Monday 2 October 2017

Εκπαιδευτικός πρωταγωνιστής και μαθητές κομπάρσοι ή θεατές;

Δεν είναι δυνατόν τα σημερινά παιδιά να μαθαίνουν με τον ίδιο τρόπο που μαθαίναμε και εμείς και οι προ-παππούδες μας. 
Τρομάζω όταν μερικές φορές πιάνω τον εαυτό μου να μου θυμίζει τους δικούς μου καθηγητές που είχα παιδί. 
Να χρησιμοποιώ τους ίδιους τρόπους επαναφοράς στην τάξη, τις ίδιες μεθόδους τυποποιημένης διδασκαλίας, να καλλιεργώ και εγώ στους μαθητές μου τόσο έντονο πάθος για βαθμούς που να υπερκαλύπτει κάθε πραγματικό ενδιαφέρον για τη μάθηση. 
Μοιάζει σαν η παιδαγωγική επιστήμη να έχει κολλήσει κάπου στο πολύ μακρινό παρελθόν.
Γράφει ο Δ. Τσιριγώτης Φυσικός

Όταν η σχέση εκπαιδευτικού-μαθητών θυμίζει τη σχέση βασιλιά-υπηκόων
Και ενώ είπα ωραία το ποίημα στον ΑΣΕΠ επιλέγοντας την σωστή απάντηση: «μαθητοκεντρική διδασκαλία» και ενώ τραγούδησα με πάθος το «we don’t need no education» και ενώ έκλαψα με τον «κύκλο των χαμένων ποιητών», μετά μπήκα στην τάξη και έκανα τα ακριβώς αντίθετα.

Αντί να θεωρήσω τους μαθητές μου υποκείμενα της μάθησης, τους αντιμετώπισα ως αντικείμενα της διδασκαλίας μου. 
Τους φώναξα με αυτοπεποίθηση: «σε μένα να πιστεύετε, εγώ είμαι ο απόλυτος άρχοντας της γνώσης, το πρότυπο, ο φωτεινός παντογνώστης, ο βασιλιάς της φυλής σας». 
Μετά ανέβηκα στο βάθρο μου, φόρεσα το στέμμα μου μεθυσμένος από τη γλύκα της εξουσίας. 
Σίγουρος ότι κανείς δεν πρόκειται να με ρίξει από το θρόνο μου. Είχα βλέπετε φροντίσει να μετατρέψω τους μαθητές μου σε καταπιεσμένους υπηκόους κάνοντάς τους εξαρτημένους από βαθμούς και εξετάσεις. 
Η συμφωνία μεταξύ μας ήταν σαφής: 
«αν κάνετε ακριβώς ότι σας λέω εγώ θα σας ανταμείβω με έναν μαγικό αριθμό που θα σας εξασφαλίζει την αποδοχή των άλλων. Αν όχι, για το δικό σας καλό, θα σας στερώ αυτήν την αποδοχή». 
Και η συμφωνία δούλεψε ή τουλάχιστον έτσι νόμιζα……

Εκπαιδευτικός πρωταγωνιστής και μαθητές κομπάρσοι ή θεατές
Και ενώ τα τελευταία χρόνια έχουμε σημαντικότατα ευρήματα πάνω στην παιδαγωγική επιστήμη, εγώ προτίμησα να κάνω του κεφαλιού μου και να εφαρμόσω μεθόδους διδασκαλίας που κρατάνε από πολύ παλιά, από το 1800 μ.Χ. 
Θεώρησα εξωπραγματικά και επικίνδυνα όσα μου χάρισαν απλόχερα ο Τζον Ντιούι, η Μαρία Μοντεσσόρι, ο Αλεξάντερ Νιλ, ο Σελεστέν Φρενέ, ο Πάουλο Φρέιρε, ο Λεβ Βιγκότσκι, ο Σίμορ Πέιπερτ, ο Οβίδιος Ντεκρολί, ο Καρλ Ρότζερς και οι δικοί μας Δημήτρης Γληνός, ο Αλέξανδρος Αλέξανδρος Δελμούζος, ο Μίλτος Κουντουράς κ.α. 
Ο καθένας από αυτούς τους παιδαγωγούς ναι μεν προτείνει το δικό του μοντέλο εκπαίδευσης αλλά όλοι έχουν έναν κοινό άξονα: οι μαθητές από καταναλωτές της γνώσης να γίνουν παραγωγοί της. Θεωρούν ότι αν η γνώση παρέχεται ως έτοιμο προϊόν από τον διδάσκοντα, οι μαθητές αφού χρησιμοποιήσουν τη γνώση αυτή μετά την αποβάλλουν χωρίς να μένει κανένα αποτύπωμά της πάνω στην συνείδησή τους. 
Εγώ λοιπόν είπα όχι σε όλους αυτούς τους παιδαγωγούς του παιδοκεντρικού μοντέλου και αποθέωσα για άλλη μια φορά τον Γ. Φ. Χέρμπαρτ, τον Γερμανό θεμελιωτή του δασκαλοκεντρικού μοντέλου (εβαρτιανό) για μια θεωρία που έρχεται από το 1800 περίπου. 
«Ζήτω ο δάσκαλος λοιπόν. Αυτός είναι ο πρωταγωνιστής και οι μαθητές οι κομπάρσοι και σε πολλές περιπτώσεις απλά οι θεατές».
Δύο έννοιες που τρομάζουν: αυτενέργεια και αποκλίνουσα σκέψη
Η αλήθεια είναι ότι με φόβισαν οι λέξεις. 
Πέρασα την «αυτενέργεια» των μαθητών για αυτοαγωγή και αυτομόρφωση και φοβήθηκα ότι αυτοί που προτείνουν κάτι τέτοιο θέλουν οι μαθητές να ψάχνουν μόνοι τους τη γνώση με τελείως απενεργοποιημένο το ρόλο του εκπαιδευτικού. 
Δεν ήξερα βλέπετε ότι αυτενέργεια των μαθητών σημαίνει αναβάθμιση και εμπλουτισμός του ρόλου του εκπαιδευτικού. 
Ότι από τροφοδότης έτοιμης γνώσης μετατρέπεται σε εμψυχωτής και συντονιστής ώστε η γνώση να κατακτιέται από τον διδασκόμενο. 
Δεν πήγε το μυαλό μου ότι οι μαθητές τελικά μαθαίνουν ό, τι εκείνοι επιλέγουν και όχι ό,τι τους επιβάλλεται. 
Και ότι επιλέγουν ό,τι τους συγκινεί, τους κινεί το ενδιαφέρον, ό,τι έχουν ανάγκη και ό,τι τελικά βιωθεί. Και ότι ο τρόπος για να μάθουν είναι να κινητοποιηθούν οι ίδιοι να αναζητήσουν προσωπικούς δρόμους που θα τους οδηγήσουν στη γνώση. 
Τι έκανα λοιπόν εγώ; Έδινα έμφαση μόνο στο περιεχόμενο της μάθησης αντί να εστιάζω στις διαδικασίες και στις αλληλεπιδράσεις με τις οποίες οι μαθητές οδηγούνται σε αυτή. 
Έβλεπα μόνο το «τι» και καθόλου το «πως». Αντί να ασχολούμαι με τους μαθητές εστίαζα μόνο στο μάθημα. Και αντί να προσαρμόζω τη διδασκαλία μου στους μαθητές μου, πίεζα τους μαθητές μου να προσαρμοστούν στη διδασκαλία μου.
Μια άλλη έννοια που με τρόμαζε ήταν η «αποκλίνουσα σκέψη». Βλέπετε την είχα μπερδέψει με την αποκλίνουσα συμπεριφορά. 
Δεν είχα καταλάβει ότι η καλλιέργεια της «αποκλίνουσας σκέψης» των μαθητών είναι ο καλύτερος τρόπος για να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη και η δημιουργική σκέψη τους. 
Η ικανότητα δηλαδή να βλέπουν οι μαθητές πολλές διαφορετικές εκφάνσεις σε μια κατάσταση ή σε μια ερώτηση να μπορούν να βρίσκουν διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας, ή απαντήσεις. 
Αυτή η «out of the box» σκέψη, έξω από τη κοινή λογική είναι το θεμέλιο για τα μεγαλύτερα ανθρώπινα επιτεύγματα όπως είναι οι επιστήμες και οι τέχνες. Και εγώ ο ανόητος όταν έκανα μια ερώτηση στους μαθητές μου είχα μια και μόνη σωστή απάντηση στο μυαλό μου, εκείνη που εγώ τους είχα πει. 
Και φώναζα «λάθος» σε οτιδήποτε διαφορετικό και είχα μια γελοία αγωνία να τους ακούσω να μου επαναλαμβάνουν αυτή τη μια σωστή απάντηση. Και αντί να ενθαρρύνω τους μαθητές μου να παίρνουν ρίσκα, να δοκιμάζουν, να πειραματίζονται, να μην φοβούνται να κάνουν λάθη και να αποκτούν ανεξαρτησία στο τρόπο που σκέφτονται προσπαθούσα να τους κάνω όλους ίδιους μεταξύ τους. Και ίδιους με μένα φυσικά. «Αφού το είπαμε εγώ είμαι το πρότυπο, εγώ είμαι ο θεός της γνώσης».

Οι σκέψεις ενός παιδιού για τον σούπερ-εκπαιδευτικό του
Στον παρακάτω φανταστικό μονόλογο φαίνονται οι σκέψεις ενός παιδιού για τον εκπαιδευτικό εκείνο που θεωρεί ότι αυτός είναι ό ένας και μοναδικός πρωταγωνιστής της διδασκαλίας:
«Κάθε πρωί, 8.15 εμφανίζεται στην πόρτα της τάξης μου εκείνος. Ο δάσκαλος. Είναι τεράστιος, είναι σοφός, ξέρει τα πάντα. Και είναι δυνατός. Εγώ από την άλλη είμαι μικρός και δεν ξέρω τίποτα. Ξέρω μόνο λίγα από αυτά που με έβαλε αυτός να μάθω και για λίγο. Μετά από λίγες μέρες τα ξεχνάω. Και άσε που και τις περισσότερες φορές δεν καταλαβαίνω και τι λέω. Ευτυχώς που ...

Το άρρωστο άλογο!

Στην αγορά του Σαββάτου τ' άλογα που ήταν για πούλημα μιλούσαν κάτου απ τη λεύκα για τη ζωή τους.
Κι ένα κόκκινο άλογο, κουρασμένο, με το κεφάλι χαμηλά, τους διηγιόταν τα θαυμάσια των ταξιδιών του.

Κάμπους απέραντους στο λιοπύρι εδιάβηκε, δασωμένες ρεματιές με κελαηδιστό νερό το ξεκούρασαν. Σε παρθένα χιόνια βυθίστηκαν τα πέταλά του, από θύελλες μαστιγώθηκε, σε λαμπρές φωτιές εστέγνωσε, στη ζέστη παχνιών αρχοντικών κοιμήθηκεν ύπνο βαθύ.
Για τον καβαλάρη του μιλούσεν ώρα πολλή και για τις πολιτείες που τον χαιρετούσαν από μακριά με τους θόλους των και τα καμπαναριά των...
-Παράξενο! του είπαν. Έτσι άρρωστο και κοκαλιάρικο δοκίμασες τέτοιες δόξες;
-Είν' αλήθεια, είπε τ' άλογο, πως σ' όλη μου τη ζωή με δεμένα τα μάτια γύριζα μαγκανοπήγαδο.
Μα ο Θεός ήξερε να τιμωρήσει τον άνθρωπο που με σκλάβωσε, χαρίζοντάς μου τη φαντασία."

[Του μεγάλου Ευρυτάνα λογοτέχνη 

Ζαχαρία Παπαντωνίου (1877-1940)]
eyrytixn
Jim Jimmy (Κλεισθένης)

Η κουζίνα θα γίνει χάλια, αλλά... βάλτε στα παιδιά ποδίτσα και μαγειρέψτε μαζί τους

Ξέρω μια μαμά της οποίας ο γιος, παιδί Δημοτικού, λατρεύει να μαγειρεύει. Εκείνη όμως προτιμά να μην τον βάζει στην κουζίνα γιατί θα της τα κάνει όλα άνω κάτω, και άντε μετά να συμμαζεύεις.
Δεν συμφωνώ καθόλου με αυτή τη λογική. Είναι σαν να μην αφήνεις το μικρό παιδί να παίξει γιατί θα γεμίσει το χαλί παιχνίδια, και άντε μετά να τα μαζέψεις. Είναι σαν να μην αφήνεις το μωρό να δοκιμάσει να φάει μόνο του, γιατί όλα θα γίνουν χάλια, και άντε μετά να τα μαζέψεις.
Ας αφήσουμε τα παιδιά μας να εκτονωθούν και να απασχοληθούν με δραστηριότητες που τους αρέσουν, όπως η μαγειρική. 
Η κουζίνα θα γίνει χάλια. Αυτό είναι δεδομένο. Το φαγητό όμως που θα ετοιμάσετε μαζί μπορεί να βγει ονειρεμένο. Και το κυριότερο, θα έχετε μοιραστεί διασκεδαστικές στιγμές μαζί και το παιδί θα έχει αποκομίσει δεκάδες οφέλη:
  • Θα μάθει τι σημαίνει «τρώω υγιεινά». (γιατί το θέμα του delivery το έχει εμπεδώσει).
  • Μπαίνει σε μια πρόκληση για να δει εάν θα τα καταφέρει.
  • Θα βλέπει τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ με άλλο μάτι.
  • Θα μάθει για τα υλικά και τα μυρωδικά και θα έρθει σε επαφή με τη φύση και όλα όσα μας προσφέρει.
  • Θα το διδάξει ενσυναίσθηση. Τι σημαίνει μπαίνω στην κουζίνα, μαγειρεύω και συγκεντρώνομαι σε αυτό που κάνω.
  • Επικοινωνεί με τους γονείς του.
  • Ενισχύει το αίσθημα της συμμετοχής, της συνεισφοράς, της επιτυχίας.
  • Αποκτά καλύτερη αντίληψη του χρόνου.
  • Εξελίσσεται στη δημιουργία.
  • Μαθαίνει ότι η μαγειρική είναι μια τέχνη, ένας ολόκληρος κόσμος αισθήσεων.
Βάλε στο παιδί ποδίτσα, διασκεδάστε παρέα, και στο τέλος μην ξεχάσεις να του μάθεις και πώς συμμαζεύουμε. Και αυτό το κομμάτι είναι ωφέλιμο, αν και όχι τόσο διασκεδαστικό.

© Το χαμομηλάκι | To hamomilaki