ενδιάμεσοι ξενιστές για την εξάπλωση της νόσου από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους.
Η κατάσταση είναι έντονα τρομακτική και θυμίζει τις θανατηφόρες επιδημικές εξάρσεις των ιών SARS και Έμπολα του 2014, οι οποίες προκάλεσαν παγκόσμια μαζική υστερία και οδήγησαν σε χιλιάδες θανάτους, κυρίως στην Κίνα. Μέχρι τώρα, ο κορωνοϊός ακολουθεί μια παρόμοια τροχιά. Η συντριπτική πλειοψηφία των μολυσμένων ή νεκρών ανθρώπων είναι στην Κίνα.

Για την αντιμετώπιση της κατάστασης, η κινεζική κυβέρνηση έχει απαγορεύσει πολλά ενδοκοινοτικά ταξίδια, θεσπίζοντας απογόρευση εισόδου και εξόδου σε πόλεις με εκατομμύρια κατοίκους. Εν τω μεταξύ, ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Ιταλίας και της Αυστραλίας, έχουν προχωρήσει σε ταξιδιωτικές απαγορεύσεις από την Κίνα και έχουν σταματήσει απευθείας πτήσεις σε αυτή.

Οι κυβερνήσεις λαμβάνουν τολμηρά και προληπτικά μέτρα για να περιορίσουν την εξάπλωση της νόσου στα «φυσικά σύνορα», ωστόσο δεν φροντίζουν με τον ίδιο τρόπο τα «ψυχολογικά σύνορα».

Ο τίτλος γαλλικής εφημερίδας «Κίτρινος Συναγερμός», ο οποίος συνοδεύτηκε από την εικόνα μίας Κινέζας να φοράει προστατευτική μάσκα, πυροδότησε έντονη κριτική και οργή για τα ρατσιστικά στερεότυπα που υιοθετεί.

Παρά το γεγονός ότι η εφημερίδα εξέδωσε γρήγορα συγγνώμη για τη χρήση ασιατικών στερεοτύπων, η ζημιά είχε γίνει. Ένα άρθρο του BBC μοιράζεται ιστορίες από Γάλλους Ασιάτες (όχι μόνο Κινέζους) οι οποίοι μπαίνουν άδικα στο στόχαστρο:
Μία γυναίκα, η Κάθυ Τραν, άκουσε δύο άντρες στη δουλειά της να λένε: Πρόσεχε, έρχεται μία Κινέζα προς το μέρος μας.

Η 17χρονη Παριζιάνα Σάνα Τσενγκ (βιετναμέζικης και καμποτζιανής καταγωγής) θυμάται την πρόσφατη ταπείνωσή της στο λεωφορείο όταν ένας επιβάτης είπε: Υπάρχει μια Κινέζα μέσα στο λεωφορείο. Θα μας μολύνει. Πρέπει να κατέβει. Κανείς στο λεωφορείο δεν την υπερασπίστηκε και αυτή άρχισε να βήχει και να φυσάει τη μύτη της εσκεμμένα για να διασκεδάσει με το φόβο τους.

Σε ένα άρθρο της Guardian, ο Σαμ Φαν έγραψε για τις δικές του ρατσιστικές εμπειρίες στο Λονδίνο, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο ένας άνδρας στο λεωφορείο άλλαξε θέση για να αποφύγει να καθίσει δίπλα του, ενώ άκουσε δύο φίλους να λένε: Μην ξαναπάμε στην Τσάιναταουν, έχουν κορωνοϊό όσοι ζουν εκεί.

Οι Financial Times ανέφεραν ότι στη Βενετία, Κινέζοι τουρίστες κακοποιήθηκαν λεκτικά και ένα αγόρι ηλικίας 13 ετών αναγκάστηκε να αποχωρήσει από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα λόγω εκφοβισμού και προσβολών. Ο ηγέτης της ακροδεξιάς παράταξης Ματέο Σαλβίνι καταδίκασε ανοιχτά τα ανοικτά σύνορα όταν επιβεβαιώθηκαν τα πρώτα κρούσματα κορωνοϊού στην Ιταλία.

Η διάδοση της ξενοφοβίας

Σας σοκάρουν τα παραπάνω; Δεν θα έπρεπε, καθώς η ξενοφοβία ήταν πάντα στενά συνδεδεμένη με το μαζικό πανικό και την υστερία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μολυσματικές ασθένειες. Κατά την έξαρση της επιδημίας του ιού SARS, το CNN ανέφερε μια επιπλέον ασθένεια προερχόμενη από την Κίνα:
Οι άνθρωποι ασιατικής καταγωγής μεταχειρίζονταν ως παρίες στη Δύση. Υπήρχαν αναφορές λευκών που κάλυπταν τα πρόσωπά τους στην παρουσία Ασιατών συναδέλφων τους και κτηματομεσίτες οι οποίοι είχαν εντολή να μην εξυπηρετούν Ασιάτες.
Οι Ασιάτες υπέφεραν από απειλές εκδίωξης, οι προσφορές θέσεων απασχόλησης ακυρώθηκαν χωρίς καμία εξήγηση, ενώ οι κινεζικές και ασιατικές επιχειρήσεις υπέστησαν σοβαρές απώλειες.

Το ξέσπασμα του ιού Έμπολα το 2014 ακολούθησε μια παρόμοια πορεία, χαρακτηρίζοντας την ασθένεια ως "Δυτικοαφρικανική ή Αφρικανική", παρόλο που, όπως ο ιός SARS αλλά και ο κορωνοϊός, είναι ασθένειες οι οποίες προσβάλλουν όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις.

Διαφορετικές αντιλήψεις για τις θανατηφόρες ασθένειες

Αλλά τι θα συμβεί αν συγκρίνουμε τους ιούς Έμπολα και SARS με μια άλλη θανατηφόρα ασθένεια όπως ο καρκίνος;

Φυσικά, ο καρκίνος είναι διαφορετικός. Δεν είναι μια μεταδοτική ασθένεια και δεν μπορεί να μεταδοθεί σε άλλους εκτός εάν κάποιος υποστεί μεταμόσχευση οργάνου ή ιστού που περιέχει καρκινικά κύτταρα. Ωστόσο εκλαμβάνεται και διαφορετικά. Σίγουρα το γεγονός ότι δεν είναι μεταδοτική ασθένεια διαδραματίζει κάποιο ρόλο, αλλά μήπως υπάρχει και κάτι άλλο;

Ως επί το πλείστον, ο καρκίνος είναι αποδεκτός ως μία παγκόσμια ασθένεια που πλήττει όλους αδιακρίτως. Αυτό υποδηλώνει ότι είμαστε δυνάμει θύματά της.

Προφανώς, η σύγκριση του καρκίνου με τον κορωνοϊό δεν είναι μια σωστή αντιστοιχία. Ωστόσο, φαίνεται ότι κάποιοι άνθρωποι ξεχνούν ότι οποιαδήποτε αρρώστια ή ασθένεια είναι τρομακτική για αυτούς που έχουν προσβληθεί από αυτή, οι οποίοι είναι ακούσια θύματα που ποτέ δεν ήθελαν να αρρωστήσουν ή να θέσουν τη ζωή τους ή τις ζωές των άλλων σε κίνδυνο.

Γιατί, λοιπόν, μια ασθένεια να έχει δικαίωμα σε εκστρατείες ευαισθητοποίησης και φιλανθρωπικών δείπνων, ενώ μία άλλη να γίνεται στόχος παρενόχλησης και καυστικών σχολίων;

Έλλειψη ενσυναίσθησης

Γιατί λείπει η ενσυναίσθηση από τη συζήτηση σχετικά με τον κορωνοϊό;

Το πρόβλημα ίσως είναι η δυσκολία που έχουν οι άνθρωποι να νιώσουν ενσυναίσθηση, παρ’ όλο που ούτε κοστίζει τίποτα ούτε προκαλεί συναισθηματική εξάντληση, σύμφωνα με μια μελέτη του 2019¹ η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Experimental Psychology.

Στη μελέτη αυτή, συμμετείχαν 1.200 άτομα τα οποία έπρεπε να περιγράψουν εικόνες, να αισθανθούν ενσυναίσθηση για ανθρώπους που απεικονίζονταν σε αυτές και να επιλέξουν ανάμεσα σε εικόνες θλιμμένων ή χαμογελαστών ανθρώπων. Οι συμμετέχοντες συνήθως ένιωθαν έλξη προς τις εικόνες που δεν απαιτούσαν ενσυναίσθηση, ενώ κατά μέσο όρο μόνο το 35% επέλεξε εικόνες ενσυναίσθησης.
Κατά τη διάρκεια της μετέπειτα συνέντευξης, οι συμμετέχοντες εξήγησαν ότι η συναισθηματική ταύτιση ήταν μία γνωστική πρόκληση, καθώς απαιτούσε περισσότερη προσπάθεια και ένιωθαν ότι δεν ήταν ιδιαίτερα καλοί σε αυτή, γεγονός που τους έκανε να αισθάνονται ανασφαλείς, εκνευρισμένοι ή στενοχωρημένοι.
Οι ερευνητές διεξήγαγαν επίσης πρόσθετα πειράματα, όπου συμμετέχοντες πληροφορήθηκαν ότι θα ήταν περισσότερο ή λιγότερο συμπαθητικοί στους άλλους, με βάση τον τρόπο που επέλεγαν τις εικόνες.

Η ομάδα που ενημερώθηκε ότι είχε μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, ήταν πιο πιθανό να επιλέξει εικόνες ενσυναίσθησης, καθώς όπως ανέφερε, η επιλογή αυτή απαιτούσε λιγότερη ψυχική προσπάθεια. Τα αποτελέσματα ήταν πολλά υποσχόμενα, καθώς έδειξαν ότι οι άνθρωποι μπορούν να διδαχθούν να έχουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση μέσω της ενθάρρυνσης και της θετικής ενίσχυσης.
Επιπλέον, οι ερευνητές διαπίστωσαν μελετώντας και τις δύο ομάδες ότι η επαφή προέβλεπε μεγαλύτερη προθυμία για αλληλέγγυα εργασία για την επίτευξη μεγαλύτερης κοινωνικής ισότητας. Αυτό υποδηλώνει και το αντίστροφο: αν δεν αλληλεπιδρούμε με τους άλλους πώς θα επιτύχουμε μεγαλύτερη κοινωνική ισότητα; Αν φωνάζουμε ρατσιστικά σχόλια, αποφεύγοντας όσους δεν μοιάζουν με εμάς ή αποκλείοντάς τους από τις εγκαταστάσεις μας, δεν διαιωνίζουμε αυτό το χάσμα;

Πηγή: psychologytoday.com
Μελέτη¹: Empathy Often Avoided Because of Mental Effort
Απόδοση - Επιμέλεια: PsychologyNow.gr

psychologynow.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι