Η Κοινωνική Φοβία στους Ενήλικες

..............
Ως φοβία θεωρείται η κάθε μη ρεαλιστική και συνήθως ακραία αντίδραση φόβου που προκαλείται αυτόματα, δεν μπορεί να ελεγχθεί με τη θέλησή μας και οδηγεί σε μια αποφευκτική συμπεριφορά. 

Τα άτομα που υποφέρουν από φοβίες έχουν επίγνωση της υπερβολής τους, άσχετα αν δεν μπορούν να την ελέγξουν.

Social anxiety (social phobia)

        Το κοινωνικό άγχος μπορεί να περιορίζεται σε ένα μόνο είδος κοινωνικών καταστάσεων (π.χ. μόνο όταν απαιτείται από το άτομο να αναλάβει δραστηριότητα μπροστά σε κοινό) ή να εμφανίζεται σε κάθε είδους κοινωνική συναναστροφή. 

        Η κοινωνική φοβία αναφέρεται στο φόβο του ατόμου ότι θα γίνει αντικείμενο παρατήρησης και κριτικής από τους γύρω του. Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία αισθάνεται ότι στις κοινωνικές του συναναστροφές αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής, ότι οι γύρω του παρατηρούν και σχολιάζουν αρνητικά τα λόγια, τις πράξεις του και γενικά την παρουσία του, γεγονός που του προκαλεί άγχος και ντροπή.
        Η κοινωνική φοβία συγκαταλέγεται στις αγχώδης διαταραχές. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα αυτά είναι τόσο έντονα που μας απασχολούν πάντα σε καταστάσεις στις οποίες θεωρούμε ότι γινόμαστε αντικείμενο κριτικής και παρατήρησης από τους άλλους και τις οποίες οι άλλοι αντιμετωπίζουν με λιγότερο άγχος. Το άτομο ταράζεται πολύ στην ιδέα και φοβάται ότι θα βρεθεί σε αμηχανία από κάτι που δεν κάνει σωστά το ίδιο ή επειδή θα το σχολιάσουν οι άλλοι ακόμα κι όταν κάνει κάτι με το σωστό τρόπο. Βασικό χαρακτηριστικό των ατόμων αυτών είναι ο έντονος φόβος κριτικής και ταπείνωσης. Σκέφτεται ότι οι άλλοι θα τον παρατηρούν, θα εξετάζουν προσεκτικά κάθε του κίνηση. Αναμένει ότι θα γελοιοποιηθεί, θα υποτιμηθεί, και ότι οι άλλοι θα κάνουν προσβλητικά και αποδοκιμαστικά σχόλια και όταν μπορεί αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις.
        Συχνά ακόμα αισθάνεται θλίψη, μοναξιά και ότι είναι αποκομμένο από τους άλλους, κάτι ωστόσο φυσιολογικό και αναμενόμενο αφού και το ίδιο αποφεύγει την αλληλεπίδραση μαζί τους. Επίσης, τα άτομα με κοινωνική φοβία έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη αυτοπεποίθηση και αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους. Σκέφτονται ότι δεν έχουν τις κοινωνικές δεξιότητες που οι άλλοι έχουν για να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τέτοιες καταστάσεις. Πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα σε διάφορους τομείς της ζωής τους ενώ για τον εαυτό τους πιστεύουν ότι κάνουν συνέχεια και μόνο λάθη, κυρίως στις συναναστροφές τους με άλλους ανθρώπους. Ωστόσο συχνά αναγνωρίζουν ότι το άγχος τους και οι φόβοι τους είναι υπερβολικοί αλλά παραβλέπουν τις εμπειρίες στις οποίες τα έχουν καταφέρει εξίσου καλά με τους άλλους και εμμένουν στις ίδιες δυσλειτουργικές και στρεσογόνες σκέψεις.

Υπάρχουν 2 κατηγορίες κοινωνικής φοβίας .

        Η πρώτη κατηγορία είναι η ειδική κοινωνική φοβία, όπου το άτομο φοβάται να προβεί σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, όταν το παρατηρούν άλλα πρόσωπα, π.χ. πολλά άτομα αποφεύγουν να τρώνε μπροστά σε τρίτους, να γράφουν, να μιλάνε μπροστά σε κοινό, να απευθύνονται σε άτομα κύρους κ.α. 

        Η δεύτερη κατηγορία είναι η γενικευμένη κοινωνική φοβία, όπου το άτομο φοβάται την κριτική από τρίτους σε μια πληθώρα καταστάσεων της καθημερινής ζωής.
        Η κοινωνική φοβία παρατηρείται συχνά τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Έρευνες δείχνουν ότι 3% ως 13% των ανθρώπων εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή κατά την διάρκεια της ζωής τους. 

Τις περισσότερες φορές η κοινωνική φοβία εμφανίζεται στις ηλικίες από 5 έως 13 χρονών, ωστόσο αρκετές φορές εμφανίζεται και μετά τα 25 χρόνια.

Οι Αιτίες Εκδήλωσης της Κοινωνικής Φοβίας
• Τραυματικά γεγονότα. Το άτομο σκέφτηκε ή παρατήρησε ότι οι άλλοι φέρονται υποτιμητικά σε αυτό κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας με αποτέλεσμα να αξιολόγησε ως αρνητική την εμπειρία και έκτοτε να αποφεύγει παρόμοιες καταστάσεις.
• Μίμηση προτύπων. Το άτομο έμαθε να φοβάται ορισμένες καταστάσεις παρατηρώντας τις αντιδράσεις και υιοθετώντας τις αντιλήψεις άλλων προσώπων κυρίως εκείνων που θεωρεί σημαντικά στη ζωή του.
• Υπάρχουν ενδείξεις ότι παίζουν ρόλο, μεταξύ άλλων παραγόντων, και η γονιδιακή προδιάθεση του ατόμου

Συνήθη Συμπτώματα
Όταν ένα άτομο εκτίθεται στο φοβικό του αντικείμενο ή σε μια φοβική του κατάσταση, τότε...

...............

η συνέχεια εδώ

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Η Κοινωνική Φοβία σε Παιδιά και Εφήβους / Social Phobia among Children and Adolescents

Βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής φοβίας είναι ο έντονος και ο επίμονος φόβος που διακατέχει το άτομο σε μία ή περισσότερες καταστάσεις. Το άτομο ανησυχεί έντονα ότι σε ορισμένες κοινωνικές καταστάσεις είναι πιθανόν να περιέλθει σε κατάσταση αμηχανίας και σύγχυσης. 

Recent Findings in Social Phobia among Children and Adolescents
Η έκθεσή του, με την παρουσία του, σε μια κοινωνική κατάσταση συχνά του προκαλεί συναισθήματα άγχους και αποφυγής, τα οποία συνήθως βιώνει με υπερβολική ένταση.

        Κοινωνικό άγχος (ή φοβία), λίγο-πολύ, αντιμετωπίζουν όλοι οι άνθρωποι περιστασιακά, όταν κληθούν, για παράδειγμα, να στηρίξουν την άποψή τους μπροστά σε άλλους ή να παρουσιάσουν κάτι σε κοινό. Εκδηλώνεται όμως, ως ένα αίσθημα ντροπής που βιώνεται σε μεμονωμένες καταστάσεις και παροδικά. 

        Όταν ένα παιδί, και δη ένας έφηβος/μια έφηβη, αντιμετωπίζει διαταραχή κοινωνικού άγχους, χαρακτηριστικά, προσπαθεί να αποφύγει κάθε κοινωνική κατάσταση που κρίνει ότι θα του/της προκαλέσει αυτό τον έντονο φόβο της αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2002).
        Τα παιδιά και οι έφηβοι με κοινωνική φοβία έχουν συνήθως πολύ λίγους φίλους, δεν επιθυμούν να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες και θεωρούνται γενικά ήσυχοι και συνεσταλμένοι τόσο στο οικογενειακό όσο και στο σχολικό περιβάλλον. 

Πιο συγκεκριμένα ένα παιδί με κοινωνικό άγχος συχνά φοβάται όταν θα πρέπει να κάνει κάτι μπροστά σε άλλους (π.χ. να διαβάσει φωναχτά στην τάξη του, να απαγγείλει ένα ποίημα σε μια σχολική γιορτή, να απαντήσει στο τηλέφωνο).
        Οι λόγοι που υιοθετεί αυτή τη συμπεριφορά αποφυγής σχετίζονται με το ότι σκέφτεται ότι μπορεί να κάνει λάθος, ότι θα κάνει κάτι και θα το κοροϊδέψουν ή ότι μπορεί να το χαρακτηρίσουν αρνητικά.
        Συνήθως τα παιδιά με κοινωνική φοβία επιχειρούν με τη συμπεριφορά τους να μείνουν απαρατήρητα αλλά μέσα από αυτή την προσπάθεια τελικά οδηγούνται στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, γίνονται δηλαδή το επίκεντρο της προσοχής των άλλων και αυτό επιδεινώνει την κατάστασή τους. Γενικά τα παιδιά αυτά έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, χαμηλή αυτοεκτίμηση και συχνά βιώνουν το αίσθημα της απόρριψης (Albano, Dibartolo et al., 1995).
        Επιπλέον, το παιδί με κοινωνική φοβία βιώνει συναισθήματα δυσφορίας, έντασης που συνοδεύονται με σωματικές αντιδράσεις (εφίδρωση, τρέμουλο, πόνος στο στομάχι κ.α.). Σταδιακά μπορεί να χάνει πηγές ευχαρίστησης και ικανοποίησης και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εκδηλώνει σχολική άρνηση.

Η κοινωνική φοβία συνήθως εκδηλώνεται στην εφηβεία και σπανιότερα μπορεί να διαγνωστεί σε παιδιά κάτω των δέκα ετών (Vasey, 1995). Η συχνότητα εκδήλωσής της φαίνεται να είναι περίπου η ίδια και σε αγόρια και σε κορίτσια.

Πιθανά αίτια εκδήλωσής της

• Κληρονομικότητα (συγγενείς πρώτου βαθμού παιδιών με αγχώδεις διαταραχές έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν παρόμοια προβλήματα).
• Βρέφη τα οποία αντιδρούν με υπερβολική κινητική δραστηριότητα και δείχνουν να ενοχλούνται κατά την παρουσίαση καινούριων ερεθισμάτων στην ηλικία των 4 μηνών, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν φοβίες κατά τη νηπιακή ηλικία και αγχώδεις διαταραχές αργότερα (Kagan, 1997).
• Παρεμβατικοί και υπερπροστατευτικοί γονείς, που συχνά επιβάλλουν αυστηρούς περιορισμούς στα παιδιά τους και δε τους αναθέτουν πρωτοβουλίες που να ενθαρρύνουν την αυτενέργεια και την ανάληψη πρωτοβουλιών.

Τρόποι αντιμετώπισης
Έχοντας κατά νου, ότι το άγχος για τις κοινωνικές καταστάσεις είναι, έως ένα βαθμό αναμενόμενο και φυσιολογικό, και σίγουρα διαφέρει από παιδί σε παιδί, θα πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, εφόσον παρατηρούμε ότι το παιδί εκδηλώνει έντονο ή υπέρμετρο φόβο για την αλληλεπίδραση του... 

......................................

η συνέχεια εδώ

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Το ενοχικό παιδί / Guilt and Shame in Children

        Το διαρκές αίσθημα της ενοχής, το ενοχικό παιδί και κατά συνέπεια η ενοχική συμπεριφορά είναι κάτι που καλλιεργείται και έχει τη βάση της στη πρώιμη παιδική ηλικία. 

Guilt and Shame in Children

        Συχνά οι γονείς έχοντας, ως στόχο να αποτρέψουν συγκεκριμένες συχνά αρνητικές συμπεριφορές των παιδιών που εμπεριέχουν κίνδυνο καλλιεργούν και ριζώνουν βαθειά την αίσθηση της ενοχής στη ψυχοσύνθεση ενός παιδιού. Χρησιμοποιώντας ένα μη βοηθητικό τρόπο για την αποφυγή δυσάρεστων συνεπειών τόσο για το παιδί όσο και για τους ίδιους.

        Οι ρίζες της ενοχής εντοπίζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία, στα βιώματά μας, στον τρόπο που μας μεγάλωσαν και στην ανταπόκριση του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος και κυρίως στις συναισθηματικές μας ανάγκες. 

        Όταν για παράδειγμα, από μικρή ηλικία μαθαίνουμε στα παιδιά πως πρέπει να είναι σε όλα «τέλεια» προκειμένου να τα αγαπάνε και να τα αποδέχονται οι άλλοι και ότι το παραμικρό λάθος ή ψεγάδι κρίνεται και τιμωρείται πολύ αυστηρά, τότε είναι φυσιολογικό να εξελιχθούν σε ενοχικούς ενήλικες.

        Όπως πιστεύουν σήμερα οι επιστήμονες, το να νιώθει ένα παιδί διαρκώς ενοχές, μπορεί να το οδηγήσει μεγαλώνοντας σε σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, χρόνιο άγχος και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. 

        Σε κατάθλιψη μπορεί να οδηγηθεί και ένας ενήλικας, ο οποίος υποβάλλεται διαρκώς σε επιπλήξεις. Όμως στα παιδιά, λένε ειδικοί από το Washington University, οι υπερβολικές ενοχές μπορεί να συνδέονται με ένα μέρος του εγκεφάλου, στο οποίο λαμβάνει χώρα ο έλεγχος πολλών και διαφόρων ψυχικών διαταραχών.

Η έρευνα αυτή, λοιπόν, καταλήγει στο ότι οι εμπειρίες που έχει ένα παιδί στην πολύ μικρή του ηλικία μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο που αναπτύσσεται ο εγκέφαλός του. 

Και επισημαίνουν ότι είναι η πρώτη έρευνα που δείχνει ξεκάθαρα τις αλλαγές που συμβαίνουν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου ενός παιδιού, εξαιτίας των ενοχικών συναισθημάτων.

        Ο φόβος και η ενοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, ενώ μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή διάβρωση και αλλοίωση της προσωπικότητας του ατόμου και ειδικότερα ενός παιδιού. 

Τα παιδιά μεγαλώνουν αισθανόμενα υπεύθυνα όχι μόνο για την δική τους συμπεριφορά αλλά και για εκείνη των γονιών τους. 

        Είναι σύνηθες σε συνεδρίες ψυχοθεραπείας να ανακαλύπτουμε μαζί με τους θεραπευόμενους ότι οι ενοχές τους από όλα αυτά που έχουν φορτωθεί και αναλάβει είναι τόσες πολλές, που το φορτίο είναι δυσβάσταχτο. Συχνά, παραδέχονται συμπεριφορές που είναι εξαιρετικά τιμωρητικές και καταστροφικές ως προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Ενώ επιθυμούν το ένα, πράττουν το άλλο και αυτό δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια εκδήλωση σύγκρουσης μεταξύ επιθυμίας και ηθικών κανόνων.

Χαρακτηριστικά σημάδια καλλιέργειας ενοχικής συμπεριφοράς στο παιδί
Το αίσθημα της ενοχής τις περισσότερες φορές καλλιεργείται από το στενό οικογενειακό περιβάλλον και συνηθέστερα από τους ίδιους τους γονείς. 

Μια τέτοια συμπεριφορά συνήθως εγκαθιδρύεται όταν:
• Υπάρχει συνεχής επίπληξη και τιμωρία από τις πράξεις που διαπράττει το παιδί, για παράδειγμα εκφράσεις όπως «εσύ φταις για όλα», «πάλι ζημιά έκανες» «όλα λάθος τα κάνεις» κλπ.
• Οι γονείς κατηγορούν το παιδί ότι ευθύνεται για τις δυσκολίες που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν π.χ. οικονομικές δυσκολίες, υπερκόπωση των γονιών κλπ.
• Οι συνεχείς καβγάδες των γονιών μεταξύ τους στη παρουσία των παιδιών δημιουργούν το αίσθημα της ανασφάλειας και του φόβου και κατά συνέπεια τη καλλιέργεια της ενοχής, π.χ. το παιδί θεωρεί ότι ευθύνεται για τη κακή σχέση των γονιών του
• Η συνεχής επισήμανση των αρνητικών πράξεων του παιδιού και η μη αναγνώριση-επιβράβευση των θετικών συμπεριφορών και
• Ο εξαναγκασμός του παιδιού να ζητάει συνεχώς συγνώμη για τις πράξεις του λανθασμένες ή μη.

        Αξίζει να σημειωθεί, ότι, αν αντιλαμβάνονται ότι το παιδί παρουσιάζει υπερβολικά ενοχικά συμπτώματα, π.χ. ζητά συγγνώμη με το παραμικρό ή λέει διαρκώς ότι εκείνο φταίει για όλα, είναι σημαντικό να βρουν αποτελεσματικούς τρόπους για να ρυθμίσουν τα συναισθήματα αυτά και να βοηθήσουν το παιδί να τα ξεπεράσει, προκειμένου να προλάβουν μελλοντικά ψυχολογικά προβλήματα.
        Σημαντικό είναι οι γονείς να παρατηρούν τη συμπεριφορά τους και την επίδραση που έχει στα παιδιά, καθώς η καλλιέργεια των αισθημάτων ενοχής και φόβου δημιουργούν ένα παιδί αδύναμο και ανασφαλή που αργότερα, ως ενήλικας θα έρθει αντιμέτωπος με τη διαχείριση τέτοιων συναισθημάτων και κατ’ επέκταση τη δημιουργία μίας ενοχικής προσωπικότητας.

        Για την διαχείριση, την καλύτερη αντιμετώπιση και την αλλαγή τέτοιων προτύπων συμπεριφοράς είναι σημαντικό να υπάρξει επαφή με κάποιον Ειδικό Ψυχικής Υγείας τόσο για τους γονείς αλλά και για το ίδιο το παιδί. Η χρήση ειδικών τεχνικών συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας με εξειδίκευση στη παιδοψυχολογία-παιδοψυχιατρική για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και πολύ βοηθητική για το σύνολο του οικογενειακού συστήματος.

Λουκαδάκη Ελευθερία – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

πηγή
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι