Σύνδεση μεταξύ Φόβου, Μίμησης και Αντικοινωνικής Συμπεριφοράς στα Παιδιά

Γιατί κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων ή στην απολογία μετά από μια άσχημη συμπεριφορά; 

Γιατί μερικά παιδιά συμπεριφέρονται άσχημα σε συγκεκριμένες καταστάσεις ενώ είναι φρόνιμα σε άλλες; 

Πώς πρέπει να ανταποκρίνονται οι ενήλικοι σε αυτές τις περιπτώσεις;

Για τους γονείς, αυτά τα ερωτήματα μπορεί να φαίνονται δισεπίλυτα, όμως όταν αυτές οι συμπεριφορές αρχίζουν να παρεμβαίνουν στην καθημερινή λειτουργία και την υγιή ανάπτυξη των παιδιών, είναι σημαντική η απόκτηση γνώσης στην εσωτερική λειτουργία αυτών των καταστάσεων.

Δύο νέες έρευνες ψυχολόγων από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, δίνουν μία νέα εικόνα για μια σειρά συμπεριφορών γνωστών ως "σκληρών-απαθών χαρακτηριστικών "(Callous - Unemotional traits). 

Οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι τα μικρά παιδιά που εκδήλωναν λιγότερο φόβο και επιθυμία για κοινωνική σύνδεση και που εμπλέκονταν λιγότερο συχνά με μια μιμητική συμπεριφορά που ονομάζεται αυθόρμητη απομίμηση, ανέπτυξαν περισσότερα χαρακτηριστικά CU, τα οποία είναι γνωστό ότι οδηγούν αργότερα σε αντικοινωνική συμπεριφορά.

Είναι ήδη γνωστή στο πεδίο της ψυχολογίας μία συσχέτιση μεταξύ αντικοινωνικής ή επιθετικής συμπεριφοράς και χαρακτηριστικών CU - που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενσυναίσθησης, ενοχής και μειωμένης ευαισθησίας στα συναισθήματα των άλλων. Προηγούμενες έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι τα παιδιά με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρή, επίμονη αντικοινωνική συμπεριφορά, που συχνά εκφράζεται μέσω βίας και εχθρότητας.

Πρακτικά αυτό μεταφράζεται σε ένα παιδί που είναι λιγότερο συμπονετικό, δεν νοιάζεται αν θα παραβιάσει τους κανόνες και δεν αλλάζει συμπεριφορά όταν του λένε: "Αν κάνεις το X, αυτό το κακό θα συμβεί", υποστηρίζουν οι ερευνητές ψυχολόγοι και συμπληρώνουν ότι είναι επίσης πιο πιθανό να είναι επιθετικά για να πάρουν αυτό που θέλουν επειδή δεν φοβούνται τις συνέπειες.

Αυτό που είναι λιγότερο κατανοητό είναι οι μηχανισμοί και οι διαδικασίες που δημιουργούν τα χαρακτηριστικά CU, μία γνώση με σημαντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και την εφαρμογή αποτελεσματικών παρεμβάσεων.

Οι ψυχολόγοι εξέτασαν δύο υποθέσεις: 

Η πρώτη επικεντρώνεται στον φόβο και την αίσθηση του ανήκειν, γνωστή και ως σύνδεση. 

Η δεύτερη σχετίζεται με την απομίμηση.

Έλλειψη φόβου και κοινωνικές σχέσεις

Για να δοκιμάσουν την πρώτη τους υπόθεση, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από το Twin Project του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, με επικεφαλής την καθηγήτρια του BU Kimberly Saudino. Κατά τη διάρκεια εξέτασης της πρώτης υπόθεσης, πραγματοποιήθηκαν δύο εργαστηριακές επισκέψεις διάρκειας δύο ωρών.

Η πρώτη επίσκεψη αφορούσε σε παιδιά ηλικίας 3 ετών και η δεύτερη στα ίδια παιδιά στην ηλικία των 5 ετών, όπου έπαιξαν με διάφορα σενάρια, όπως να προσφέρουν σε ένα γονιό μια «καραμέλα» από ένα μεταλλικό κουτί που περιείχε πραγματικά ένα λούτρινο φίδι, να σπάσουν φυσαλίδες ή να ξεχωρίσουν σε στοίβες, χάντρες διαφόρων χρωμάτων.

Η ανάλυση των συμπεριφορών των παιδιών έδειξε ότι τα λιγότερα φοβισμένα παιδιά που έδειχναν λιγότερο ενδιαφέρον για τις κοινωνικές συνδέσεις κατά την πρώτη επίσκεψη, είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν σκληρά-απαθή χαρακτηριστικά μέχρι τη δεύτερη επίσκεψη. Ο φόβος από μόνος του δεν είναι το μόνο συστατικό, λέει η Ρεμπέκα Γουάλλερ εκ των συγγραφέων της έρευνας. Αυτά τα παιδιά δεν αισθάνονται, στον ίδιο βαθμό, τα έμφυτα κίνητρα και την ανταμοιβή από μία θετικά κοινωνική σχέση με άλλους ανθρώπους.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η άκαμπτη γονεϊκή ανατροφή - η οποία περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως φωνές, εντάσεις και ακόμη χτυπήματα - ενέτεινε την έλλειψη φόβου και ενίσχυσε τη σύνδεση με τα τελευταία χαρακτηριστικά CU.

Οι γονείς διαθέτουν ένα σύνολο από "τεχνικές και εργαλεία" για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, υποστηρίζουν οι ερευνητές. Αν τα παιδιά είναι άφοβα, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας τιμωρίας, τότε μεγαλώνει η πιθανότητα ότι η σκληρή γονεϊκή ανατροφή θα επιδεινώσει την αύξηση του κινδύνου. Κάτι που ταιριάζει στο μοντέλο που ήδη είναι γνωστό στους ψυχολόγους και τους κλινικούς γιατρούς. Αυτό που κουβαλούν τα παιδιά στο οικογενειακό τραπέζι φαγητού, αναμειγνύεται με αυτό που βιώνουν στο περιβάλλον τους.

Αυθεντική και πρακτική μίμηση

Η έρευνα που διεξήχθη στο δεύτερο πανεπιστήμιο, με ένα διαφορετικό σύνολο παιδιών, ηλικίας δύο και τριών ετών, συνέκρινε την αυθόρμητη και την πρακτική μίμηση. Η πρώτη σημαίνει αντιγραφή συμπεριφορών που εξυπηρετούν μια λειτουργία, κάτι που γίνεται συχνά ώστε να μάθουν μια δεξιότητα. Η δεύτερη σημαίνει ότι ακολουθούμε τις ενέργειες κάποιου άλλου χωρίς να διαθέτουμε κάποιο σκoπό, παρά να επιδείξουμε την επιθυμία για κοινωνική σύνδεση.

Η αυθόρμητη απομίμηση σχετίζεται με την οικοδόμηση κοινωνικών δεσμών, ώστε να δείξουμε σε κάποιον άλλο ότι ανήκουμε στην ομάδα τους, ότι αποδεχόμαστε τους τρόπους τους και ότι μπορούμε και θέλουμε να κάνουμε αυτό που κάνουν.

Σε αυτή την πειραματική διαδικασία, οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι τα παιδιά ηλικίας δύο ετών που παρουσίασαν συνολικά λιγότερο αυθόρμητη απομίμηση, διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αργότερα τα χαρακτηριστικά CU. Αυτό σύμφωνα με τους ψυχολόγους δείχνει ότι αυτά τα παιδιά είχαν λιγότερα κίνητρα να δημιουργήσουν συνδέσεις με άλλα παιδιά ή ενήλικες. Οι ψυχολόγοι δεν βρήκαν να ισχύει το ίδιο για την πρακτική απομίμηση.

Και πάνε ένα βήμα πιο πέρα: Το εύρημα αυτό δε σημαίνει ότι τα παιδιά δεν είναι σε θέση να δουν και να παρακολουθήσουν κάποιον να κάνει κάτι. Απλά δεν δένονται κοινωνικά, σε εκείνη την περίεργη και αστεία στιγμιαία συμπεριφορά που ενδεχομένως θα δημιουργήσει μία κοινωνική σχέση.

Συμβουλεύοντας τους γονείς

Αν και αυτά τα ευρήματα προσφέρουν σημαντικές ενδείξεις για το λόγο που τα χαρακτηριστικά CU μπορούν να οδηγήσουν σε αντικοινωνική συμπεριφορά, οι ερευνητές θέλουν να καταστήσουν σαφές ότι εξετάζουν τα γενικά πρότυπα και όχι τα απλά περιστατικά. Όπως υποστηρίζουν 

δεν θέλουμε να τρομάξουμε τους γονείς. Δεν σημαίνει ότι αν παρατηρήσετε για μία φορά αυτές τις συμπεριφορές, τότε τα παιδιά σας θα έχουν πρόβλημα. Η συμπεριφορά αυτή, είναι μέρος μίας γενικής διάστασης.

Προτείνουν στους γονείς να στηρίξουν θετικά αυτές τις πτυχές της κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης, δημιουργώντας τεχνητά καταστάσεις, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της αυθόρμητης μίμησης.

Ενθαρρύνετε το παιδί να μιμηθεί τον χαζό θόρυβο ή την αστεία κίνηση που κάνατε και στη συνέχεια γελάστε μαζί του με αυτό. Μπορεί να έχετε δημιουργήσει μία τεχνητή κατάσταση από το να συμβεί φυσικά, όμως τα παιδιά θα εξακολουθούν να λαμβάνουν τη θετική ενίσχυση που απαιτείται και μπορεί να υπάρξει μια στιγμή συναισθηματικού δεσίματος, υποστηρίζουν οι ψυχολόγοι.

Όσον αφορά στην έλλειψη φόβου και την κοινωνική σύνδεση, οι ψυχολόγοι προτείνουν να μην επιδεικνύετε σκληρότητα στη συμπεριφορά σας αλλά να δείξετε ζεστασιά. Εκεί που μπορούμε να παρέμβουμε είναι στην αλλαγή των εμπειριών των παιδιών μας.

Less imitation of arbitrary actions is a specific developmental precursor to callous–unemotional traits in early childhood
Απόδοση - Επιμέλεια: PsychologyNow.gr

psychologynow.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι