Στηρίζοντας το παιδί που πενθεί: Τρόποι διαχείρισης μιας απώλειας

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα πιο μελανά σημάδια στη ζωή κάποιου και ακόμη περισσότερο όταν αυτό συμβαίνει κατά την ευαίσθητη παιδική ηλικία. Όταν ένα παιδί καλείται να σηκώσει το δυσβάσταχτο φορτίο του χαμού του προσώπου φροντίδας χρειάζεται όσο ποτέ στήριξη, σωστή ενημέρωση για τις λεπτομέρειες του συμβάντος και ένα αντίβαρο για να μπορέσει να διατηρήσει τις ισορροπίες. Ο γονιός που μένει πίσω αναλαμβάνει το βάρος της διαχείρισης τόσο της δικής του συναισθηματικής κατάστασης όσο και του παιδιού του  δυσχεραίνοντας το επίπονο έργο του και αδυνατώντας καμιά φορά να φέρει σε πέρας την αποστολή του. Γι αυτό υπάρχουν χρήσιμες στρατηγικές διαχείρισης του πένθους των παιδιών, ώστε να βιώσουν όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα το λυπηρό γεγονός της απώλειας και να ωριμάσουν αναγκαστικά  περνώντας μέσα από τον πόνο.

Αρχικά η σωστή ενημέρωση για το γεγονός της απώλειας παίζει καταλυτικό ρόλο για το πώς θα διαχειριστεί το παιδί το πένθος του. Δεν αποκρύπτουμε το γεγονός και ενημερώνουμε με ακρίβεια τι συνέβη, πως και πότε με λεξιλόγιο προσαρμοσμένο στο παιδί. Το λεξιλόγιο που θα χρησιμοποιήσουμε χρειάζεται να έχει σαφείς λέξεις, όπως πέθανε, θάνατος και όχι έφυγε ή τον πήρε ο Θεός. Το τελευταίο θα προκαλέσει σύγχυση στο παιδί που δεν έχει μάθει ακόμη να εκφράζεται μεταφορικά ή μπορεί να δημιουργηθεί θυμός για τον Θεό, που του στέρησε το αγαπημένο του πρόσωπο. Εύκολα μπορεί να κυριευτεί από αισθήματα ενοχής και η ανασφάλεια μπορεί να το συνοδεύει για χρόνια ενώ δεν αποκλείεται να αναπτύξει και υπαρξιακό άγχος. Γι’ αυτό το λόγο τονίζουμε ότι δεν φταίει αυτό για ό,τι συνέβη ούτε ωραιοποιούμε την πραγματικότητα αλλά πληροφορούμε για το τι πρόκειται να συμβεί από εδώ και πέρα.

Πολλές φορές τίθεται το ερώτημα εάν είναι απαραίτητο να παραβρεθεί το παιδί στην τελετή αποχαιρετισμού του γονιού ή του αγαπημένου προσώπου. Στη χώρα μας κάτι τέτοιο συνήθως  αποφεύγεται καθώς η ένταση που συνοδεύει τις εκδηλώσεις θρήνου και τα τοπικά έθιμα φορτίζουν ακόμη περισσότερο την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα και ο γονιός δεν θέλει να εκθέσει το παιδί σε αυτό. Η διεθνής βιβλιογραφία  αναφέρει ότι είναι περισσότερο λυτρωτικό το παιδί να παρακολουθήσει την τελετή, να φτάσει στο απόγειο της συναισθηματικής έκφρασης, που θα αποτρέψει κάποια πιθανή απώθηση της λύπης ή του θυμού και θα το βοηθήσει να περάσει ομαλά τα στάδια του πένθους. Θα κατανοήσει και θα οριστικοποιήσει το τετελεσμένο πολύ πιο γρήγορα από όταν θα απουσίαζε.  Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, ο γονιός αποφασίζει για το αν θα βάλει το παιδί του σε αυτή τη διαδικασία συνυπολογίζοντας και τις συνθήκες που θα πλαισιώνουν το συμβάν.

Στη συνέχεια είναι σημαντικό το να ενθαρρύνουμε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του. Του επισημαίνουμε ότι το να εκφράζει τον πόνο, τη θλίψη, τον θυμό, τη νοσταλγία είναι απόλυτα φυσιολογικό και μοιραζόμαστε και τα δικά μας συναισθήματα. Αν δεν θέλει να εκφραστεί δεν το πιέζουμε και σεβόμαστε τη στάση του. Παρόλα αυτά η αναγνώριση των συναισθημάτων του και η σταδιακή αποδοχή τους είναι μια εξαιρετική βοήθεια για να διαχειριστεί την συναισθηματική του αστάθεια και να περάσει τα στάδια του πένθους. Επιπλέον, στρέφει το παιδί προς τα μέσα, στην ανάπτυξη μια τριβής με τον εαυτό επιταχύνοντας έτσι την ωρίμανση του. Έτσι, μια αγκαλιά, ένα στοργικό βλέμμα, μια επιβεβαίωση ότι θα είμαστε εκεί όποτε μας χρειαστεί θα ανακουφίσει το παιδί και θα προσφέρει απάγκιο στο πένθος του.

Επίσης, είναι αρκετά χρήσιμο και βοηθητικό για την διαχείριση του πένθους το να διατηρεί το περιβάλλον του εκλιπόντος την ανάμνηση του .Το παιδί είναι καλό να συμμετέχει σε οικογενειακές εκδηλώσεις ή σε μνημόσυνα, να θυμάται τις όμορφες στιγμές της ζωής του, όπως επετείους ή γιορτές . Το να μνημονεύει το αγαπημένο του πρόσωπο είναι ελάχιστος φόρος τιμής στη ζωή του, την προσφορά του και ενισχύει την σύνδεση που υπήρχε μεταξύ της οικογένειας.

Ο φροντιστής, λοιπόν, δεσμεύεται να είναι κοντά στο παιδί, ώστε να καλύπτει τα συναισθηματικά του κενά, να ενισχύει τη σταθερότητα στους κανόνες πειθαρχίας, που ισχύουν όπως και πριν την απώλεια και να διατηρεί τις συνήθειες του παιδιού σταθερές ,ώστε να πλαισιώνεται από ένα ασφαλές περιβάλλον μέσα στο οποίο θα πρέπει να ρυθμίσει τις όποιες συναισθηματικές μεταβολές.

Βοηθάμε το παιδί να δώσει στο αγαπημένο του πρόσωπο μια θέση στην καρδιά και στη μνήμη του ισάξια με την προσφορά και την αγάπη που του δόθηκε μέχρι τότε. Φτιάχνουμε μαζί ένα κουτί αναμνήσεων, με προσωπικά αντικείμενα και φωτογραφίες του θανόντος. Επισκεπτόμαστε μαζί το μνήμα του, αν βέβαια το θέλει και το παιδί. Είμαστε δίπλα του σε κάθε συναισθηματική αστάθεια, ώστε να κατευνάσουμε τους φόβους του και το ρωτάμε συνεχώς πως αισθάνεται. Τέλος, δεν κρύβουμε τη λύπη μας, τα δάκρυά μας από το παιδί αλλά εκφράζουμε τον πόνο μας για την έλλειψη του άλλου μέλλους της οικογένειας.

Κάθε παιδί διαχειρίζεται το πένθος του ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, τις κοινωνικές επιταγές και τη στάση των φροντιστών του. Για να περάσει ,λοιπόν, τα στάδια του πένθους με υγιή τρόπο χωρίς απωθήσεις και συναισθηματική πίεση είναι καλό να δεχτεί εμπράκτως τη στήριξη ενός άλλου μέλους της οικογένειας που θα του προσφέρει το ασφαλές πλαίσιο να ωριμάσει μέσα από το οδυνηρό γεγονός της απώλειας.

Πασχαλίδου Ισμήνη
Ψυχολόγος

aixmi-news.gr