Οι «Μεταξωτοί άνθρωποι»

Το είχε πει σε μια συνέντευξή του ο αείμνηστος Νίκος Καρούζος: «Μεταξωτοί άνθρωποι».

Μιλούσε για κάποιους χωρικούς που είχε συναντήσει στη Λέσβο. Αγράμματοι ήταν, αλλά σοφοί. Και, προπάντων, τρυφεροί με τους άλλους. Απαλοί, χωρίς γωνίες που κόβουν, χωρίς καχυποψία, δίχως έπαρση και επιθετική ειρωνεία που πληγώνει. Μεταξωτοί άνθρωποι ...; 

Μου 'μεινε αυτός ο χαρακτηρισμός. Χαράχτηκε μέσα μου. Κι από τότε ένα νέο κριτήριο λειτουργεί στις αξιολογήσεις μου για τους ανθρώπους: η συμπεριφορά και η στάση τους σε «ασήμαντα» πεδία της καθημερινότητας. Αυτά που συνήθως τα προσπερνάμε ή δεν τα παρατηρούμε, γιατί δεν μας απασχόλησαν ποτέ οι εκφάνσεις της «μεταξωτής συμπεριφοράς» ...; 

Βέβαια οι άνθρωποι δεν συγκροτούν ως χαρακτήρες ένα συμπαγές όλον, αλλά ένα αντιφατικό σύνθεμα, στο οποίο συνυπάρχουν «μεταξωτά» στοιχεία και ακάνθινες απολήξεις. Γι' αυτό και είναι κάπως παρακινδυνευμένα τα άμεσα και οριστικά συμπεράσματα για το «είναι» των ανθρώπων ...;

Παρ' όλα αυτά, προσωπικά, διακινδυνεύω την εξαγωγή συμπερασμάτων παρατηρώντας μικρές «ασήμαντες» κινήσεις στις παρέες, στον εργασιακό χώρο και στο «δάσος» του καθεμέρα, όταν συγχρωτίζομαι με αγνώστους. Και συνήθως δεν πέφτω έξω. Διότι τα γνωρίσματα αυτά αποκαλύπτουν πειστικά τον εσωτερικό κόσμο του άλλου. Τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό ...;

Φερ' ειπείν, «σκλαβώνομαι» από εκείνους που δεν ορμάνε να πιάσουν την καλύτερη θέση στο τραπέζι μιας ταβέρνας. Θεωρώ την κίνηση αυτή απότοκο καταγωγικής ευγένειας και γενναιοδωρίας, η οποία αδιαφορεί για το ιδιωφελές και συμφέρον. Αντίθετα, οι άνθρωποι που σπεύδουν φουριόζοι για μια καλή θέση καταχωρίζονται μέσα μου σαν αρπακτικά. Και —το 'χω παρατηρήσει— έτσι συμπεριφέρονται, σαν αρπακτικά, και σε άλλα ζωτικά και κρίσιμα πεδία...

Κάποτε βρέθηκα σ' ένα τραπέζι, στο οποίο κυριαρχούσαν οι «επώνυμοι». Απέναντί μου καθόταν ένας πολύ γνωστός καλλιτέχνης, μεγάλο όνομα, ο οποίος ούτε φλυαρούσε ούτε ακκιζόταν όπως κάποιοι άλλοι στη συντροφιά. Όταν άρχισαν να καταφθάνουν τα πρώτα κοινά πιάτα, ήταν ο μόνος που δεν επέπεσε για να εξασφαλίσει τη μερίδα του, αλλά ρωτούσε τους διπλανούς του και μοίραζε πρώτα στους άλλους και μετά, ό,τι έμενε, κρατούσε για τον εαυτό του. «Μεταξωτός άνθρωπος», σκέφτηκα...

Η μεταξωτή συμπεριφορά δεν παραπέμπει απαραιτήτως -ή κυρίως- στο σαβουάρ βιβρ και στους «καλούς τρόπους» εν γένει. Τέμνεται σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά δεν αποτελεί αποτύπωμα διδαχθείσης μεθόδου για το φέρεσθαι. Εδώ, το «μετάξι» είναι αυτοφυές ή προϊόν δουλεμένου χαρακτήρα. Είναι ο τρόπος που ο άλλος βλέπει τους συνανθρώπους του. Είναι η θέαση του κόσμου χωρίς τα εγωιστικά γυαλιά του προσωπικού ωφελιμισμού. 

Είναι, ευρύτερα, η υποταγή του ατομικού συμφέροντος στη συλλογικότητα, χωρίς βέβαια η «μεταξωτή συμπεριφορά» να φτάνει σε σημείο υπονόμευσης προσωπικών δικαιωμάτων και δικαίων. Κανένας δεν έχει δικαίωμα να αδικεί τον εαυτό του... Όμως, προσέξτε μια λεπτή απόχρωση: ποτέ ένας «μεταξωτός άνθρωπος» δεν νιώθει κορόιδο, όταν άλλοι τον προσπερνούν —στη σειρά μιας καντίνας ή στην ιεραρχία— χρησιμοποιώντας αθέμιτα μέσα και μεθόδους.

Το «άφες αυτοίς» είναι ριζωμένο μέσα του. Αποτελεί μέρος του αξιακού του κώδικα. Ξέρει τι γίνεται στην «αγορά». Αλλά συνειδητά δεν συμμετέχει στο εξοντωτικό αυτό παιχνίδι. Απέχει χωρίς να κλαυθμηρίζει. Γιατί, εκτός από μετάξι, τέτοιοι άνθρωποι διαθέτουν και ένα σκληρό κοίτασμα, που τους επιτρέπει να είναι ταυτόχρονα στωικοί και γρανιτένιοι.

Ένας από αυτούς έγινε φίλος μου - και το κατάλαβα από την πρώτη στιγμή ότι θα συμβεί αυτό. Πρώτη μέρα στη μονάδα γύρισε από τη σκοπιά και μπήκε στη σειρά για φαγητό. Ήταν τρίτος από το τέλος. Τότε ακούστηκε ο μάγειρας να λέει ότι έμειναν μονάχα δύο μερίδες. Ο Κωστής πλησίαζε, ήταν ένας από τους δύο τυχερούς. Αλλά μόλις άκουσε τον μάγειρα, έφυγε αθόρυβα παραχωρώντας τη θέση του στον επόμενο. Έτσι. Αθόρυβα, αυτοθυσιαστικά, γενναιόδωρα, χωρίς να το κάνει θέμα...

Οι «μεταξωτοί άνθρωποι», λοιπόν. Που μιλούν ελάχιστα για τον εαυτό τους. Που χαίρονται με τις επιτυχίες των άλλων. Που δεν σπεύδουν χαιρέκακα να «κάνουν πλάκα», δήθεν χαριεντιζόμενοι, με εξωτερικά γνωρίσματα που πονάνε τους άλλους... Εκείνοι, που δεν σπερμολογούν διακινώντας φήμες. Εκείνοι που υπερασπίζονται σθεναρά κάποιον απόντα όταν λοιδορείται σε μια παρέα, χωρίς να είναι φίλος τους, αλλά επειδή νιώθουν ότι αδικείται...
Οι μεταξωτοί άνθρωποι. Όσοι προσέχουν τι λες, και δεν είναι ωσεί παρόντες στην κουβέντα, με το μυαλό τους στο τι θα πουν οι ίδιοι για να εντυπωσιάσουν. Άνθρωποι με ανοιχτούς πόρους και πλατιά καρδιά... Υπεράνθρωποι; Όχι. Απλώς, μεταξωτοί... Φαίνονται από μακριά. Αρκεί να προσέξεις «μικρές», «ασήμαντες» κινήσεις στο φέρεσθαι των ανθρώπων...

Του Γιάννη Τριάντη, πρωτοδημοσιεύθηκε στα Επίκαιρα
antikleidi

(δυο ποιήματα του Νίκου Καρούζου εδώ και εδώ)

Αφού θα το βρω στη Google γιατί να το μάθω στο Σχολείο; / Is Google Making Us Stupid?

Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας και της εύκολης πρόσβασης σε αυτήν. 

Πολλές φορές απευθυνόμαστε σε μηχανές αναζήτησης όπως η google ή η yahoo για να βρούμε κάτι που δεν ξέρουμε, να αναζητήσουμε πληροφορίες για προϊόντα, να κάνουμε αγορές κ.ο.κ. 

Συνήθως, η ευκολία αυτή μας λύνει τα χέρια και είναι πράγματι ένα σπουδαίο επίτευγμα της εποχής μας. 

Is Google Making Us Stupid?

Ταυτόχρονα όμως οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο να αναρωτιούνται πολύ συχνά αν είναι αναγκαίο να μάθουν μια πληροφορία όταν την πληροφορία αυτή μπορούν να τη βρουν εύκολα κάνοντας μια αναζήτηση στη Google.
    Αυτή η άποψη είναι πολύ διαδεδομένη στο χώρο της εκπαίδευσης, μεταξύ των καθηγητών, μεταξύ των μαθητών αλλά και μεταξύ αυτών που χαράζουν εκπαιδευτική πολιτική ή εκπαιδεύουν τους μελλοντικούς καθηγητές και δασκάλους. Αυτήν την άποψη θα διε­ρευνήσουμε σε αυτό το άρθρο και θα προσπαθήσουμε να την κατατάξουμε στην περιοχή της αλήθειας ή σε αυτήν του μύθου.
    Φυσικά, δεν είναι απαραίτητο να συμφωνήσετε με τα επόμενα επιχειρήματα, ούτε όλα είναι μαύρο ή άσπρο. Σίγουρα όμως μπορεί να είναι ένα μικρό έναυσμα για περισσότερη σκέψη! Ας ορίσουμε λοιπόν το πρόβλημα θέτοντας προς κρίση την επόμενη ερώτηση – άποψη:

«Αφού μπορώ να βρω στη google οποιαδήποτε γνώση θέλω, οποιαδήποτε στιγμή θέλω, γιατί να πρέπει να μάθω τη γνώση αυτή στο σχολείο;»
(...)
Όμως, αυτή η ερώτηση – άποψη είναι και επικίνδυνη και λανθασμένη.
    Είναι πρώτα απ’ όλα επικίνδυνη διότι αμφισβητεί άμεσα τα θεμέλια της εκπαίδευσης, μιας και ενστικτωδώς μετασχηματίζεται στην ερώτηση – άποψη: «Αφού μπορώ να βρω οποιαδήποτε πληροφορία θέλω, όποτε τη θέλω, γιατί να πάω στο σχολείο;».
    Είναι επιπλέον λανθασμένη διότι αφενός αγνοεί το πώς λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη και αφετέρου κάνει υποθέσεις (…μπορώ να βρω οποιαδήποτε πληροφορία θέλω, όποτε τη θέλω …) οι οποίες δεν ισχύουν για τους περισσότερους ανθρώπους, ακόμη και για τους ψηφιακά μορφωμένους.

Ας αναλύσουμε περαιτέρω τα παραπάνω επιχειρήματα:
    Είναι γνωστό ότι η εκπαίδευση είναι πολύτιμο αγαθό για την ανθρώπινη κοινωνία. Τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού εκτοξεύτηκαν από τη στιγμή που η εκπαίδευση επεκτάθηκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και έγινε υποχρεωτική. 

Ατομικά, για κάθε άνθρωπο, υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης αντιστοιχούν σε υψηλότερα ετήσια έσοδα, καλύτερη υγεία και μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. 

Συλλογικά, για την κοινωνία σημαίνει μεγαλύτερη τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη, χαμηλότερα έξοδα περίθαλψης, χαμηλότερη εγκληματικότητα (Wiliam 2011).
    Ο James Flynn παρατήρησε ότι ο δείκτης ευφυΐας αυξάνεται από γενιά σε γενιά (φαινόμενο Flynn). Η εκπαίδευση είναι μια από τις κύριες αιτίες της ανόδου των επιδόσεων των ανθρώπων στα τεστ του δείκτη ευφυΐας (IQ τεστ). Τα 9 χρόνια υποχρεωτικής εκπαίδευσης, που επικράτησαν στον εικοστό αιώνα, αρκούν για να εξηγήσουν το φαινόμενο Flynn μιας και η ευφυΐα αυξάνεται κατά 2-4 μονάδες για κάθε πρόσθετη χρονιά στο σχολείο (Demetriou 2015).

Συνεπώς, απαξιώνοντας την εκπαίδευση και τη λειτουργία της θέτουμε έναν ωρολογιακό μηχανισμό υπονόμευσης της ανθρώπινης ευημερίας και εξέλιξης.

Η ευφυΐα αυξάνεται κατά 2-4 μονάδες για κάθε πρόσθετη χρονιά στο σχολείο.

Όμως, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ουσιαστικά δε φταίει ο θεσμός της εκπαίδευσης αλλά το σημερινό της αναχρονιστικό περιεχόμενο.
Παρόλο που δεν είναι εντελώς λανθασμένος ο ισχυρισμός αυτός, ....
........

ολόκληρο το άρθρο εδώ

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι