Κάθε κοινωνία έχει τα παιδιά που της αξίζουν (2)

Τιμωρία για την αδιαφορία

Ποια είναι η ευθύνη της οικογένειας για την παιδική εγκληματικότητα;

Κάποιες οικογένειες αδιαφορούν για τη συμπεριφορά των παιδιών. Στην Αγγλία, αυτή η ανησυχητική κατάσταση οδήγησε σε προτάσεις για την καθιέρωση μιας νέας αξιόποινης πράξης, η οποία θα ονομάζεται «παράλειψη αποτροπής εγκλήματος από παιδιά».

Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο θα τιμωρούνται γονείς ή κηδεμόνες των οποίων τα παιδιά, λόγω ανεπαρκούς επιμέλειας ή πλημμελούς επίβλεψης, τελούν εγκληματικές πράξεις.

Αν αποδειχθεί δηλαδή αμέλεια ή αδιαφορία των γονέων, θα υφίστανται οι ίδιοι κάποιες συνέπειες, έστω κι αν το παιδί δεν τιμωρείται.
Άλλες οικογένειες πάλι, λόγω κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, αδυνατούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους και χρήζουν υποστήριξης από τους αρμόδιους φορείς κοινωνικών υπηρεσιών.

Το σχολείο συνθλίβει με τις γνώσεις

Το σημερινό σχολείο τι ρόλο παίζει στη «διάπλαση των παίδων»;
Το σχολείο δίνει δυσανάλογη έμφαση στη μετάδοση γνώσεων κι όχι στη διαμόρφωση χαρακτήρων. Αντί να εμπνέει και να δίνει φτερά, συνθλίβει και καταθλίβει με τη συσσώρευση γνώσεων το παιδί.

Tι σχέση έχει το σχολείο με την καλλιέργεια της φαντασίας;
Eλάχιστη έως και αρνητική. Kαι όμως η καλλιέργεια της φαντασίας είναι απαραίτητη για την πρόοδο της κάθε κοινωνίας. Aς μην ξεχνάμε ότι το σημερινό φανταστικό ή παράλογο είναι η αυριανή επιστημονική ορθοδοξία.

Ένα σύμπαν γεμάτο «κόκκινους νάνους» και «μαύρες τρύπες» που καταπίνουν αστέρια είναι πιο κοντά στη φανταστική λογοτεχνία παρά στην κλασική φυσική. Στις «ιστορίες από το νησί των πυροτεχνημάτων» είχα περιγράψει το «χαμαιλεοντικό σακάκι» που αλλάζει χρώμα ανάλογα με το ποιος περνάει δίπλα του.

H έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν είδα μια διαφήμιση για ένα νέο θερμο-ύφασμα που αλλάζει χρώμα από κόκκινο σε βαθύ μπλε ανάλογα με τη θερμοκρασία του σώματος της γυναίκας που το φοράει.

Ας ελπίσουμε ότι την ίδια τύχη θα έχουν κι άλλες εφευρέσεις μου, όπως το ελαφρίδι (το αντίθετο από το βαρίδι - το βάζεις στη βαλίτσα σου για να την μεταφέρεις πιο εύκολα). Πρέπει να ξεπερνάμε την πραγματικότητα, όχι μόνο να την υπηρετούμε. H φαντασία προσφέρει στο παιδί τα όπλα να δημιουργήσει κάτι νέο.

  

OI MOPΦEΣ ΠAPABATIKOTHTAΣ

Τα παιδιά - θύτες συχνά είναι θύματα βίας και εκμετάλλευσης

Τι μορφές παίρνει η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών;
Τα παιδιά μπορεί να βασανίζουν ζώα, ανυπεράσπιστους ή ηλικιωμένους και να το απολαμβάνουν. Κι ας μην ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό ενδοοικογενειακών κακοποιήσεων τελείται από παιδιά με θύματα πάλι παιδιά.

Εκφοβισμοί και κακοποίηση συμβαίνουν επίσης καθημερινά σε σχολεία.

Τα μεγαλύτερα ή δυνατότερα παιδιά απειλούν και δυναστεύουν τα μικρότερα ή ασθενέστερα, τα οποία ούτε καν τολμούν πολλές φορές να ομολογήσουν το μαρτύριο. Υπάρχουν υποκουλτούρες παιδιών όπου η βία και η παραβατικότητα δεν θεωρούνται κηλίδες ενοχής και λόγοι ντροπής, αλλά τίτλοι τιμής και εύσημα κύρους, αποδοχής και ανόδου στις ηγετικές θέσεις της ομάδας.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η απειλή της ποινής δεν λειτουργεί αποτρεπτικά αλλά καθιστά ακόμη ελκυστικότερες τις απαγορευμένες συμπεριφορές επειδή, λόγω του συνεπαγόμενου κινδύνου, απαιτούν μεγαλύτερη τόλμη.
Είναι επίσης απαραίτητο να καταλάβουμε ότι τα παιδιά-θύτες είναι συχνά και τα ίδια θύματα αδιαφορίας, βίας εκμετάλλευσης και όσα βιώνουν στην οικογένεια τα επαναλαμβάνουν αργότερα σε ασθενέστερα άτομα στο δικό τους περιβάλλον.
Υπάρχουν πάντως και παρήγορες εξελίξεις, ακόμη και σε περιπτώσεις ακραίων μορφών βίας: οι δράστες -δύο 11χρονα αγόρια- στην υπόθεση του λιθοβολισμού και της δολοφονίας του μικρού James Bulger αφέθηκαν ύστερα από οχτώ χρόνια ελεύθεροι, επειδή κρίθηκε ότι δεν παρουσίαζαν πλέον κανέναν κίνδυνο για τους συνανθρώπους τους. Για να γίνει όμως αυτό, το αγγλικό κράτος επένδυσε 4.000.000 λίρες για εντατική ψυχολογική θεραπεία και αποκατάσταση αυτών των παιδιών.
Το συμπέρασμα είναι ότι μια και δεν έχουμε βολικούς Kαιάδες για να πετάμε τα προβληματικά παιδιά, πρέπει να επενδύουμε στην πρόληψη.

Διαφορετικά, αναγκαζόμαστε να πληρώνουμε πολλαπλάσια για τη θεραπεία και την αποκατάσταση. Αν όμως δεν κάνουμε ούτε αυτό, αν δηλαδή κλειδώνουμε κάπου τα βίαια παιδιά κι εκεί εξελίσσονται σε ενήλικα τέρατα, ας μη μας εκπλήσσει ο φόρος του αίματος τον οποίο θα αναγκαζόμαστε κάποια στιγμή να καταβάλουμε.

 

Συνέχεια από εδώ 

Κάθε κοινωνία έχει τα παιδιά που της αξίζουν. (1)

Το πρόσφατο θεατρικό σας έργο -«O Πεταλουδόσαυρος»- αφηγείται την περιπέτεια ενός πλάσματος με σώμα αργόσαυρου και φτερά πεταλούδας που αναζητά να μάθει τι είναι. Για να γίνει δεκτός στη κοινότητα των αργόσαυρων τον αναγκάζουν να κόψει τα φτερά του...

‒ Με υπαινικτικό και αλληγορικό τρόπο, το έργο πραγματεύεται τα θέματα της διαφορετικότητας, της ετερογένειας και του κοινωνικού εξοστρακισμού. O «Πεταλουδόσαυρος» γίνεται σύμβολο όλων εκείνων που προπηλακίζονται επειδή διαφέρουν και αρνούνται να θυσιάσουν τα πολύχρωμα φτερά τους στον βωμό της αποδοχής και της ομοιομορφίας.

Το 2006, η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με δυο σοβαρά περιστατικά παιδικής παραβατικότητας. H εξαφάνιση του Άλεξ στη Βέροια και το συμβάν με την 16χρονη μαθήτρια στην Αμάρυνθο είναι μεμονωμένα περιστατικά;

Τα εγκλήματα που τελούνται από παιδιά είναι, κατά πάσα πιθανότητα, πολύ περισσότερα από τα εμφανιζόμενα στις επίσημες στατιστικές, κυρίως όταν τα θύματα είναι επίσης παιδιά. Κι αυτό επειδή σπάνια υποπτευόμαστε παιδιά για εγκληματικές ενέργειες και τείνουμε να αποδίδουμε την τύχη των θυμάτων τους σε ατυχήματα ή σε άλλες αιτίες. Το γεγονός, ωστόσο, πως τέτοια περιστατικά δεν είναι μεμονωμένα δεν σημαίνει ότι είναι και συνηθισμένα.

Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η απεικόνιση του εγκλήματος στα MME είναι εκ των πραγμάτων επιλεκτική. Τα Μέσα επιλέγουν συνήθως τα πιο εντυπωσιακά και ακραία εγκληματικά περιστατικά για να τα παρουσιάσουν με τον πλέον δραματικό τρόπο.

Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο ποσοστό των εγκλημάτων δεν είναι ούτε εντυπωσιακά ούτε ακραία. Ωστόσο, η δραματική απεικόνιση της εξαίρεσης χρωματίζει την αντίληψη του κοινού για τη συχνότητα και τη σοβαρότητα του εγκλήματος, τροφοδοτώντας έτσι τον φόβο, την ανασφάλεια και την τιμωρητικότητα.
Δεν φταίνε βέβαια μόνο τα Μέσα γι αυτή την κατάσταση. Το έγκλημα αποτελεί πλέον καταναλωτικό αγαθό με μεγάλη ζήτηση, το κοινό λαχταράει να διαβάζει για το έγκλημα, διψάει να μαθαίνει ακόμη και τις πιο φρικιαστικές λεπτομέρειες.
Τι είναι αυτό που μπορεί να ωθήσει ένα ανήλικο παιδί -κατά συνθήκη αθώο- να προβεί σε πράξεις ανομολόγητες όπως ο βιασμός, ο εξευτελισμός των συνομηλίκων του, ο φόνος...

‒ Τα παιδιά δεν είναι πάντα αθώα αγγελούδια, όπως θέλουμε συχνά να πιστεύουμε. Τόσο η σφοδρότητα των επιθυμιών όσο και η βιαιότητα των αντιδράσεών τους μπορεί να είναι εντονότερη από εκείνη των ενηλίκων.

Αν φανταστούμε -είχε ισχυριστεί ένας ψυχολόγος- έναν γκιουλιβεριανό κόσμο (σ.σ. από «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ») κατοικούμενο από νάνους ενήλικες και γιγαντόμορφα παιδιά κι αν υποθέσουμε ότι τα παιδιά αυτά είναι ελεύθερα να εκφράσουν τις βίαιες φαντασιώσεις και ορμές τους, τότε ο κόσμος αυτός θα ήταν 100% εγκληματικός.
Σύμφωνα με την άποψη αυτή, τα παιδιά γεννιούνται «μικρά τέρατα» και μόνο μέσα από επίπονες διαδικασίες κοινωνικοποίησης διαμορφώνονται σε νομοταγείς ενήλικες.
Συνεπώς, αν οι απαραίτητες διαδικασίες κοινωνικοποίησης είναι απούσες, το αποτέλεσμα είναι άτομα χωρίς αναστολές και συνείδηση. Σύμφωνα με την αντίθετη άποψη, τα παιδιά γεννιούνται αξιαγάπητα αγγελούδια και λόγω δυσμενών κοινωνικών επιδράσεων ακολουθούν τον δρόμο του κακού.

Και στις δυο περιπτώσεις τα παιδιά μπορεί να είναι ανελέητα και ικανά για εγκληματικές πράξεις αφάνταστης σκληρότητας.
«Κάθε οικογένεια, κάθε ομάδα, κάθε κοινωνία έχει τα παιδιά που της αξίζουν». Δικό σας το σχόλιο. Δώστε μας μια ερμηνεία...
‒ O τρόπος με τον οποίο διαπλάθει η κάθε κοινωνική ομάδα τα παιδιά της, τα πρότυπα τα οποία τους προσφέρει, η πνευματική τροφή με την οποία τα γαλουχεί καθορίζουν αποφασιστικά τη μελλοντική συμπεριφορά τους.

Το παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον εμπορευματοποίησης της βίας ως μορφής ψυχαγωγίας ή ο νέος που ακούει, βλέπει και διαβάζει συνεχώς για επιχειρηματίες που παρανομούν, για πολιτικούς που εξαγοράζονται, δικαστικούς που δωροδοκούνται ή μεγαλογιατρούς που χρηματίζονται, τι είδους πρότυπα θα διαμορφώσει, τι αναστολές θα διατηρήσει και για ποιον λόγο θα επιλέξει να είναι ο ίδιος νομοταγής; Αν δεν θέλουμε να εκκολάψουμε μια νέα γενιά εγκληματιών, καλά θα κάνουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που εμείς οι ίδιοι φερόμαστε.

 

Συνέντευξη στον ΓΙΑΝΝΗ ΦΩΣKOΛO
«E» 29/12

 

Η συνέχεια εδώ 

Τα παιδιά στο περιθώριο

Ως ακραία κατάσταση, τα παιδιά μπορεί να εξαφανιστούν ολοκληρωτικά μέσα στις ίδιες τις οικογένειές τους, τις κοινότητες και τις τοπικές κοινωνίες, αλλά και για τις κυβερνήσεις, τους δωρητές, την κοινωνία των πολιτών, τα μέσα ενημέρωσης, τον ιδιωτικό τομέα, ακόμα και για τα άλλα παιδιά. Για εκατομμύρια παιδιά, η κύρια αιτία της αφάνειάς τους είναι παραβιάσεις του δικαιώματός τους σε προστασία.

Έγκυρες αποδείξεις για την έκταση αυτών των παραβιάσεων είναι δύσκολο να βρεθούν, όμως αρκετοί παράγοντες φαίνεται πως διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην αύξηση του κινδύνου των παιδιών να καταλήγουν στην αφάνεια: Η έλλειψη ή η απώλεια της επίσημης ταυτότητας, ανεπαρκής κρατική προστασία για τα παιδιά χωρίς γονική φροντίδα, η εκμετάλλευση των παιδιών μέσα από το trafficking και την εξαναγκαστική εργασία και η πρώιμη είσοδος των παιδιών σε ρόλους ενηλίκων όπως ο γάμος, οι επικίνδυνες εργασίες και ο πόλεμος (παιδιά στρατιώτες).

Στα παιδιά που επηρεάζονται από αυτούς του παράγοντες συμπεριλαμβάνονται εκείνα που δεν καταγράφονται ληξιαρχικά κατά τη γέννησή τους, προσφυγόπουλα και εκτοπισμένα παιδιά, ορφανά, παιδιά που ζουν στους δρόμους, παιδιά υπό κράτηση, παιδιά σε πρώιμους γάμους, επικίνδυνες εργασίες ή μαχητές και παιδιά θύματα διακίνησης και παραχώρησης για εργασία.

Παιδιά που εμπλέκονται στις χωρίς κανόνες χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας και εκμετάλλευσης

• 5.700.000 σε εξαναγκαστική εργασία και δουλεία.
• 1.800.000 σε πορνεία και πορνογραφία.
• 1.200.000 θύματα διακίνησης (trafficking).
• 600.000 σε παράνομες δραστηριότητες.
• 300.000 σε ένοπλες συρράξεις.

Ορφανά παιδιά (που έχουν χάσει τον ένα ή και τους δύο γονείς τους) ανά περιοχή του κόσμου το 2003

• 12.300.000 σε υποσαχάρια Αφρική
• 7.300.000 σε Ασία
• 6.000.000 σε Λατινική Αμερική & Καραϊβική

Οι αιτίες της περιθωριοποίησης
Για να φέρουμε τα παιδιά αυτά στο προσκήνιο, να τους δώσουμε υπόσταση, απαιτεί να δημιουργήσουμε ένα προστατευτικό περιβάλλον για αυτά. Η περιθωριοποίηση επιδρά εις βάρος των παιδιών σε όλες τις χώρες, τις κοινωνίες και τις κοινότητες. Σε εθνικό επίπεδο, οι βαθύτερες αιτίες της εξαίρεσης είναι η φτώχεια, η κακή διακυβέρνηση, οι ένοπλες συρράξεις και το AIDS. Στατιστική ανάλυση βασικών δεικτών των αναπτυξιακών στόχων που σχετίζονται με την παιδική υγεία και την εκπαίδευση δείχνουν ένα διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ παιδιών που μεγαλώνουν σε χώρες με κατώτατο επίπεδο ανάπτυξης, σπαρασσόμενες από ταραχές, με κακή διακυβέρνηση ή καταρρακωμένες από το AIDS, από τις ομόλογές τους στον υπόλοιπο αναπτυσσόμενο κόσμο.

Αυτοί οι παράγοντες δεν διακινδυνεύουν μόνο τις πιθανότητες των παιδιών αυτών να επωφεληθούν από την ατζέντα της Χιλιετίας, αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο να χάσουν την παιδική τους ηλικία και αντιμετωπίζουν συνεχιζόμενη περιθωριοποίηση κατά την ενηλικίωσή τους. Επειδή οι αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετίας βασίζονται σε εθνικούς μέσους όρους, οι ανισότητες μεταξύ παιδιών εντός της ίδιας χώρας που συμβάλουν και έχουν ως αποτέλεσμα την εξαίρεσή τους, μπορεί να επισκιάζονται. Αποκεντρωμένα δεδομένα από εθνικές στατιστικές και δημοσκοπήσεις δείχνουν έντονες ανισότητες στα ποσοστά επιβίωσης των παιδιών, την υγεία, την φοίτηση και την ολοκλήρωση της σχολικής εκπαίδευσης με βάση το οικογενειακό εισόδημα και τη γεωγραφική περιοχή.

Αντίστοιχες ανισότητες υπάρχουν για το φύλο, την εθνικότητα ή τις αναπηρίες. Τέτοιες αδικίες μπορεί να συμβαίνουν επειδή τα παιδιά και αυτοί που τα φροντίζουν εξαιρούνται σε άμεση μορφή από υπηρεσίες, επειδή ζουν σε περιοχές που είναι φτωχότερες και ανεπαρκώς εξυπηρετούμενες, εξαιτίας του υψηλού κόστους πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες ή εξαιτίας πολιτιστικών φραγμών όπως η γλώσσα, η διάκριση με βάση την εθνικότητα ή ο στιγματισμός. Τα παιδιά στις φτωχότερες χώρες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου, ασθενειών και υποσιτισμού.

Στις 50 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες

• Το 1 στα 2 παιδιά κάτω των 5 ετών υποφέρει από μέτριας ή βαριάς μορφής καχεξία.
• Το 1 στα 3 παιδιά κάτω των 5 ετών είναι μέτρια ή σοβαρά λιποβαρές.
• Το 1 στα 4 παιδιά δεν εμβολιάζεται κατά της ιλαράς.
• Το 1 στα 6 παιδιά πεθαίνει πριν τα 5 του χρόνια.
• Το 1 στα 10 παιδιά πεθαίνει πριν γίνει ενός έτους.

Η αντιμετώπιση αυτών των παραγόντων χρειάζεται ταχεία και αποφασιστική δράση σε τέσσερις βασικούς τομείς:

Φτώχεια και ανισότητα
Προσαρμόζοντας τις στρατηγικές για τη μείωση της φτώχειας και επεκτείνοντας προϋπολογισμούς ή αναδιανέμοντας πόρους προς όφελος κοινωνικών επενδύσεων θα βοηθούσε εκατομμύρια παιδιά στις φτωχότερες χώρες και κοινότητες.

Ένοπλες συρράξεις
Η διεθνής κοινότητα οφείλει να επιδιώκει την πρόληψη και επίλυση των ένοπλων συρράξεων και να απασχολείται με χώρες που υστερούν σε πολιτικές και θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των παιδιών και των γυναικών και την παροχή βασικών υπηρεσιών. Η παροχή επείγουσας έκτακτης βοήθειας για τα παιδιά που εμπλέκονται σε συρράξεις θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει υπηρεσίες για εκπαίδευση, παιδική προστασία και την πρόληψη μετάδοσης του AIDS.

AIDS και παιδιά
Μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις επιπτώσεις του AIDS στα παιδιά και τους εφήβους και στις μεθόδους προστασίας τους από μόλυνση και περιθωριοποίηση. Η Παγκόσμια Εκστρατεία «Ενωθείτε για τα Παιδιά - Ενωθείτε κατά του AIDS» που ξεκίνησε στις 25 Οκτωβρίου 2005 θα παίξει ένα σημαντικό ρόλο σχετικά με το ζήτημα αυτό.

Διακρίσεις
Κυβερνήσεις και κοινωνίες πρέπει να αντιπαρατεθούν ανοικτά με τις διακρίσεις, να εισάγουν και να θέσουν σε ισχύ νομοθεσία που τις απαγορεύουν και να εφαρμόσουν πρωτοβουλίες για να επιληφθούν με την εξαίρεση που αντιμετωπίζουν γυναίκες και κορίτσια, εθνοτικές και ιθαγενείς ομάδες και άτομα με αναπηρίες.

Πηγές: UNICEF, UNESCO, World Bank

 

Αρχική Δημοσίευση στο Χαμομηλάκι: Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου 2006