Ένας καλλιτέχνης γράφει για την Τέχνη

Απόσπασμα από το έργο Προμηθεύς Πυρφόρος

της Βασιλικής Π. Δεδούση 

Ο τόκος μέσα στο Καλό,

—και το Καλό ειν’ τ’ όμορφο—

δημιουργός οδύνη, πόνος γλυκός και μόχθος.

Καλλιτέχνης

Στου είναι μου τα μύχια

το φως σου το ‘νιωσα θερμό, αέρινο άγγιγμα,

Πυρφόρε Προμηθέα.

Ερωτευμένος κυνηγός,

ταγμένος οπαδός του άπιαστου Ωραίου

και θέλω να το κλείσω στην άκρη της γραφίδας μου,

στο χτύπημα της σμίλης,

σε τέλειες γραμμές σχημάτων νοερών,

σε συγχορδίες αρμονικών διαστημάτων,

να δείξω, όσο μπορώ και δύναμαι,

δειλά να προσεγγίσω με λόγο, χρώμα, μουσική,

να φανερώσω τ’ άλλα,

που είναι εκεί, το ξέρω, εκεί

κι εγώ απλός μύστης τυφλός

ψηλαφιστά τ’ αγγίζω

μα γνώστης τους και κάτοχος δεν είμαι,

δεν είμαι.

Χορός

Ψηλά η ματιά.

Εκεί η αλήθεια κρύβεται,

αόρατη κι ανύπαρκτη για το ανόητο μυαλό

επενδυτών κοντόφθαλμων

φθαρτής και χωματένιας ύλης.

 Καλλιτέχνης

Ψηλά η ματιά.

Το επέκεινα Κάλλος μαγνήτης,

της ψυχής γητευτής,

να θυμηθεί την καλεί, να νοήσει

—όσο μπορεί και δύναται—

του αληθινού την ομορφιά,

την αΐδια κι αλώβητη των Ιδεών ουσία.

Στου μυαλού μου τα βάθη μια λέξη, δυο, τρεις.

Η πρώτη ιδέα, η σύλληψη.

Διάχυτο γύρω της πυράς σου το φως

την ύπαρξή μου κλείνει θερμά,

σαν αγκαλιά, σαν ζωογόνα ανασεμιά

κι αγαπημένο χάδι.

 Χορός

Κυοφορεί ο νους, μοχθεί, μέχρι να πάρει σχήμα

η σπινθηρίζουσα έμπνευση,

και να γενεί τραγούδι, λόγος, πίνακας.

Δεν είναι όλα Τέχνη.

Δεν είναι Τέχνη όλα αυτά, που οι άνθρωποι

καυχιούνται και επαίρονται πως έχουν και κατέχουν.

Χάρισμα είναι τ’ Ουρανού,

σ’ όποιον το δέχετ’ έτσι

και εξαρχής στοχάζεται πως το χρωστάει σ’ όλους.

Καλλιτέχνης

Σαν της ζωής σου οι χίμαιρες ξοπίσω σου ορμούν,

και στόχο έχουν βάλει βάρος να γίνουν αβάσταγο

να σε κρατήσουν χαμηλά, να ξεχαστείς, να φοβηθείς

και ν’ αρνηθείς ανέβασμα κοπιαστικό

στα εννιά κλιμακωτά της Τέχνης τα γιοφύρια,

με νου παραδομένο σε ζάλη μέθης νηφάλιας,

Χορός

και στόχο έχουν

ν’ αρνηθείς να δεις και να γενείς ο δέκτης,

όσων ο Ουρανός, χωρίς φειδώ, απλόχερα

σε ταπεινούς χαρίζει,

τότε, έντιμο θάρρος κι εγρήγορση,

μέχρι να πεις:

«Εγώ ούτε μπορώ, ούτε ξέρω».

Υπέρβαση.

Καλλιτέχνης

Των παθών εγκρατής της Σοφίας ο φίλος.

Αυτό μ’ έμαθες, Πυρφόρε Προμηθέα.

Ερευνητής του ωραίου, ταπεινός,

της Σοφίας ο φίλος, της άγνοιάς του ο γνώστης.

Έτσι μονάχα γίνεται ο νους, μεσ’ στη σιωπή του,

του άπειρου συμπορευτής,

ερμηνευτής αθόρυβος,

για να πάρουν,

μέσα απ’ αυτόν, διάσταση οι άυλες ιδέες,

με τη θαυμαστή των γραμμάτων σειρά,

του λόγου την τέχνη,

και τη γραμμή των αριθμών την ατελεύτητη.

Να συνταιριάξουνε σωστά, λόγια, σχημάτων χρώματα,

πνοή να πάρουν τ’ άψυχα,

τα άσχημα τα αταίριαχτα

μ’ αρμονικά ταιριάγματα, όλα να μπουν σε τάξη,

όλα να πάρουν και σχήμα και νόημα.

Χορός

Κυοφορίας αγωνία γλυκιά,

ανεπαίσθητος φόβος, λαχτάρα μητρική

γι αυτό που επίκειται,

σαν βρέφος τρυφερό, καλοδεχούμενο,

άγνωστο στη μορφή, που τόσο οικείο είναι.

Καλλιτέχνης

Σαν φτάσει η ώρα του τόκου,

μεμιάς ευδιάκριτες πια οι μελωδίες.

Η ώρα του τόκου σαν έρθει, παίρνουν μορφή τελική

των συναισθημάτων οι λεπτές αποχρώσεις,

τα άπειρα ακαθόριστα σχήματα,

των στίχων οι αράδες, οι ρυθμοί,

και οι χοροί των ασμάτων.

Μέσα απ’ την ύλη τη φθαρτή η ματιά,

—η άλλη ματιά, αυτή που διακρίνει

χρώματα άλλα, ήχων μελωδίες πρωτόγνωρες—,

αυτή η ματιά, αυτές οι αισθήσεις,

πηγές δειλά αναβρύζουσες,

γίνονται των παιδιών της ψυχής μου οι ανάδοχοι.

Χορός

Ο τόκος μέσα στο Καλό,

—και το Καλό ειν’ τ’ όμορφο—δημιουργός οδύνη, πόνος γλυκός και μόχθος.

Καλλιτέχνης

Σαν το μυαλό γεννάει, στιγμές απομόνωσης.

Όντας πάσχει του μυαλού το υπογάστριο,

με λένε απόκοσμο, παράξενο,

μοναχικό κι απόμακρο άνθρωπο.

Όχι δεν είμαι.

Μοναξιά, έτσι νομίζουν όλοι,

μα η πλάση ολόκληρη είναι μαζί μου

και συ, ο σύντροφός μου,

αναμμένη κρατάς, Πυρφόρε, τη φλόγα,

μέσα και γύρω μου,

σε στιγμές οδυνηρής ευτυχίας.

Τα έργα, παιδιά μου,

παιδιά μας.

Τα έργα ύμνοι, και δοξαστικοί για τον Πλάστη παιάνες.

Τα παιδιά μας, εκφάνσεις ψυχής δεκτικής, ανοιχτής,

της ζωής θριαμβικά αντηχήσματα.

Χορός

Φτερά ψυχής βγάζ’ η καρδιά

και το μυαλό αισθάνεται την ομορφιά του κόσμου.

Πανελλαδικές - Έκθεση: Το κείμενο της Αρβελέρ Πανανθρώπινο μήνυμα Τέχνης

Πανανθρώπινο μήνυμα τέχνης

Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του στον ιστορικό χώρο και χρόνο. Μέσα ωστόσο στην ιστορία του κόσμου, το αρχαιοελληνικό αισθητικό επίτευγμα σημαδεύει την καταγωγή μιας τέχνης με πανανθρώπινο μήνυμα και με διαστάσεις παγκόσμιες, θα έλεγα σχεδόν εξωχρονικές. Πρώτη έκφραση της αποστασιοποίησης του ανθρώπου από την αναγκαιότητα της φύσης, χάρη στη μεταμόρφωση της ύλης σε πνεύμα, το ελληνικό πλαστικό κατόρθωμα δηλώνει την επίμονη και έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το πάθος και τη μοίρα με τα έργα του νου και της καρδιάς, αυτά που φέρνουν τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά στο Θεό, αυτά που τον οδηγούν δίπλα στο συνάνθρωπο.

Αποκρυστάλλωμα μιας ορθής και όρθιας σκέψης, το αρχαίο άγαλμα (μεμονωμένο ή ως αναπόσπαστο μέρος αρχιτεκτονικού συμπλέγματος) καθαγιάζει και αγλαΐζει τους χώρους της πόλης. Σήμα ανάτασης ψυχικής και ορόσημο πανάρχαιας μνήμης, θυμίζει στους πολίτες την αμέριστη ευθύνη τους για τη συνοχή της κοινωνικής ομάδας και ορθώνεται εγγυητής της ιστορικής αλληλεγγύης του συνόλου. Διαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας, έτσι όπως την ονειρευόταν η νεογέννητη δημοκρατία και έτσι όπως την ορίζει η πλατιά ειρηνευτική κίνηση του θεϊκού βραχίονα στο αέτωμα του ολυμπιακού ναού. Κίνηση που αναδεικνύει τον Απόλλωνα ρυθμιστή στη διαμάχη του ανθρώπου με το ζώο, με το μυθικό Κένταυρο, στην Ολυμπία, και οργανωτή της ζωής μέσα στο φως του λόγου. Το πέρασμα από το μύθο στο λόγο έγινε, χάρη στην τέχνη, άγαλμα, θέαμα και θεωρία. […]

Το πέρασμα από το ζώο, την άγρια φύση και τους αγρούς, στο δομημένο άστυ και στην οργανωμένη πόλη, ας πούμε τη θεϊκή μετάβαση από την κυνηγέτιδα Άρτεμι στην πολιάδα Αθηνά, δηλώνει με κάθε της μορφή και σε κάθε της βήμα η αρχαία ελληνική τέχνη, πρώτη αυτή εγρήγορση του ανθρώπου στον κόσμο του ελεύθερου πνεύματος. Αυτό ίσως είναι το συνοπτικό μέγιστο μάθημα του αρχαιοελληνικού βιώματος, των ανθρώπων που πρώτοι σμίλευσαν στο ξύλο, στην πέτρα και στο μάρμαρο, τη μορφή της εσωτερικής ενατένισης, συνδυασμένη με την ιδεατή πληρότητα της φυσικής ομορφιάς. Μαρτυρεί για τα λεγόμενά μου το αινιγματώδες χαμόγελο του αρχαϊκού κούρου και η ανείπωτη έκπληξη στο βλέμμα της κόρης μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της.

Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για αυτογνωσία, ιδού το πρώτο ερωτηματικό, το για πάντα αναπάντητο, ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδήγησε τον άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου, δημιουργός δηλαδή θεών. Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Το συντροφικό συναπάντημα του ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητική, στην προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή την πάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατή πληρότητα, προς ένα αέναο γίγνεσθαι. Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή: είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός, αυτή που δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα, γι’ αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι’ αυτό και μένει η βάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ
Πολιτισμός και Ελληνισμός
Προσεγγίσεις, Αθήνα 2007
(Διασκευή)

Οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη

Χρόνια Πολλά Κωστή,

Χρόνια Πολλά Ελένη!! .

Είναι γνωστό πως λίγα πρόσωπα στη μακραίωνη πορεία της ανθρωπότητας τιμήθηκαν από την Ιστορία με τον τίτλο του Μεγάλου. Εξέχουσα ανάμεσά τους μορφή αποτελεί αναμφίβολα ο Μέγας Κωνσταντίνος. 

Saint Constantine, Saint Helen

Και αναδείχτηκε πραγματικά Μεγάλος, όχι μόνο σε έργα πολιτικής σύνεσης, οικονομικής διαχείρισης, διοικητικής μεταρρύθμισης, στρατιωτικής δεξιοτεχνίας, φρόνησης και ανδρείας, αλλά, με άριστο συνδυασμό, Μεγάλος και σε έργα μεγάλα, στερέωσης του μέχρι τότε χειμαζομένου Χριστιανισμού, ενίσχυσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποκατάστασης της εσωτερικής της ενότητας, τιμής των αγίων Μαρτύρων, ανέγερσης ναών, σύγκλησης Συνόδων... 

Και μαζί του ασφαλώς μεγαλύνεται η Αγία μητέρα του Ελένη, παιδαγωγός, και συμβοηθός, και συντελεστής στα θεία έργα, στη φιλανθρωπία, στην εύρεση του Τιμίου Σταυρού και ανάδειξη των Αγίων Τόπων, στη στήριξη των πιστών, στον εκχριστιανισμό των απίστων... 

περισσότερα εδώ