Αρνητική ενίσχυση: Γιατί είναι πιο αποτελεσματική από την τιμωρία;

Πολλοί γονείς καθημερινά, εκφράζουν έντονα παράπονα αναφορικά με το γεγονός ότι το παιδί τους, είναι συνεχώς ανήσυχο, άτακτο, δεν έχει όρεξη να διαβάσει τα μαθήματα του σχολείου και κάθε φορά, μπορεί να επικαλείται διάφορους λόγους για να το αποφύγει. 

Έτσι, συνήθως, καταφεύγουν στην επιβολή τιμωριών, διότι πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο, θα συνετίσουν το παιδί. 

Μήπως η αρνητική ενίσχυση είναι πιο αποτελεσματική;

Σύμφωνα με την συντελεστική εξαρτημένη μάθηση, (B. F. Skinner), ο άνθρωπος μέσα από την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον, δρα σε αυτό και στη συνέχεια εμφανίζονται οι συνέπειες αυτής της δράσης. 

Οι συνέπειες αυτές, καθορίζουν το αν η συμπεριφορά – αντίδραση, επανεμφανιστεί ή όχι (ερέθισμα – αντίδραση – συνέπειες). Δύο από τα είδη της συντελεστικής μάθησης, είναι η αρνητική ενίσχυση και η τιμωρία. 

Σύμφωνα με την αρνητική ενίσχυση, αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης της συμπεριφοράς, μέσω της απομάκρυνσης ενός αρνητικού ενισχυτή (π.χ. στέρηση τηλεόρασης). 

Μέσω της τιμωρίας, παρουσιάζεται ένα δυσάρεστο ερέθισμα μετά από μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά (π.χ. επιπλέον εργασίες ή του λέμε να πάει μόνο του, στο δωμάτιό του και να βγει μόνο όταν του το επιτρέψουμε, του προσθέτουμε δηλαδή, κάτι αρνητικό).

Ποια τα αποτελέσματα της χρήσης της τιμωρίας;
Είναι αρκετές οι περιπτώσεις, όπου οι γονείς θεωρούν ότι μέσα από την επιβολή τιμωρίας, θα συμμορφώσουν το παιδί τους κι έτσι θα καταφέρουν να κερδίσουν την επιδιωκόμενη συμπεριφορά. 

Στην πραγματικότητα όμως, εάν ακολουθηθεί η χρήση της τιμωρίας (π.χ. φωνές ή ακόμα άσκηση σωματικής βίας) θα δημιουργηθούν στο παιδί, αντανακλαστικά φόβου, άγχους ή ενοχής και γενικά θα επηρεαστεί αρνητικά, σε μεγάλο βαθμό, ολόκληρη η ψυχολογία του και η συναισθηματική του ισορροπία, κάτι το οποίο θα προκαλέσει ιδιαίτερα αρνητικά επακόλουθα στη ζωή του γενικότερα. 

Σε αντίθεση με την έννοια της τιμωρίας, η αρνητική ενίσχυση, μπορεί να αργεί περισσότερο να αποφέρει την επιθυμητή συμπεριφορά κι επίσης προϋποθέτει πιο πολύ κόπο, αλλά με αυτόν τον τρόπο αποφεύγονται πολλές από τις βαρύτατες συνέπειες (σωματικές – ψυχικές), της τιμωρίας.

Η αρνητική ενίσχυση
Για παράδειγμα, όταν ο γονέας παρατηρεί, ότι το παιδί του δεν έχει καθόλου όρεξη να αφοσιωθεί και να διεκπεραιώσει τις εργασίες του, παρά τον ενδιαφέρει μόνο να παίξει με το tablet και γι’ αυτό τον λόγο βρίσκει συνεχώς διάφορες δικαιολογίες για να ασχοληθεί με κάτι άλλο, εάν χρησιμοποιήσει την αρνητική ενίσχυση, θα αποσύρει το προνόμιο, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το tablet κι έτσι, σταδιακά θα επιτευχθεί η κατάκτηση της επιθυμητής συμπεριφοράς. 

Στην αρχή, το παιδί, είναι πολύ πιθανόν να αντιδράσει, ίσως αρχίσει να κλαίει ή ακόμα και να βάλει τις φωνές, όμως με το πέρασμα του χρόνου και αφού πάλι υποστεί αρνητική ενίσχυση θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται και να μαθαίνει ότι αν συνεχίσει να μη διαβάζει και να μην ασχολείται με τα μαθήματά του, σταδιακά θα του αφαιρούνται διάφορα προνόμια – ερεθίσματα που τον ευχαριστούν.

