Thursday 19 April 2018

Όσα εκπληκτικά συμβαίνουν στον εγκέφαλο των νηπίων ...

... τα αποκαλύπτει ένας νευροεπιστήμονας και πατέρας δύο μικρών παιδιών.
«Μα τι σκέφτεται;»: Αυτό αναρωτιέμαι πολλές φορές μέσα στην ημέρα ενώ ο 2χρονος γιος μου προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το καλαμάκι από το γάλα του σαν εργαλείο για μαστορέματα στο σπίτι ή την ώρα που χτυπιέται στο πάτωμα γιατί του φόρεσα τα μπλε και όχι τα καφέ παπούτσια.

Καθώς, όπως υποψιάζομαι, δεν είμαι η μοναδική μητέρα με αυτή την απορία, ένας νευροεπιστήμονας, ο Dr. Dean Burnett, στο βιβλίο του «The Idiot Brain» γράφει για την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου σε κάθε φάση της ζωής μας. 
Ως πατέρας, μάλιστα, ενός αγοριού 4 ετών και ενός κοριτσιού 1 ετών, βλέπει τις θεωρίες της νευροεπιστήμης να εφαρμόζονται στην καθημερινότητά του. Τι γράφει λοιπόν για το νηπιακό εγκέφαλο;

Τα νήπια έχουν μνήμη χρυσόψαρου: 
Ο τρόπος σκέψης ενός ενήλικα βασίζεται στην εμπειρία και τη μνήμη. Για τα νήπια όμως, «τα πάντα είναι καινούρια και συναρπαστικά: δεν έχουν έναν πλούτο εμπειριών για να τους βοηθήσει να κρίνουν μια κατάσταση», σχολιάζει ο νευροεπιστήμονας. Επιπλέον, τα παιδιά κάτω των 7 ετών είναι «προγραμματισμένα» έτσι ώστε να μην αποθηκεύουν πολλές αναμνήσεις στον εγκέφαλό τους.

Οι αλλαγές τα αναστατώνουν: 
Τα νήπια μαθαίνουν με την επανάληψη, χωρίς όμως να είναι ακόμα σε θέση να καταλάβουν το γιατί πίσω από μία πράξη. 
Μπορεί, έτσι, ένα νήπιο να μάθει να φοράει τα παπούτσια του προτού βγει από το σπίτι, αλλά δεν θα κατανοεί πλήρως το λόγο για τον οποίο δεν πρέπει να κυκλοφορεί στους δρόμους ξυπόλυτο. 
Έτσι, κάθε αλλαγή στρεσάρει το νήπιο, το οποίο δεν ξέρει πώς να τη διαχειριστεί. «Όταν οι προσδοκίες τους δεν εκπληρώνονται, χάνουν τον έλεγχο. Δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν, με αποτέλεσμα να στρεσάρονται και να μπαίνουν σε κατάσταση συναγερμού επειδή τους δώσαμε, π.χ., το κόκκινο και όχι το πράσινο κυπελάκι».

Ο εγκέφαλός τους δουλεύει πιο σκληρά από το δικό μας: 
«Μόλις στην εφηβεία, που ξεκινάει η διαδικασία της ωρίμανσής του, ο εγκέφαλος αρχίζει να κάνει στην άκρη πληροφορίες που δεν θεωρούνται λειτουργικές», σχολιάζει ο ειδικός. 
Έτσι ένα νήπιο, καθώς δεν μπορεί ακόμα να κάνει το φιλτράρισμα, επεξεργάζεται με το μυαλουδάκι του πάρα πολλές πληροφορίες, όχι πάρα πολύ λίγες όπως ίσως νομίζουμε.

Οτιδήποτε ανοίκειο, τα βάζει σε κατάσταση συναγερμού: 
Όταν ο δικός μας εγκέφαλος εντοπίζει κάποια απειλή, για παράδειγμα ένα φίδι, τα επίπεδα στρες ανεβαίνουν και μπαίνει σε διαδικασία «πάλης ή φυγής» (fight or flight). Όμως ο εγκέφαλος ενός μικρού παιδιού δεν είναι ακόμα σε θέση να ξεχωρίσει τις αληθινές απειλές από ακίνδυνα νέα ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να στρεσάρεται από οτιδήποτε δεν του είναι οικείο. 
Γι’ αυτό μπορεί να τρομοκρατηθεί αντικρίζοντας π.χ. ένα μεγάλο αλλά φιλικό σκύλο ή ένα παιχνίδι που παίζει δυνατή μουσική.

Τα ξεσπάσματα συμβάλλουν στην επιβίωσή τους: 
Σύμφωνα με τον Dr. Burnett, οι εκρήξεις του νηπίου είναι το μυστικό της επιβίωσής του από αρχαιοτάτων χρόνων. «Από εξελικτική άποψη, ένας λόγος που ένα παιδί κλαίει και ξεσπάει είναι για να τραβήξει όσο το δυνατόν περισσότερη προσοχή από έναν ενήλικα στο πλαίσιο μιας ομάδας ή μιας κοινότητας». Ταυτόχρονα, με αυτό τον τρόπο μπορεί να αποθαρρύνει μια απειλή (π.χ. ένα ζώο-θηρευτή, στο μακρινό παρελθόν) από το να το πλησιάσει.

Το μπρόκολο έχει διαφορετική γεύση για τα νήπια: 
Αν σας λένε ότι τα γλυκά είναι πιο νόστιμα από τα λαχανικά, είναι (και) στο μυαλό τους! «Τα νήπια αντιλαμβάνονται διαφορετικά τις γεύσεις, που μπορεί να είναι πιο έντονες για αυτά. 
Έτσι, για παράδειγμα το σπανάκι και το μπρόκολο μπορεί να τους φαίνονται πιο πικρά από ό,τι σε εμάς. Αντιθέτως ο νηπιακός εγκέφαλος επιζητάει το παγωτό, που είναι γεμάτο ζάχαρη και άρα πηγή ενέργειας».

Όσο μεγαλώνουν, τα ξεσπάσματά τους γίνονται πιο δύσκολα: 
Καθώς πλησιάζουν προς τη σχολική ηλικία, τα ξεσπάσματα λιγοστεύουν αλλά οι γονείς δυσκολευόμαστε περισσότερο να τα διαχειριστούμε. 
Ένα 2χρονο παιδί σε έκρηξη θυμού μπορούμε να το κάνουμε να ξεχαστεί στο λεπτό δίνοντάς του ένα παιχνιδάκι ή ένα σνακ, 
αλλά ένα 5χρονο συμπεριφέρεται σαν να καταρρέει το σύμπαν αν δεν πάρει αυτό που θέλει. 
Ο λόγος; «Στα 5 χρόνια, τα παιδιά έχουν ένα βασικό επίπεδο κατανόησης, πράγμα που κάνει τα ξεσπάσματά τους χειρότερα γιατί έχουν μια αίσθηση του πώς θα έπρεπε να εξελιχθεί η κατάσταση», σχολιάζει ο ειδικός.

Δεν φταίνε που είναι… άβυσσος η ψυχή τους: 
Ακόμα και εμείς, με τριάντα ή σαράντα χρόνια εμπειρίας, δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε τον τρόπο σκέψης μας, πόσο μάλλον ένα νήπιο. 
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να δείξουμε κατανόηση για την τουλάχιστον αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά που έχουν τα μικρά μας «τερατάκια». «Δεν το εννοούν», καταλήγει ο Dr. Burnett. «Δεν το θέλουν να σας κρατούν ξύπνιους όλη νύχτα, να καταστρέφουν τα σχέδιά σας και να δυσκολεύουν τη ζωή σας».

Συμπαρασταθείτε Συναισθηματικά στο Παιδί σας

Τα μυστικά της συναισθηματικής συμπαράστασης
Τι χρειάζεται ένα παιδί όταν νιώθει οργή.
Θα γυρίσει από το σχολείο όλο νεύρα. 
Θα κλείσει την πόρτα δυνατά πίσω του και θα χωθεί στο δωμάτιό του. 
Θα βγει μετά από ώρες. 
Θα βρίσει. 
Δεν θα ζητήσει συγγνώμη. 
Θα του μιλάς και ούτε καν θα σε κοιτάει. 
Το παιδί δεν είναι καλά. Προφανώς.

Και δεν μιλάμε απαραίτητα για έναν έφηβο, όπως ίσως φαντάστηκες διαβάζοντας τα παραπάνω, αλλά και για ένα μικρότερο παιδί.

Ποια είναι η στάση σου σε παρόμοιες περιπτώσεις; 
Νιώθεις ότι θέλεις να το βοηθήσεις, να μάθεις τι έγινε, να το ηρεμήσεις αλλά ξέρεις το πώς; 
Πώς πραγματοποιείται αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «συναισθηματική συμπαράσταση»;

1. Δεν είναι απαραίτητο να μιλήσεις αρχικά. 
Μπορείς να δείξεις ότι καταλαβαίνεις με το βλέμμα σου, και ακόμα καλύτερα με τη σιωπή σου. Το λιγότερο που χρειάζεται ένα θυμωμένο παιδί είναι μια έξαλλη μαζί του μαμά.

2. Επίτρεψε στο παιδί να εκφράσει όλα του τα συναισθήματα ακόμα και αν αυτά περιλαμβάνουν θυμό, οργή, λύπη.
 
Τα αρνητικά συναισθήματα είναι κάτι φυσιολογικό να τα βιώνουμε όλοι κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και είναι καλό να εκφράζονται. Αυτό ισχύει και για τα παιδιά.

3. Εάν το παιδί είναι μικρό, βοήθησέ το να εκφράσει ό,τι νιώθει. 
Χρησμοποίησε φράσεις όπως «Είσαι θυμωμένος. Θα ήθελες να μιλήσουμε για αυτό; Έχεις φοβηθεί, το καταλαβαίνω».

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να πεις: "Πώς κάνεις έτσι; Δεν τρέχει τίποτα. Δεν είναι σοβαρό, σταμάτα. Μην φωνάζεις". 
Όταν το παιδί ζει σε ένα περιβάλλον το οποίο ακυρώνει ή αρνείται να δει κατάματα τα συναισθήματά του, πόσο μάλλον όταν τα κοροϊδεύει και τα γελοιοποιεί, το ίδιο καταλήγει να πιστεύει ότι όσα νιώθει είναι λάθος και ότι απογοητεύει τους γονείς του.
Αυτό που έχει ανάγκη είναι να καταλάβει ότι το να εκφράζεται με θυμό ή οργή ορισμένες φορές δεν πρόκειται να επηρεάσει τη γνώμη των γονιών του για εκείνο. Ότι πρέπει να είναι ο εαυτός του και να εκφράζεται ανοιχτά.
Το πιο σημαντικό είναι τις στιγμές εκείνες να ακούσεις το παιδί σου. να το αφουγκραστείς, να το νιώσεις αλλά κυρίως να το ακούσεις πραγματικά. 
Καμιά φορά αυτό και μόνο είναι αρκετό.

Πεταλούδες γέμισε το Νηπιαγωγείο!
How Butterflies Came To Be - Indian Legend

Κάποια μέρα ο Δημιουργός, ξεκουραζόταν και καθισμένος κοιτούσε μερικά παιδιά που έπαιζαν σε ένα χωριό, γελώντας και τραγουδώντας.

Καθώς τα κοιτούσε άρχισε να σκέφτεται ότι τα παιδιά αυτά κάποια στιγμή θα γεράσουν. Το δέρμα τους θα ζαρώσει. Τα μαλλιά τους θα γκριζάρουν. Τα δόντια τους θα πέσουν.
Τα αξιολάτρευτα κοριτσάκια μεγαλώνοντας θα γίνουν άσχημες γριές γυναίκες.
Αλλά ακόμα και τα παιχνιδιάρικα κουτάβια θα γίνουν γέρικοι, τυφλοί και ψωριάρικοι σκύλοι. Τα τόσο όμορφα λουλούδια θα μαραθούν. Κι αυτά τα φύλλα από τα δέντρα θα πέσουν και θα ξεραθούν.

Αυτά σκεφτόταν ο Δημιουργός και γινόταν όλο και πιο λυπημένος. Ήταν φθινόπωρο και η σκέψη του χειμώνα, που ακολουθούσε, του βάραινε την καρδιά. Ο καιρός βέβαια ήταν ακόμα ζεστός και ο ήλιος έλαμπε.
Ο Δημιουργός παρατήρησε το παιχνίδισμα του φωτός στο έδαφος και τα κίτρινα φύλλα που τα παρέσυρε ο άνεμος εδώ κι εκεί. 
Κοίταξε το γαλάζιο του ουρανού, το λευκό του καλαμποκάλευρου και ξαφνικά χαμογέλασε. Όλα αυτά τα χρώματα, σκέφτηκε, πρέπει να διατηρηθούν. Θα φτιάξω κάτι που θα με κάνει χαρούμενο, κάτι που θα το βλέπουν τα παιδιά και θα διασκεδάζουν.

Έτσι ο Δημιουργός πήρε την τσάντα του και άρχισε να μαζεύει χρώματα
μια ηλιαχτίδα, 
μια χούφτα μπλε του ουρανού, 
λευκό από το καλαμποκάλευρο, 
λίγη σκιά από τα παιδιά που έπαιζαν, 
μαύρο από τα όμορφα μαλλιά ενός κοριτσιού, 
κίτρινο από τα φύλλα που έπεφταν, 
πράσινο από τις πευκοβελόνες, 
κόκκινο, μωβ και πορτοκαλί από τα λουλούδια.

Αφού τα έβαλε όλα αυτά, στην τσάντα του, πρόσθεσε και τα τραγούδια των πουλιών.
Τότε περπάτησε ως το σημείο που έπαιζαν τα παιδιά και τους είπε:
- Παιδιά, αυτό είναι για εσάς, τους έδωσε την τσάντα και συνέχισε
- Ανοίξτε το, υπάρχει κάτι όμορφο μέσα.

Τα παιδιά άνοιξαν την τσάντα και τότε εκατοντάδες πολύχρωμες πεταλούδες ξεχύθηκαν έξω από αυτήν, πέταξαν χορεύοντας γύρω από τα παιδιά, κάθισαν λίγο στα μαλλιά τους και ξανασηκώθηκαν πετώντας κατά κύματα από το ένα λουλούδι στο άλλο.
Τα παιδιά γοητευμένα από το θέαμα, είπαν ότι δεν είχαν ξαναδεί κάτι τόσο όμορφο.
Τότε οι πεταλούδες άρχισαν να τραγουδάνε, ενώ τα παιδιά τις χάζευαν χαμογελώντας.
Καθώς γίνονταν όλα αυτά, ένα πουλί ήρθε πετώντας και κάθισε στον ώμο του Δημιουργού, λέγοντας του:
- Δεν είναι σωστό, που έδωσες τα τραγούδια μας σε αυτά τα όμορφα νέα πλάσματα. Όταν μας δημιούργησες, μας είπες ότι κάθε πουλί θα έχει το τραγούδι του. Τώρα έδωσες και αλλού αυτά τα τραγούδια. Δεν είναι αρκετό που έδωσες στα πλάσματα αυτά, τα χρώματα του ουράνιου τόξου;
- Έχεις δίκιο», είπε ο Δημιουργός «έδωσα σε κάθε πουλί από ένα τραγούδι και δεν έπρεπε να σας πάρω ό,τι σας ανήκει».
Έτσι πήρε πίσω τα τραγούδια από τις πεταλούδες και γι' αυτό από τότε εκείνες είναι σιωπηλές.
- Ακόμα και έτσι είναι όμορφες!

hamomilakiαπό paidika
Πεταλούδες στο Νηπιαγωγείο: Πολλές χρήσιμες συνδέσεις για κατασκευές, εποπτικό υλικό και φύλλα εργασίας...

© Το χαμομηλάκι | To hamomilaki