Καισαριανή, Πρωτομαγιά του 1944 / Η ποίηση της Πρωτομαγιάς

Για την εκτέλεση των 200 πατριωτών, μελών του ΕΑΜ, στην Καισαριανή από το ναζιστικό εκτελεστικό απόσπασμα. Ήταν κρατούμενοι στο Χαϊδάρι, από έλληνες δοσίλογους που τους παρέδωσαν στους γερμανούς κατακτητές, επειδή αντιστάθηκαν στην εισβολή των ναζί στην πατρίδα μας.

Γιάννης Ρίτσος: “Σκοπευτήριο Καισαριανής”

Εδώ πέσαμε. Παιδιά του λαού. Γνωρίζετε γιατί.
Γυμνοί, κατάσαρκα φορώντας τις σημαίες,—η Ελλάδα τις έρραψε με ουρανό και άσπρο κάμποτο—.
Ακούσατε τις ομοβροντίες στα μυστικόφωτα αττικά χαράματα.
Είδατε τα πουλιά, που πέταξαν αντίθετα στις σφαίρες
αγγίζοντας με τα φτερά τους, τον ανατέλλοντα πυρφόρον.
Είδατε τα παράθυρα της γειτονιάς ν’ ανοίγουνε στο μέλλον.
Εμείς, μερτικό δε ζητήσαμε … Τίποτα … Μόνον
θυμηθείτε το: αν η ελευθερία
δεν βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας,
εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γεια σας.

Κώστας Βάρναλης: ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΟΥ 1944

Πέσε στα γόνατα, προσκύνα το πανάγιο χώμα
με την ψυχή κατάκορφα στον ουρανό υψωμένη,
όποιος και να σαι, όθε και να σαι κι ό,τι — άνθρωπος να σαι!
Πιότερο, αν είσαι του λαού ξωμάχος, χερομάχος,
φτωχόπαιδο, που αθέλητα σε βάλαν να καρφώσεις
τον αδερφό σου αντίκρα σου — με μάνα εσύ και κείνος!
Ετούτ’ η μάντρ’ αγνάντια σου το σύνορο του κόσμου.
Σ’ αφτήν απάνου βρόντηξεν ο Διγενής το Χάρο.
Είτανε πρώτη του Μαγιού, φως όλα μέσα κ’ έξω
(έξω τα χρυσολούλουδα και μέσα η καλωσύνη)
που αράδειασε πα στο σοβά, πιστάγκωνα δεμένους
και θέρισε με μπαταριές οχτρός ελληνομάχος,
όχι έναν, όχι δυο και τρεις, διακόσια παληκάρια.
Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα,
μόν’ ήρθανε μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι.
Και πρώτος άρχος του χορού, δυο μπόγια πάνου απ’ όλους
κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος.

Κ’ είναι από τότες Μάης εδώ, φως όλα μέσα κ’ έξω.
Κόλλα τ’ αφτί και την καρδιά στο ματωμένο χώμα.
Στον Κάτου Κόσμο τραγουδάνε πάντα και χορεύουν
κι αν κάπου ανάκουστος καημός θολώνει τη λαλιά τους,
δεν είναι που τη μάνα τους τη μάβρη ανανογιούνται
παρά που τους προδώσαν απορίματα δικά μας.
Κι αν πέσανε για το λαό, νικήσαν οι προδότες,
που τώρα εδώ κατάχρυσοι περνούν και μαγαρίζουν,
και τώρα πιο τους μάχονται και τους ξανασκοτώνουν!
Σιχαίνεσαι τους ζωντανούς; Μην κλαις τους σκοτωμένους!
Απ’ τα ιερά τους κόκκαλα, πρώτη του Μάη και πάλι,
θα ξεπηδήσει ο καθαρμός κ’ η λεφτεριά του ανθρώπου.
Κ’ είναι χιλιάδες στην Ελλάδα όμοιοι Πανάγιοι Τάφοι.

Ηλίας Σιμόπουλος: «Πρωτομαγιά 1944»

“Διακόσια παλικάρια τραγουδήσαν σαν σήμερα τον ερχομό του Μάη.
Το τραγούδι τους πυρπόλησε τους ορίζοντες της Καισαριανής.
Τ’ ακούσαν οι γερόντισσες και στήσαν όλες το χορό
κι ανάστησαν το Ζάλογγο κι αγκάλιασαν τον κόσμον όλο.
Τ’ ακούσανε και οι δήμιοι και πισωπάτησαν
τρομαγμένοι με μια πελώρια σιωπή στο στόμα.
Διακόσια παλικάρια τραγούδησαν σήμερα τον ερχομό του Μάη!
Σταθείτε ολόρθοι, σύντροφοι. Συντρόφισσες στο πόδι.
Στις πολιτείες, στα χωριά, στους κάμπους, στ’ ακροβούνια,
συντρόφοι και συντρόφισσες, σταθείτε ορθοί. Και στρέψετε
το βλέμμα σας προς την Καισαριανή”
τη λεβεντιά για ν’ ανταμώσει.
Διακόσια παλικάρια τραγουδήσαν σήμερα….
Στο πλατύ μέτωπο και στα μαλλιά
και στα μεγάλα εκφραστικά τους μάτια
διαβάσαμε το μήνυμα: Η άνοιξη πως φτάνει!
Χαρά σε σας, τιμή στα παλικάρια μας, χαρά στον κόσμον όλο.
Δέστε σφιχτά- σφιχτά τα χέρια σας
και πλέχτε μιαν απέραντη αλυσίδα,
να πιάνει απ’ την Κρήτη, το Μωριά
κι από τη Ρούμελη κι από τη Θεσσαλία
ίσαμε κει ψηλά στην Ήπειρος, ίσαμε κει μακριά στη Θράκη
ν’ αρχίσουν τον Καλαματιανό και να χορέψουνε τον τσάμικο,
που να τραντάξει όλη η γη και να καεί το πελεκούδι.
Μα προσοχή συντρόφοι, ουτ’ ένα δάκρυ.
Όπως εκείνοι μας αποχαιρέτησαν περήφανοι
όμοια κι εμείς περήφανοι να τους ξεπροβοδίσουμε ταιριάζει.
Μα προσοχή, συντρόφοι, ουτ’ ένας στεναγμός,
να μη λερώσουμε τη μνήμη των ηρώων.
Όπως εκείνοι δε φοβήθηκαν το θάνατο,
πρέπει κι εμείς να μην τον φοβηθούμε.
Διακόσια παλικάρια τραγούδησαν σήμερα.
Διακόσια παλικάρια τραγουδήσαν, διακόσια παλικάρια…

Από: Η ποίηση της Πρωτομαγιάς
Πρωτομαγιά 1944: Η εκτέλεση των «200» στην Καισαριανή
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Πρωτομαγιά: Όλα όσα (ίσως) δεν γνωρίζουμε

Γνωστή ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εργαζομένων, η Πρωτομαγιά είναι η γιορτή του διεθνούς εργατικού κινήματος.

Έχει κηρυχθεί εθνική αργία σε περισσότερες από 80 χώρες και γιορτάζεται ανεπίσημα σε πολλές άλλες.
Εκτός από αυτό όμως, η Πρωτομαγιά είναι και η ημέρα που γιορτάζει η φύση.

International Workers' Day

Τι άλλο δε γνωρίζουμε για τη σημαντική αυτή ημέρα;

1. Στην Ευρώπη, το εργατικό κίνημα άρχισε κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης, όταν μειώθηκε η γεωργική απασχόληση. Η ιδέα αυτή συνάντησε μεγάλη αντίσταση από τους εργάτες της εποχής.

2. Η ιστορία ξεκίνησε το 1824-5, όταν σχηματίστηκαν οι πρώτοι «σύνδεσμοι» (συνδικάτα) των εργατών, ο οποίοι ήθελαν καλύτερες συνθήκες εργασίας.

3. Το 1832, το έτος του νόμου περί μεταρρύθμισης, η οποία επέκτεινε την ψηφοφορία στην Αγγλία (χωρίς να υπάρχει καθολική ψήφος ωστόσο), έξι άνδρες από το Tolpuddle του Dorset, στην Αγγλία, ίδρυσαν τη… Φιλική Εταιρεία των γεωργικών εργατών για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στην σταδιακή μείωση των γεωργικών μισθών στη δεκαετία του 1830.

4. Ιδρυτικά μέλη του συνδικάτου ήταν οι: James Brine, James Hammett, George Loveless, ο αδερφός του George, James Loveless, ο γαμπρός του, Thomas Standfield και ο γιος του Thomas, John Standfield.

5. Οι εργάτες αρνήθηκαν να εργάζονται με λιγότερο από 10 σελίνια την εβδομάδα, αν και αυτή τη φορά οι μισθοί είχαν μειωθεί σε επτά σελίνια.

6. Το 1834 ο James Frampton, ένας τοπικός γαιοκτήμονας, έγραψε στον Πρωθυπουργό, Λόρδο Melbourne, για να διαμαρτυρηθεί για την ένωση, επικαλούμενος μια ασαφή νομοθεσία από το 1797, που απαγόρευε την ορκωμοσία μεταξύ ανθρώπων. Κάτι που είχαν κάνει οι «έξι ένοχοι».

7. Οι ένοχοι συνελήφθησαν, ο δικαστής βαρόνος John Williams τους έκρινε ένοχους και τους απέλασε στην Αυστραλία.

Τορόντο, Καναδάς, Πρωτομαγιά 1900
(www.wikipedia.org)

8. Η «ιδέα» είχε ήδη μπει όμως και έτσι το 1864 στο Λονδίνο, ιδρύθηκε η «Διεθνής Ένωση Εργατών», η πρώτη προσπάθεια διεθνούς συντονισμού.

9. Βασικό αίτημα, μεταξύ άλλων, ήταν η 8ωρη εργασία.

10. Το 1871 ήρθε η σειρά των Γάλλων εργατών, να επαναστατήσουν και έτσι γεννήθηκε η Παρισινή Κομμούνα. Η εργατική επαναστατική κυβέρνηση, που εγκαθιδρύθηκε στο Παρίσι, μετά την εξέγερση της εθνοφρουράς και των εργατών της πόλης, διήρκεσε από τις 26 Μαρτίου του 1871 έως τις 28 Μαΐου του 1871.

11. Η Παγκόσμια Ημέρα των Εργαζομένων είναι ο εορτασμός για την υπόθεση Haymarket, μετά την αιματοχυσία των εργατών το 1886 στο Σικάγο. Τότε, η αστυνομία προσπάθησε να διαλύσει μια δημόσια συνέλευση κατά τη διάρκεια μιας γενικής απεργίας για την οκτάωρη εργασία, όταν ένα άτομο αγνώστων στοιχείων έριξε μια βόμβα. Η αστυνομία αντέδρασε σκοτώνοντας δεκάδες διαδηλωτές, αρκετοί από τους οποίους ήταν αξιωματικοί.

12. Το 1889 συνήλθε στο Παρίσι το πρώτο συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς, για την εκατονταετηρίδα της Γαλλικής Επανάστασης. Μετά από πρόταση του Raymond Lavigne, έγινε η νύξη για τον εορτασμό της επετείου του Σικάγο.

13. Η 1η Μαΐου αναγνωρίστηκε επισήμως ως ετήσιος θεσμός το 1891.

14. Εξαιτίας των ταραχών της Πρωτομαγιάς του 1894, αποφασίστηκε το 1904, από το συνέδριο της Διεθνούς Σοσιαλιστικής συνάντησης, που έγινε στο Άμστερνταμ, ότι η 1η Μαΐου δεν είναι αργία αλλά απεργία.

15. Έτσι το συνέδριο κατέστησε «υποχρεωτική από τις προλεταριακές οργανώσεις όλων των χωρών να σταματήσουν την εργασία, την 1η Μαΐου, όπου αυτό είναι δυνατό χωρίς τραυματισμό για τους εργαζόμενους».

16. Η Mary Harris «Mother» Jones ήταν μία ηγετική μορφή στην εργατική επανάσταση. Η Ιρλανδο-αμερικανή δασκάλα και μοδίστρα, έγινε μια εξέχουσα εκπρόσωπος των εργατών, διοργανώνοντας και συντονίζοντας μεγάλες απεργίες. Έτσι ιδρύθηκαν οι «Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου».

Flora, Roman Goddess of Flowers

17. Ωστόσο, η Πρωτομαγιά έχει διττή σημασία καθώς συμβολίζει και την άνοιξη. Οι πρώτοι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς εμφανίστηκαν στους προ-χριστιανικούς χρόνους, με το φεστιβάλ της «Flora», τη ρωμαϊκή θεά των λουλουδιών και τους εορτασμούς «Night Walpurgis» των γερμανικών χωρών.

18. Η ημέρα της Πρωτομαγιάς σε πολλές προ-χριστιανικές ευρωπαϊκές παγανιστικές κουλτούρες θεωρούνταν η έναρξη των καλοκαιρινών διακοπών. Η 1η Φεβρουαρίου ήταν η πρώτη ημέρα της άνοιξης και 1η Μαΐου ήταν η πρώτη ημέρα του καλοκαιριού.

19. Παλιότερα, το έθιμο ήθελε τις ανύπαντρες κοπέλες να βγαίνουν χαράματα στους αγρούς για να μαζεύουν λουλούδια και κλαδιά για να φτιάξουν το μαγιάτικο στεφάνι.

20. Στάχυα από σιτάρι και κριθάρι, αλλά και κρεμμύδι και σκόρδο, για το «μάτι» ήταν μεταξύ των συνηθισμένων «πρώτων υλών».

21. Η πρασινάδα χρησιμοποιούνταν ως σύμβολο της «γονιμότητάς».

22. Σε μερικά χωριά της Κέρκυρας, οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού, το οποίο είναι σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες και γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Αυτό το «μαγιόξυλο» έπειτα το παίρνουν νεαροί εργάτες με λευκά ρούχα και κόκκινα μαντήλια και βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας τον Μάη.

23. 1η Μαΐου του 1707 ήταν η ημέρα που η «πράξη της Ένωσης», ένωσε την Αγγλία με τη Σκωτία, σχηματίζοντας το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας.

24. Στη Βενεζουέλα 1η Μαΐου είναι επίσημη αργία ( El Día del trabajador) από το 1936. Ωστόσο από το 1938 ως το1945, οι εορτασμοί είχαν μεταφερθεί στις 24 Ιουλίου, με διάταξη του Eleazar López Contreras. Ο Isaías Medina Angarita επανέφερε τον εορτασμό την 1η Μαΐου το 1945.

25. Η Πρωτομαγιά δεν είναι επίσημη εθνική γιορτή από την ιαπωνική κυβέρνηση, καθώς βρίσκεται μεταξύ άλλων εθνικών εορτών.

26. Στις Μαλδίβες γιορτάστηκε για πρώτη φορά η Πρωτομαγιά το 2011, μετά από απόφαση του Προέδρου Mohamed Nasheed.

27. Στα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Πρωτομαγιά δεν είναι αναγνωρισμένη και αποτελεί άλλη μία καθημερινή εργάσιμη ημέρα. Αλλά ούτε και στην Ολλανδία είναι επίσημη αργία, ωστόσο πολλά συνδικάτα διοργανώνουν πορείες και εορτασμούς.

28. Η 1η Μαΐου γιορταζόταν επίσημα στην Τουρκία μέχρι που το 1981 ανακαλέστηκε από επίσημος εορτασμός. Ωστόσο, το 2010, η τουρκική κυβέρνηση επανέφερε την ημέρα εορτασμού.

29. Στη Χαβάη η Πρωτομαγιά είναι γνωστή και ως «Lei Day» και είναι μία ημέρα, που γιορτάζουν την τοπική κουλτούρα και τον πολιτισμό.

Νέα Υόρκη, Πρωτομαγιά 1912
(www.wikipedia.org)

30. Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα, από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη.

31. Ένα χρόνο αργότερα, 2000 άτομα διαδήλωσαν ζητώντας οχτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων, ενώ το 1894, έγινε μια μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα, που έληξε με 10 συλλήψεις. Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου συνελήφθη ο σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης.

32. Το 1936 οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, καταλαμβάνουν ένα εργοστάσιο, αφού απορρίφθηκαν τα αιτήματά τους. Ακολουθούν κινήσεις συμπαράστασης από άλλα εργοστάσια.

33. Σε μία συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν 7-8 εργάτες. Σ' αυτό το σημείο έχει στηθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις και συνολικά οι νεκροί έφτασαν τους 12 και οι τραυματίες τους 300.

34. Στην Καισαριανή, την 1η Μαΐου 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την άνανδρη εκτέλεση 200 Ελλήνων ανδρών από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής. Έτσι, η περιοχή δε γιορτάζει μόνο την Εργατική Πρωτομαγιά αλλά η ίδια ημέρα είναι ημέρα ιστορικής τιμής και μνήμης.

35. Οι δολοφονίες των καπνεργατών ήταν η έμπνευση του Ρίτσου για τον «Επιτάφιο».

antikleidi

1η Μάη: Των λουλουδιών τ' αρώματα κι ο θρήνος... May Day: International Workers` Day

  η φωτό από: ΒΟΛΤΑ ΣΤ' ΟΝΕΙΡΟ

Του Μαΐου ροδοφαίνεται η μέρα
που ωραιότερη φύση ξυπνάει
και την κάνουν λαμπρά και γελάει
πρασινάδες, αχτίδες, νερά.
Άνθη κι άνθη βαστούνε στο χέρι
παιδιά κι άντρες, γυναίκες και γέροι
ασπροεντύματα, γέλια και κρότοι,
όλοι οι δρόμοι γιομάτοι χαρά.
Ναι, χαρείτε του χρόνου τη νιότη,
άνδρες, γέροι, γυναίκες παιδιά.

Διονύσιος Σολωμός

May Day: International Workers' Day

---

1η Μάη 1924: 

Η φωτογραφία αυτή από την εξέγερση της Θεσσαλονίκης ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο να γράψει το θρήνο της μάνας στον Επιτάφιο. Οι μελοποιημένοι αυτοί στίχοι από τον Μ. Θεοδωράκη μετέφεραν μέχρι τις μέρες μας τον πόνο της εργατικής εξέγερσης στη Θεσσαλονίκη του ‘36

Τάσος Τούσης, ετών 25...

Η πρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα.

Τα αιτήματα: 

Οκτάωρη εργασία, 

Καθιέρωση της Κυριακής ως αργίας, 

Απαγόρευση της παιδικής εργασίας

1η Μάη 1936:

Τάσος Τούσης, ετών 25... το παλληκάρι  που με το αίμα του έγραψε και μελοποίησε τον Επιτάφιο...

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες
μέρα Μαγιού σε χάνω
άνοιξη γιε που αγάπαγες
κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες
και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου
το φως της οικουμένης

Και μου ιστορούσες με φωνή
γλυκιά ζεστή κι αντρίκεια
τόσα όσα μήτε του γιαλού
δεν φτάνουν τα χαλίκια

Και μου 'λεγες πως όλ' αυτά
τα ωραία θα ναι δικά μας
και τώρα εσβήστης κι έσβησε
το φέγγος κι η φωτιά μας

Από χαμομηλάκι