Η συμβολή της λογοτεχνίας στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού

της Φλωρά Αφροδίτης*

 

Ο Σεφέρης στις Δοκιμές υποστήριζε ότι τη γλώσσα τη χρησιμοποιούμε με δύο τρόπους: έναν που αφορά το λογικό μας και τον άλλο που αφορά τις συγκινήσεις μας.

    Η λογοτεχνία χρησιμοποιεί το δεύτερο τρόπο, μεταχειρίζεται δηλαδή τη συγκινησιακή χρήση της γλώσσας, όπου ο λόγος είναι φορτισμένος με τη μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση και ανοίγει νέους ορίζοντες στη θέαση του κόσμου, αφού μεταστοιχειώνει την πραγματικότητα σ΄ ένα παιγνίδι υποβολής και επιβολής. Τις συγκινήσεις τις οποίες προσφέρει ένα λογοτεχνικό κείμενο απολαμβάνουν όχι μόνο οι ενήλικες, αλλά και τα παιδιά καθ΄ όλη τη διάρκεια της αναπτυξιακής τους πορείας.

    Μακροχρόνιες έρευνες απέδειξαν ότι η μύηση του παιδιού από την πολύ μικρή του ηλικία στον έντεχνο λόγο συμβάλλει στην αισθητική καλλιέργεια, στην ανάπτυξη της φαντασίας, στην ψυχική ωρίμανση και φυσικά στην γλωσσική του ανάπτυξη.

Η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται από το νέο πλαίσιο προγράμματος σπουδών, που αφορά τη γλώσσα στην προσχολική, αλλά και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, το οποίο αναφέρεται σε δραστηριότητες που αναπτύσσουν τόσο την προφορική έκφραση, τη γραφή, όσο και την ανάγνωση.

Για την καλλιέργεια των σχετικών ικανοτήτων από τα παιδιά ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη λογοτεχνία. Βέβαια, επειδή δεν είναι όλα τα λογοτεχνικά κείμενα κατάλληλα για μικρότερους αναγνώστες, αρκετοί συγγραφείς προχώρησαν στη συγγραφή βιβλίων για παιδιά, τα οποία ν΄ ανταποκρίνονται τόσο στο νοητικό τους επίπεδο, όσο και στα ευρύτερα κοινωνικά τους ενδιαφέροντα.

    Πριν προχωρήσουμε στην παράθεση θεωρητικών και ερευνητικών δεδομένων για το πώς η λογοτεχνία συμβάλλει στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών, είναι απαραίτητο να δούμε τι ακριβώς εννοούμε όταν αναφερόμαστε στη γλωσσική ανάπτυξη.

Γενικότερα η οργάνωση του γλωσσικού συστήματος θεωρείται ότι επιτελείται σε τρία τουλάχιστον διαφορετικά επίπεδα: φωνολογικό, σημασιολογικό και συντακτικό. Οι τρεις αυτοί τομείς συγκροτούν το δομικό στοιχείο της γλώσσας. Όταν το παιδί κατέχει και τους τρεις αυτούς τομείς υποθέτουμε ότι κατέχει τη γλώσσα.

 

    Αρχικά πρέπει να τονίσουμε το ρόλο τον οποίο διαδραματίζει η λογοτεχνία στην κατάκτηση της εγγραμματοσύνης.
Ειδικότερα η κατάκτηση των βασικών στρατηγικών επεξεργασίας ενός λογοτεχνικού κειμένου, επιτελείται ήδη στην προσχολική ηλικία, στα πλαίσια των γεγονότων εγγραμματοσύνης, κατά τη μελέτη ενός γραπτού κειμένου. Συνεπώς τα παιδιά μαθαίνουν τη γλώσσα μέσα από ενδιαφέροντα ακούσματα λογοτεχνικών κειμένων, που ανταποκρίνονται σε σχήματα ή σε σενάρια γλώσσας που έχουν διαμορφώσει πριν πάνε στο σχολείο. Με όχημα την ιστορία τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να μάθουν τη γραμματική, το συντακτικό και το λεξιλόγιο της γλώσσας.

    Ειδικότερα οι Robinson & Spodek παρατηρούν ότι η λογοτεχνία αποτελεί μια προφανή πηγή ποικιλίας στη χρήση λέξεων και λεξιλογίου. Η παιδική λογοτεχνία και συγκεκριμένα οι μικρές εικονογραφημένες ιστορίες, μπορούν να βοηθήσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Την παραπάνω διαπίστωση έρχεται να επιβεβαιώσει μία πρόσφατη έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε ελληνικά νηπιαγωγεία, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου προσαρμοσμένου στην προσληπτική ικανότητα του παιδιού, βγάζει το παιδί από τον καθημερινό λόγο και το οδηγεί σε νέες –φανταστικές μεν- αλλά ευχάριστες καταστάσεις, οι οποίες είναι δυνατόν να προκαλέσουν επικοινωνία, η οποία θα επενδυθεί με κατάλληλο λεξιλόγιο, γεγονός που θα βοηθήσει στον εμπλουτισμό του.  Η έρευνα επιβεβαίωσε την ...

Ο εθισμός στα βιντεοπαιχνίδια θα μπορούσε δυνητικά να χαρακτηριστεί κλινική διαταραχή

Της Έλλης Πάντα

Είναι κοινό μυστικό ότι τα παιδιά είναι από τους πιο ικανούς, τεχνολογικά, ανθρώπους, είναι όμως αυτός ο εθισμός στα ηλεκτρονικά μέσα διασκέδασης τόσο σοβαρός ώστε να τον χαρακτηρίσουμε κλινική διαταραχή;

Οι Κινέζοι ισχυρίζονται ότι είναι και για αυτό έχουν οργανώσει ειδικά δωρεάν κέντρα απεξάρτησης για παιδιά που έχουν εθιστεί στα βιντεοπαιχνίδια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν συμμερίζονται την ίδια άποψη, όμως το ζήτημα αυτό είναι ένα θέμα που προβληματίζει γονείς και επιστήμονες, οι οποίοι έχουν διάφορες γνώμες όσον αφορά το πόσος χρόνος μπροστά από μια οθόνη θεωρείται πολύς και επιβλαβής.

 

Το να περνά ένα παιδί χρόνο μπροστά από μια οθόνη ενασχολούμενο με υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλα που το βοηθούν να βρίσκει νέα χόμπι και διεγείρουν τη φαντασία του, θεωρείται ωφέλιμο από πολλές απόψεις. Όμως, τα παιχνίδια ζωντανής δράσης που περιέχουν και πολλή προσομοίωση εξετάζονται περισσότερο, αφού μπορούν να αλλάξουν την οπτική των πραγμάτων ενός παιδιού και συνεπώς, την ανάπτυξή του. Ο Δημήτριος Α. Χρηστάκης του Ινστιτούτου Έρευνας Παιδιών του Seattle λέει, «Τα παιδιά που βλέπουν συνέχεια προσομοιωμένη βία, η οποία εντοπίζεται σε πάρα πολλά δημοφιλή βιντεοπαιχνίδια, μπορεί να αποκτήσουν ανοσία σε αυτή και να γίνουν πιο βίαια και λιγότερο πρόθυμα να φέρονται με κατανόηση.»

Όσο αυξάνονται οι ώρες που ασχολούνται με τα ηλεκτρονικά μέσα, ο χρόνος που απομένει για τις ανθρώπινες διαπροσωπικές σχέσεις μειώνεται σημαντικά. Έτσι, αυτό που αρχικά χρησιμοποιείται σε ορισμένα παιδιά για απόσπαση της προσοχής τους (δηλαδή τους δίνουμε ηλεκτρονικά για να τα ενθαρρύνουμε να φερθούν σωστά ή για να προλάβουμε μια έκρηξη θυμού), σε άλλα παιδιά καταλήγει σε εθισμό και υποκατάστατο της ανθρώπινης επικοινωνίας για κάθε ώρα της μέρας.

Η Catherine Steiner-Adair, κλινική ψυχολόγος του Harvard, λέει, «Αν επιτρέπουμε στα παιδιά να παίζουν “candy crush” στο δρόμο για το σχολείο, η διαδρομή θα γίνει με ησυχία, αλλά δεν είναι αυτό που χρειάζονται τα παιδιά. Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο να κάνουν όνειρα, να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους, να επεξεργάζονται τις σκέψεις τους και να τις μοιράζονται με τους γονείς τους, ο οποίοι μπορούν να τα καθησυχάσουν.»

Εκτός από τις νοητικές επιπτώσεις της τόσο μεγάλης ενασχόλησης με την τεχνολογία, οι σωματικές επιπτώσεις είναι εξίσου καταστροφικές – πόνοι στο λαιμό και την πλάτη επειδή καμπουριάζουν πάνω από τα tablets, πόνος στα δάχτυλα και στους καρπούς από τον τρόπο που πιάνουν τα κινητά τηλέφωνα και τα χειριστήρια των βιντεοπαιχνιδιών και πιθανώς, στένωση των αιμοφόρων αγγείων στα μάτια, επειδή κοιτάζουν στην οθόνη για παρατεταμένη χρονική διάρκεια. Για να μην αναφέρουμε ότι τα παιδιά είναι γενικά καθιστά όταν παίζουν βιντεοπαιχνίδια, που σημαίνει λιγότερος χρόνος που είναι ενεργά, άρα παρουσιάζουν πιθανό κίνδυνο παιδικής παχυσαρκίας.

«Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ότι μπορούν να περάσουν ωραία και χωρίς τα ηλεκτρονικά», λέει η Steiner-Adair. «Είναι ενδιαφέρον και καλό να εκδηλώνουν περιέργεια για άλλους ανθρώπους και να μαθαίνουν να τους ακούν και να συζητούν μαζί τους. Αυτό τους βοηθά να γίνουν κοινωνικά όντα και να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους διάνοια, που είναι πολύ σημαντικά για την επιτυχία τους στη ζωή.»

Εισήχθηκε από Babyads 

Για τις μαμάδες που θέλουν να διαβάζουν στα παιδάκια τους λογοτεχνία

37 online παιδικά βιβλία που τα διαβάζεις και τα ακούς
Στους παρακάτω συνδέσμους μπορείτε να βρείτε βιβλία online για τους μικρούς μας φίλους.

Στα περισσότερα από αυτά υπάρχει αφήγηση.

“Ιστορίες που τις είπε η πέτρα” Μαρία Αγγελίδου

“Φίλοι…Φως φανάρι” Φραντζέσκα Αλεξοπούλου – Πετράκη

“Ο σκαντζόχοιρος που ήθελε να τον χαϊδέψουν” Κατερίνα Αναγνώστου

“Παιχνίδια και ψιλικά” Νικόλας Ανδρικόπουλος

“Το Πάσχα του Πασχάλη” Μαρία Ανδρικοπούλου

“Δυό κοκόρια ζωηρά” Φιλομήλα Βακάλη – Συρογιαννοπούλου

“Σε δύο τρελλά ημίχρονα” Αγγελική Βαρελλά

“Το αλφαβητάρι του Μουσείου Μπενάκη” Ελένη Γερουλάνου

 

“Πόσα λέει η ελιά, πόσα ακούει ο λαγός…” Γαλάτεια Γρηγοριάδου – Σουρέλη

“H Αρήτη της ροδιάς” Κική Δημητριάδου

“Τα φαντασματάκια της γυάλινης αυλής” Ελένη Δικαίου

“Τα αδέσποτα” Σοφία Ζαραμπούκα

“Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου” Άλκη Ζέη

“Παραμύθια της Καλαβρίας” Παντελής Ζούρας

“Που πήγαν τα Χριστούγεννα;” Βαγγέλης Ηλιόπουλος

“Το βιβλίο που δεν ήθελε να διαβαστεί” Βασιλική Κάργα

“Που πας χαλωνάκι;” Καλλιώ Καστρησίου

“Η ώρα είναι εκατό” Λώρη Κέζα

“Έξι φίλοι κι ένα δώρο” Μάνος Κοντολέων

Η μπουγάδα του Αϊ Βασίλη” Ιωάννα Κυρίτση

 

“Οι φορεσιές του φεγγαριού” Σοφία Μαντούβαλου

“Τα μαγικά μου αυτιά” Βούλα Μάστορη

“Ξένοι στο Αιγαίο” Σύρμω Μιχαήλ

“Ο Ισίδωρος και ο ναυαγός” Αμάντα Μιχαλοπούλου

“Όταν η πασχαλίτσα συνάντησε ελέφαντα” Χρήστος Μπουλώτης

“Αν τ΄αγαπάς ξανάρχονται” Βασιλική Νευροκοπλή

“Μια αστεία επιδημία” Βασίλης Παπαθεοδώρου

“Και οι κακοί έχουν ψυχή” Σοφία Παράσχου

“Ο κόσμος του πουθενά” Γιολάντα Πατεράκη

“Η Γιόλα με το μπαλόνι” Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου

“Ο καλικάντζαρος που έχασε το δρόμο” Βαγγέλης Τασιόπουλος

“Η Πουπού και η Καρλότα” Ευγένιος Τριβιζάς

“Πως να καταβροχθίσετε ένα ουράνιο τόξο” Γιολάντα Τσιαμπόκαλου

“Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων” Κυριάκος Χαρίτος

Ομιλούντα βιβλία ξένης λογοτεχνίας. Άκουσε τα ή κατέβασε τα σε mp3

“Η Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπές” Πάνος Χριστοδούλου

“Στον κήπο με τα παραμύθια” Βάσω Ψαράκη

“Ο κηπουρός του ουρανού” Δήμητρα Ψυχογυιού

xenesglosses

Τα μεγαλύτερα παιδιά είναι οι αφανείς ήρωες των γονιών.

Στα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, αξίζει μεγαλύτερη αναγνώριση και ευγνωμοσύνη από όση συνηθίζουν οι γονείς να προσφέρουν.
Η βοήθειά τους, η αγάπη και η υπομονή τους με τα μικρότερα αδέρφια τους είναι ανεκτίμητη και καμία μαμά δεν θα μπορούσε να εκφράσει καλύτερα το μεγάλο «ευχαριστώ» στα παιδιά αυτά, από το παρακάτω κείμενο, με το οποίο είμαστε βέβαιοι πως θα συμφωνήσετε απόλυτα.

«Δεν επιλέξατε να είστε σε αυτή τη θέση. Δεν ζητήσατε να γεννηθείτε εσείς πρώτα, μερικά χρόνια νωρίτερα, κι ακόμα κι αν το ζητούσατε, δεν θα μπορούσατε να ξέρετε τι σημαίνει να είσαι το μεγαλύτερο παιδί στην οικογένεια.
Τα πραγματικά μωρά και τα πραγματικά νήπια δεν έχουν καμία σχέση με τα φουσκωτά ζωάκια που σπρώχνατε μέσα στο καροτσάκι-παιχνίδι σας και που μετά βάζατε για ύπνο μέσα σε κουτιά παπουτσιών, έτσι δεν είναι;
Ωστόσο, μεταχειρίζεστε τα μικρότερα αδέρφια σας με απρόσμενη υπομονή και καλοσύνη (τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον) και σχεδόν πάντα, εσείς τα «μεγάλα παιδιά» μπορείτε πολύ καλύτερα να συγκρατείτε τα νεύρα σας στις απαιτήσεις ενός δίχρονου, από τους περισσότερους ενήλικες.
Μας δίνετε έμπνευση.Τα μεγαλύτερα παιδιά είναι οι αφανείς ήρωες των γονιών.
Σας ευχαριστούμε που κρατάτε απασχολημένο το μωρό, όταν ψάχνουμε τρελαμένοι μέσα στις τεράστιες τσάντες μας να βρούμε το πορτοφόλι για να πληρώσουμε τις πάνες και να φύγουμε τρέχοντας για το σπίτι, πριν να έρθει η ώρα του φαγητού.
Προς το 10χρονο παιδί στο πάρκο, τις προάλλες, που έπαιζε ταυτόχρονα με πέντε πιτσιρίκια, ενώ οι μαμάδες τους κουβέντιαζαν και έπιναν αμέριμνες τον καφέ τους –ευχαριστώ!

Δεν έχεις ιδέα πόσο ανάγκη είχαμε αυτό το διάλειμμα.
Κάθε φορά που μοιραστήκατε το γλυκό σας, που χορέψατε με το μικρό σας αδερφάκι ή που το γαργαλήσατε και το κάνατε να γελάει μέχρι τελικής πτώσης... αυτό που κάνατε ήταν πολύτιμο.

Μας βοηθάτε να κουβαλάμε μεγάλο βάρος της μητρότητας και όταν είμαστε κουρασμένες και εκνευρισμένες, μας στηρίζετε με το χαμόγελό σας και τον παιδικό σας ενθουσιασμό και αυτόματα αποκαθιστάτε την πίστη μας στο μέλλον.

Μερικές φορές οι μεγάλοι έχουν πολλές απαιτήσεις από εσάς. «Πρόσεχε τον μικρό σου αδερφό!», «Δέσε το μωρό στο καθισματάκι του! ΤΩΡΑ!», «κουβάλα μερικές τσάντες», «Κάνε κάτι, ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ, για να πάει η μικρή στην τουαλέτα και να φύγουμε στην ώρα μας από το σπίτι!».

Εκ μέρους όλων των γονιών του κόσμου, ζητώ συγγνώμη για όλα αυτά. Δεν είμαστε τέλειοι. Κουραζόμαστε και βιαζόμαστε και συχνά νιώθουμε ότι είμαστε ένα βήμα πριν το φρενοκομείο. Αλλά αυτό που κάνατε, τότε που βάλετε τον αδερφό σας να προσποιηθεί ότι είναι γατούλα για να μπορέσει επιτέλους να πάει στο γιογιό, να κάνει τσίσα και να φύγουμε από το σπίτι... αυτό ήταν πραγματικά ευφυές! Γι'αυτό σας έχουμε τόσο μεγάλη ανάγκη.

Είστε αρκετά μεγάλοι για να είστε υπεύθυνοι και να έχετε έναν βαθμό εξουσίας πλέον, αλλά ταυτόχρονα, είστε ακόμα παιδιά, κι αυτό σημαίνει ότι είστε όσο μικροί χρειάζεται για να βλέπετε τον κόσμο με καθαρό βλέμμα και νέες ιδέες, και να εφευρίσκετε δημιουργικές λύσεις σε πράγματα που μερικές φορές οι μεγάλοι είναι υπερβολικά κατάκοποι και βαριεστημένοι τη δεδομένη στιγμή, ώστε να σκεφτούν μόνοι τους.

Προσέξτε, όμως, δεν είναι μόνο ότι μας βοηθάτε. Είστε πολλά περισσότερα από ένα επιπλέον ζευγάρι χέρια, εν μέσω ενός χαοτικού απογεύματος. Είστε περισσότερα από μία κατ'οίκον baby sitter που μας επιτρέπει να κάνουμε ένα μπάνιο με σχετική ηρεμία. Η πραγματική αξία σας είναι πολύ μεγαλύτερη από όλα αυτά.
Ξανά και ξανά, λέμε στα μεγάλα παιδιά πόσο τα μικρότερα τα θαυμάζουν.«Σας έχουν ως είδωλα», τους λέμε.
Μερικές φορές, όμως, όπως το λέμε ακούγεται σαν προειδοποίηση, ενώ αυτό που πραγματικά θέλουμε να πούμε είναι ότι όλοι σας λατρεύουν –οι ώρες που αφιερώνετε για να ολοκληρώσετε ένα σχολικό project, η αποφασιστικότητά σας για να τελειοποιήσετε την τεχνική σας στο πιάνο. Είναι παραπάνω από εντυπωσιακό να βλέπεις τέτοιον βαθμό αφοσίωσης και πάθους σε ένα τόσο μικρό παιδί. Είστε πολύ καλύτερα πρότυπα, από όσο οι γονείς μπορούν να γίνουν, όχι μόνο για τα μικρότερα αδέρφια σας, αλλά και για εμάς, τους μεγάλους.
Είμαι ευγνώμων που σας έχουμε στην ζωή μας, γιατί έτσι η 4χρονη κόρη μου μπορεί να έρχεται στις γυμναστικές σας επιδείξεις και στα ρεσιτάλ πιάνου σας και στις σχολικές γιορτές σας και να βλέπει στο δικό της μέλλον τις δυνατότητες που έχει και πόσα μπορεί να κάνει αν δουλέψει εξίσου σκληρά, όπως έχει δει εσάς να κάνετε.
Και αυτό είναι ένα μάθημα που μόνο εσείς, τα μεγάλα παιδιά, μπορείτε να της δώσετε, και το κάνετε χωρίς καν να προσπαθείτε.
Ως μαμά ενός από τα «μικρά παιδιά», σε ευχαριστώ, μεγάλε αδερφέ και μεγάλη αδερφή, μεγαλύτερη ξαδέρφη και ξάδερφε, μεγάλο παιδί στο πάρκο.

Όταν επιμελώς τελειώνεις τα μαθήματα του σχολείου, όταν σταματάς για να σκουπίσεις τη μύτη της μικρής σου αδερφής, όταν με χαρά αναλαμβάνεις να προσέχεις ένα μωρό που κλαίει για να μπορέσει η μαμά σου να πάει στο γυμναστήριο, ή όταν υπνωτίζεις μια ομάδα μικρών παιδιών στην παιδική χαρά με τον αυθόρμητο χορό σου, μου ανεβαίνει ένας κόμπος στον λαιμό.

Νιώθω συγκίνηση και χαρά. Παιδιά, είστε υπέροχα, και ξέρω ότι πολύ σύντομα, όταν τα μικρά γίνουν και αυτά μεγάλα, όπως εσείς, θα είναι εξίσου υπέροχα, γιατί είχαν εσάς να τους δείχνετε πώς να το κάνουν.»
mama365
Πηγή: victoria fedden