Κύπρος: «Εθνικό ζήτημα η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών»

Η πρόληψη είναι ίσως ο σημαντικότερος τομέας δράσης στην Εθνική Στρατηγική
Αναστασία Παπαδοπούλου: «Εθνικό ζήτημα η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών»

Η καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας γίνεται πλέον εθνική υπόθεση με τον σχεδιασμό Εθνικής Στρατηγικής που ενώνει και οργανώνει για πρώτη φορά όλους τους φορείς σε ένα κοινό σχέδιο δράσης. 
Η υλοποίησή της ξεκινάει μόλις ανάψει το πράσινο φως το Υπουργικό Συμβούλιο. 

Τι θα αλλάξει στην πράξη; 

Πώς θα γίνεται απ' εδώ και μπρος ο χειρισμός των περιστατικών και πώς θα ενισχυθεί ο τομέας της πρόληψης; 

Απαντήσεις δίνει η δικηγόρος Αναστασία Παπαδοπούλου, που εργάστηκε τους τελευταίους έξι μήνες για να ετοιμάσει και να υποβάλει τη Στρατηγική, ως σύμβουλος της Ad Hoc Επιτροπής που διόρισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Γράφει: Τώνια Σταυρινού

-Τι θα αλλάξει στην πράξη η Εθνική Στρατηγική, όταν τελικά εφαρμοστεί;
-Θεωρώ ότι η επιτυχημένη εφαρμογή της θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του αριθμού καταγγελιών και διερεύνησης περιστατικών. Οι εμπειρίες από άλλες χώρες δείχνουν ότι η εισαγωγή διαδικασιών που προστατεύουν και στηρίζουν το παιδί, χωρίς να το επανα-θυματοποιούν, ενθαρρύνει την καταγγελία. Να διευκρινίσουμε όμως ότι θα πάρει κάποιο χρόνο για να δούμε ολοκληρωμένη την εφαρμογή της. Το Σχέδιο Δράσης είναι τριετές με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για κάθε πρόνοια.
-Τι θα αλλάξει στον τρόπο χειρισμού των περιστατικών;
-Όταν λειτουργήσει το «Σπίτι για τα Παιδιά», τότε όλα τα στάδια διερεύνησης ενός περιστατικού θα ενοποιηθούν κάτω από μία στέγη. Εκεί το παιδί θα μπορεί να πει την ιστορία του μόνο μία φορά σε ένα εξειδικευμένο άτομο και η μαρτυρία του θα αναλυθεί μετά από πολυ-θεματική ομάδα. Να πούμε ότι στα σχολεία η διαδικασία έχει ήδη αλλάξει με μία εμπεριστατωμένη εγκύκλιο την οποία έστειλε το Υπουργείο Παιδείας στους εκπαιδευτικούς. Έτσι σήμερα πια ένα παιδί αρκεί να μιλήσει στον καθηγητή, τον δάσκαλο ή τον εκπαιδευτικό ψυχολόγο, δεν αναγκάζεται να επαναλαμβάνει την εμπειρία του στη Διεύθυνση και ακόμη στον οικείο επιθεωρητή του σχολείου. Αντιλαμβάνεστε ότι για ένα κακοποιημένο παιδί αυτό ήταν ένα μαρτύριο.
-Τι αλλάζει στον τομέα της πρόληψης και ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης;
Για μένα η πρόληψη είναι ίσως ο σημαντικότερος τομέας. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η οποία είναι επιστημονικά αποδεδειγμένα ο μόνος τρόπος να ενημερωθούν ορθά τα παιδιά για το πώς να προστατεύονται, θα είναι πλέον υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ξεκινώντας από την προδημοτική.

-Μια ανερχόμενη τάση είναι η θυματοποίηση παιδιών από μεγαλύτερα παιδιά. Πώς προλαβαίνουμε αυτά τα σεξουαλικά αδικήματα;
-Ναι, είναι όντως μια ανησυχητική τάση και εν πολλοίς οφείλεται στον τρόπο χειρισμού του διαδικτύου από τα παιδιά. Η πορνογραφία είναι ένας πολύ κακός δάσκαλος για αρκετά παιδιά σήμερα. Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή έρευνα, στην Κύπρο ένα παιδί θα παρακολουθήσει για πρώτη φορά πορνογραφικό υλικό μεταξύ των ηλικιών 9 με 16 ετών. Και πάλι ο μόνος τρόπος να πολεμήσεις αυτές τις εικόνες που φτάνουν στα παιδιά είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση που διδάσκει τη σημασία που έχουν τα όρια, ο σεβασμός και η συναίνεση.
-Οι περισσότεροι πολίτες αισθάνονται ότι οι ποινές που επιβάλλονται γι' αυτά τα αδικήματα είναι πολύ επιεικείς. Το συμμερίζεστε;
-Κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό και οι δικαστές το κρίνουν από τα στοιχεία που έχουν ενώπιόν τους. Οι διαδικασίες που έχουμε σήμερα δεν βοηθούν το θύμα να σταθεί με μια ισχυρή μαρτυρία στο Δικαστήριο. Γι' αυτό είναι πολύ σημαντικό να έχουμε ένα ισχυρό σύστημα προστασίας και στήριξής του σε όλη τη διαδικασία. Από την άλλη πρέπει ως κοινωνία να αποβάλουμε την πεποίθηση ότι οι πολύ αυστηρές ποινές είναι αρκετές για να αποτρέψουν το αδίκημα. Η μεγάλη ποινή εξυπηρετεί μόνο το συναίσθημα. Το θύμα έχει ήδη βιώσει την κακοποίηση, άρα το σύστημα της πρόληψης, στην περίπτωσή του, έχει αποτύχει. Δεν έγινε ό,τι έπρεπε να γίνει για να μη ζήσει την κακοποίηση.
-Σημαντική είναι και η αναφορά στη Στρατηγική για την ευθύνη των ανθρώπων του περίγυρου, τους λεγόμενους bystanders. Τι θα ισχύσει με τα νέα δεδομένα;
-Πιστεύω ότι με την εφαρμογή των νέων διαδικασιών θα ξεπεραστούν παλιές προκαταλήψεις του τύπου «πού να πάω να μπλέξω» και «τι γίνεται αν έχω λάθος, θα στείλω αθώο άνθρωπο στο δικαστήριο;». Πρέπει να γίνει η απαραίτητη ενημέρωση της κοινωνίας και να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη στους θεσμούς από τους πολίτες. Πρέπει να είναι σίγουροι ότι θα γίνει υπεύθυνος χειρισμός της καταγγελίας τους από τις υπηρεσίες. Αυτό που διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια είναι ότι πάρα πολλές καταγγελίες έρχονται στις Αρχές από παιδιά που είναι φίλοι παιδιών που κακοποιήθηκαν. Το λένε στους δικούς τους γονείς και εκείνοι προσφεύγουν στην Αστυνομία. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Σίγουρα δεν είναι εύκολο αλλά οφείλουμε να καταλάβουμε ότι είναι νομική και ηθική υποχρέωσή μας να καταγγέλλουμε.
-Στη Στρατηγική γίνεται αναφορά σε ομάδες «υψηλού ρίσκου». Πώς καθορίζονται και πώς ενδυναμώνονται αυτές;
-Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις οι οποίες συνήθως εντοπίζονται από το Γραφείο Ευημερίας, από το σχολείο, από την Αστυνομία, από οργανώσεις και φορείς οι οποίοι πιθανόν να παρακολουθούν μία οικογένεια. Μέχρι τώρα δεν υπήρχε ο συντονισμός για να υπάρξει έγκαιρη παρέμβαση, δεν γινόταν δηλαδή μια συνδυαστική εξέταση αυτών των ενδείξεων για να στηριχθούν τα ευάλωτα άτομα. Η στρατηγική πλέον δίνει αυτή την ευχέρεια. Όπως έχει ειπωθεί πολλές φορές, τα άτομα που διαπράττουν εγκλήματα παιδεραστίας στην πλειονότητά τους δεν είναι παιδόφιλοι. Καταλήγουν να κάνουν μία πράξη, ίσως και μεμονωμένη, επειδή έχουν πρόσβαση σε ευάλωτα παιδιά. Αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να τις προλάβουμε σταματώντας τους παράγοντες που καθιστούν ένα παιδί ευάλωτο.
-Υπάρχει πρόνοια για την παροχή βοήθειας και στήριξης προς τους υποψήφιους θύτες;
-Το Υπουργείο Υγείας από φέτος έχει ξεκινήσει την εκπαίδευση ψυχολόγων και ψυχιάτρων, ώστε να είναι σε θέση να εντοπίζουν τέτοια άτομα ανάμεσα στα περιστατικά που βλέπουν. Αυτό το πρόγραμμα εξειδίκευσης για αναγνώριση και στήριξη των πιθανών δραστών τίθεται σε εφαρμογή αρχικά για τους ψυχολόγους και ψυχίατρους του κράτους και το 2017-18 θα επεκταθεί στους ιδιώτες του κλάδου. Στη Στρατηγική γίνεται επίσης εισήγηση για δημιουργία Γραμμής Στήριξης ατόμων που είτε υπήρξαν θύτες είτε αισθάνονται ότι βρίσκονται στα πρόθυρα να κακοποιήσουν ένα παιδί.
-Σήμερα δεν υπάρχει καμία καταγραφή των περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, παρά μόνο όσων προχωρούν στη Δικαιοσύνη. Αυτό αλλάζει;
-Βεβαίως. Θα εφαρμοστεί κεντρικό σύστημα καταγραφής περιστατικών. Σήμερα τηρούνται αρχεία μόνο για τα περιστατικά που προχωρούν στη Δικαιοσύνη κι αυτό μας αφήνει ένα κενό σε πολύτιμες πληροφορίες. Η καταγραφή μάς επιτρέπει να γνωρίζουμε συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνονται τα αδικήματα. Δείχνει μοτίβα που επαναλαμβάνονται συχνά στις υποθέσεις, συμβάλλοντας στην πρόληψη. Μέσα από την αξιολόγηση των στοιχείων μπορούν επίσης να εντοπιστούν οι αδυναμίες του συστήματος και οι λόγοι που σταματούν μια καταγγελία από το να φτάσει στη Δικαιοσύνη.
-Μιλάμε για ενημέρωση και καταλαβαίνουμε ότι αυτή είναι το θεμέλιο για όλο το οικοδόμημα της Στρατηγικής. Τα Μέσα Ενημέρωσης τι ρόλο έχουν σ' αυτό;
-Έχουν έναν τεράστιο ρόλο να διαδραματίσουν. Καταρχάς φιλτράροντας τον τρόπο που απεικονίζονται τα παιδιά. Δεν πρέπει να σεξουαλικοποιούνται ούτε και να παρουσιάζονται σαν αντικείμενα για χρήση. Διότι εκεί που εμπεδώνονται τέτοιες πεποιθήσεις δεν είναι μακριά ο δρόμος που θα τύχουν και εκμετάλλευσης. Το σημαντικότερο όμως είναι ο τρόπος που μεταδίδονται οι ειδήσεις για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι λεπτομέρειες του αδικήματος προκαλούν τεράστια ζημιά. Όταν ένα παιδί αισθάνεται ότι η ιστορία του θα επαναλαμβάνεται παντού και με έμμεση αποκάλυψη της ταυτότητάς του, σίγουρα θα το σκεφτεί πριν καταγγείλει.
...............
Τα παιδιά αποκτούν «Φωνή»
-Η Επιτροπή που θα εποπτεύει την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής και θα βοηθάει όλους τους εμπλεκόμενους να υιοθετήσουν τις πρόνοιές της έχει ονομαστεί «Φωνή». Γιατί επιλέξατε να την ονομάσετε έτσι; 
-Όταν το 2010 εγκαινιάστηκε η πανευρωπαϊκή Εκστρατεία του Συμβουλίου της Ευρώπης, «Ένα στα Πέντε», το σύνθημά της ήταν «Σπάστε τη σιωπή». Σήμερα αισθάνομαι ότι η σιωπή έχει σπάσει, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, γεγονός που οδήγησε και στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να ηγηθεί το κράτος του επόμενου βήματος. Η Εθνική Στρατηγική είναι το μέσο για να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα, της πρόληψης αλλά και της καταπολέμησης, μέσω της απαραίτητης γνώσης και της κατάλληλης εκπαίδευσης. Το πρώτο που χάνει κανείς ζώντας στον φόβο και στην ανασφάλεια είναι τη φωνή του. Έτσι, αυτή η Επιτροπή θα καταστεί η φωνή των παιδιών που παραμένουν απροστάτευτα και θα δώσει πίσω στα θύματα τη φωνή τους, την αξιοπρέπειά τους και τα εχέγγυα για να προχωρήσουν απελευθερωμένα από την τραυματική εμπειρία που βίωσαν. Θα γνωρίζουν πλέον ότι μπορούν να εκφράσουν τις απορίες τους. Θα μπορούν να εκφράσουν τον πόνο τους. Θα μπορούν να περιγράψουν τις εμπειρίες τους. Θα μπορούν να ζητήσουν βοήθεια. Γι’ αυτό και εισηγούμαι όπως ο φορέας εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής ονομαστεί «Φωνή».

ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
-Ξεκινήσατε να ασχολείστε με το θέμα ως μέλος της συντονιστικής επιτροπής της εκστρατείας «Ένα στα Πέντε». Συνεχίσατε συμβάλλοντας στην προετοιμασία της νομοθεσίας και τώρα της Στρατηγικής. Ποιο είναι το επόμενό σας βήμα;
 -Ο διορισμός μου από τον Πρόεδρο έχει τελειώσει. Ολοκλήρωσα αυτό που μου ζητήθηκε, αλλά σίγουρα δεν μπορώ να τα παρατήσω εδώ. Δεν ξέρω με ποιον τρόπο θα βοηθήσω από δω και μπρος στην εφαρμογή της Στρατηγικής, αλλά αισθάνομαι ότι έχω βρει τον σκοπό μου μέσα από αυτό το θέμα. Αισθάνομαι απίστευτα ευτυχισμένη που μπορώ να είμαι αποτελεσματική. Έχω βρει ένα σκοπό που συνδυάζει τη νομική μου γνώση, τις προσωπικές μου ευαισθησίες και σίγουρα αξιοποιεί προς ένα κοινό όφελος τις προσβάσεις που μου δίνει το όνομά μου.
5 νέες πρόνοιες της εθνικής στρατηγικής:

1. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ:
Για την Ε’ και Στ’ τάξη του Δημοτικού από τον προσεχή Σεπτέμβρη και για τις υπόλοιπες τάξεις από το 2017. Από τον Σεπτέμβρη του 2018 εξάλλου ενσωματώνονται θέματα ...
σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας στη διδακτέα ύλη γυμνασίων και λυκείων.
2. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ:
Υποχρεωτική επιμόρφωση εκπαιδευτικών και επαγγελματιών που εργάζονται σε ειδικά σχολεία αλλά και στις ειδικές μονάδες σχολείων, ώστε να διδάσκουν στα παιδιά πώς να προστατεύονται από τη σεξουαλική βία.
3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ: 
Όλοι οι εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι και σύμβουλοι σε σχολεία θα περάσουν από υποχρεωτική εκπαίδευση και επιμόρφωση ξεκινώντας από την προσεχή χρονιά. Στη διαδικασία της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης μπαίνουν οι γονείς με γενικευμένα προγράμματα διαλέξεων, σεμιναρίων και διανομή ενημερωτικού υλικού. Από εκπαιδεύσεις θα περάσουν επίσης οι γιατροί, τα αθλητικά σωματεία, οι δήμοι, οι δημοσιογράφοι και άλλοι επαγγελματίες.
4. ΝΕΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ: 
Η εξέταση παιδιών τα οποία υπάρχει υποψία ότι έχουν κακοποιηθεί θα ακολουθεί ένα νέο πρωτόκολλο (αρχικά στα δημόσια μόνο νοσηλευτήρια). Οι λειτουργοί των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας θα έχουν την ευκαιρία να εξειδικευθούν στον χειρισμό υπόπτων, θυτών και αποφυλακισθέντων για αυτής της φύσης τα αδικήματα. Το πρώτο εξάμηνο του 2016 το πρόγραμμα ξεκινάει με δεκαπέντε ψυχολόγους και προτεραιότητα θα δοθεί σε αυτούς που απασχολούνται μόνιμα στις φυλακές.
5. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ: 
Δημιουργείται ένα πλήρες αρχείο καταγραφής περιστατικών με τη χρήση ενός λογισμικού συστήματος που θα μπορεί να καταγράφει, να παρακολουθεί τάσεις και να εφαρμόζει περιοδικές μετρήσεις για τις επιπτώσεις της κακοποίησης-παραμέλησης παιδιών.

philenews