Η συγκεκριμένη διαδικασία, χρειάζεται μεγάλη υπομονή και είναι απαιτητική. 

Μπορεί αρχικά, να φαίνεται ότι δεν έχει αποτελεσματικότητα και υπάρχει περίπτωση στο μέλλον, το παιδί να ξεκινήσει πάλι να αντιδρά έντονα και αρνητικά, προκειμένου αποφύγει το διάβασμα. Όμως, με το πέρασμα κάποιων μηνών, γονείς θα παρατηρήσουν ότι η επιθυμητή αλλαγή θα επέλθει και ότι πλέον δε θα χρειάζεται να ακολουθούν την τακτική της τιμωρίας, η οποία είναι πολύ επιζήμια και επιβλαβής για την ψυχή ενός παιδιού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Schoenbrodt, L. (2003). Childhood communication disorder: Organic Bases. Thomson Delmar learning.
Γενά, Α. (2007). Θεωρία και Πράξη της Ανάλυσης της Συμπεριφοράς. Αθήνα: Gutenberg.
Cooper, H. (2014). Applied Behavior Analysis, third edition. Edinburg: Pearson 

Ιόβη Δημητριάδη, Ειδική Παιδαγωγός – Φιλόλογος, MSc

boro.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Ηλιοβασίλεμα στη Σαντορίνη

Live εικόνα από την Οία της Σαντορίνης προσφέρει το Reuters σε όλο τον κόσμο, διαφημίζοντας το μοναδικό ηλιοβασίλεμα. Δίνει έτσι τη δυνατότητα σε χιλιάδες ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο να παρακολουθήσουν μαγευτικές εικόνες μέσα από τη σελίδα του στο Facebook.

Με αυτό τον τρόπο, το διεθνές πρακτορείο μεταφέρει νοητά τουρίστες, που πιθανότατα θα βρίσκονταν στην Οία αυτή την εποχή για να παρακολουθήσουν το μοναδικό θέαμα, να το ζήσουν μέσα από τις οθόνες τους, προβάλλοντας ταυτόχρονα τη χώρα μας στο εξωτερικό.

Η προσφορά του Χριστιανισμού στην ανθρωπότητα

Σήμερα ξεκινάει η διάδοση του Λόγου του Θεού.
Σήμερα μπαίνει η κοινωνική δικαιοσύνη στη ζωή μας
Σήμερα η ισότητα γίνεται εφικτή
Σήμερα η Αγάπη γίνεται η βασική παράμετρος στη ζωή μας
Σήμερα ο φόβος του θανάτου αίρεται
Σήμερα ξεκινάει η αλλαγή του κόσμου.

Το χαμομηλάκι

Η προσφορά του Χριστιανισμού στην ανθρωπότητα, της Μαρίας Σκαμπαρδώνη για τα «Ιερά Μονοπάτια»

Η διδασκαλία του Ιησού Χριστού και η ίδια η προσωπικότητά Του ήταν τόσο ριζοσπαστική για την εποχή της, ώστε ακόμα και εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν πίστη στη θεϊκή του υπόσταση, να Τον αναγνωρίζουν ως μεγάλο ειρηνιστή και επαναστάτη.

Δε γνωρίζω αν μπορώ να αποδεχθώ τα πάντα από ένα σύστημα πίστης. Διότι ούσα ένα άτομο το οποίο δεν είμαι ιδιαίτερο πιστό και απλώς μελετώ και κρατάω εκείνα που θεωρώ σπουδαία μηνύματα, επιλέγω να ξεχωρίζω αυτά που θεωρώ άξια προσοχής δίχως να δέχομαι την ολότητα μίας διδασκαλίας και καθ ολοκληρίαν.
Ο Χριστιανισμός μέσα σε μία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μίσους και εκδίκησης, απόγνωσης και ελπίδας για την έλευση κάποιου που θα λυτρώσει από τα βάσανα, γεννήθηκε και έφερε την ελπίδα σε κάθε αδικημένο, μόνο και άρρωστο άνθρωπο της εποχής εκείνης.
Ήρθε με την επιθυμία να τελειοποιήσει τον Μωσαϊκό νόμο και με μία διδασκαλία η οποία συμπληρώνει και αναγεννά την ανθρωπότητα.

Μπορούμε να αναλύσουμε κάποια από τα σπουδαία μηνύματα του Χριστιανισμού:

• Το μήνυμα της ισότητας όλων των ανθρώπων: Ο Χριστός δεν έδρασε με βάση τις κοινωνικές διακρίσεις και την προσωποληψία των ανθρώπων. Συνέτρωγε μαζί με τους τελώνες και τις ιερόδουλες διότι για εκείνον οι απλοί άνθρωποι είχαν αξία, σε αντίθεση με την κοινωνία μας η οποία θαυμάζει περισσότερο εκείνους που κατέχουν πλούτο και δημόσια αξιώματα. Ο Χριστός συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο σε πλούσιους και φτωχούς, σε ασθενείς και σε ιερόδουλες, σε τυφλούς και σε ανάπηρους. Δεν κάνει διακρίσεις βάση πλούτου, επαγγέλματος, εμφάνισης, ασθένειας, κοινωνικής θέσης. Επικοινωνεί με κάθε καταπιεσμένη κοινωνική ομάδα και δίνει την ευκαιρία σε κάθε άνθρωπο να Τον γνωρίσει. Ο άνθρωπος για τη Χριστιανική πίστη έχει αξία, ανεξαρτήτως των επιτευγμάτων του και της κοινωνικής του θέσης: η αξία απορρέει από το γεγονός πως ο ίδιος είναι εικόνα του Θεού, σύμφωνα με την ίδια την πίστη.
• Το μήνυμα της αγάπης: Είναι ίσως η πρώτη φορά που στην Ιστορία της ανθρωπότητας που λέγονται αυτά τα λόγια: Να αγαπάς τον εχθρό σου, να ευεργετείς εκείνον που σε βλάπτει και να προσεύχεσαι για εκείνον που σε βλάπτει και σε καταδιώκει. Το μήνυμα της αγάπης για πρώτη φορά περικλείει κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως εθνικότητας, κοινωνικής προέλευσης, σχέσης με εμάς. Η αγάπη δεν απορρέει από κάποια φοβική ηθικολογία, αλλά είναι απόρροια της ανάγκης του ανθρώπου να ολοκληρωθεί ως οντότητα. Ο Άλλος δεν είναι άγνωστος προς εμένα, είναι κομμάτι του εαυτού μου και παραμένει άνθρωπος ακόμα και αν με έχει βλάψει. Η αγάπη λυτρώνει τον άνθρωπο από τη φοβική αντίληψη περί Θεού και τιμωρίας; η αγάπη είναι ολοκλήρωση του Νόμου και μέσα σε αυτή δεν υπάρχει φόβος.
• Η ελπίδα του θανάτου: Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ανάγκη να πιστεύουν στη ζωή μετά θάνατον. Όμως, για εκείνους που νοσούν και βιώνουν έντονα την υπαρξιακή αγωνία ή απλώς για εκείνους που βάλλονται από φόβο για το τέλος της ζωής, η Χριστιανική διδασκαλία τους απαλλάσσει από τα έντονα συναισθήματα του φόβου, διότι δίνει την ελπίδα στον άνθρωπο πως η ζωή δεν τελειώνει με το βιολογικό πέρας. Αυτή η πεποίθηση στέλνει στον άνθρωπο που έχει ανάγκη ένα μήνυμα αισιοδοξίας, πως πάντοτε θα ζει και πάντοτε θα έχει τη δυνατότητα να υπάρχει.
• Η κοινωνική δικαιοσύνη: Ο Χριστός ενθαρρύνει εκείνους που καταπιέζονται, συμπονά τους φτωχούς και θέλει να τους απαλύνει από τα βάσανα και τις μέριμνες της βιοτικής φροντίδας. Σου ζητάει να μη φοβάσαι για τα βιοτικά ζητήματα, δίνει μηνύματα αισιοδοξίας στους φτωχούς και κατακρίνει τη σκληρή στάση των πλουσίων οι οποίοι νομίζουν πως μόνο τα πλούτη της γης έχουν αξία. Επαινεί εκείνους που διψούν τη δικαιοσύνη, μακαρίζει εκείνους που προσφέρουν από το υστέρημά τους, επικρίνει τον πλούσιο που δε δίνει από το υστέρημά του στον φτωχό Λάζαρο. Αυτή η διδασκαλία μας βοηθάει να αντιληφθούμε την αξία της κοινωνικής αλληλεγγύης και της προσφοράς στο συνάνθρωπο, σε μία εποχή η ιδιοτέλεια και η μανία με τα υλικά αγαθά κυριαρχούν.

Η χριστιανική πίστη μπορεί να βοηθήσει μέσω των κοινωνικών μηνυμάτων της για αγάπη, προσφορά και ειρήνη σε μία κοινωνία.
Διότι προσφέρει ένα στέρεο αξιακό σύστημα, στο οποίο η προσφορά και η συγχωρητικότητα κυριαρχεί έναντι του μίσους και του μονόπλευρου πλούτου.

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι