«Ο ανόητος ούτε συγχωρεί ούτε ξεχνά. Ο αφελής και συγχωρεί και ξεχνά. Ο έξυπνος συγχωρεί, αλλά δεν ξεχνά».

Thomas Szasz (1920-2012) 

Ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορεί κάποιος να κάνει στον εαυτό του, είναι να αναγνωρίσει τη σημασία της συγχώρεσης και να «εκπαιδευτεί» σε αυτή, παρ’ όλες τις αγκυλώσεις και τις δυσκολίες που ενδεχομένως αντιμετωπίσει. 

Όποιος είναι ικανός να δεχθεί το δώρο και το μεγαλείο της συγχώρεσης, θα είναι και ικανός να ελευθερωθεί από τους δαίμονές του.

Συγχωρώ και ξεχνώ;
Λέγεται ότι η εξομολόγηση αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα βάλσαμα για την ανθρώπινη ψυχή, καθώς τα θετικά της αποτελέσματα αποδεικνύονται και στην ψυχική υγεία του ατόμου. 

Η συγχώρεση αφορά στην απαλλαγή του συναισθηματικού φορτίου της ενοχής για κάποια ενέργεια ή συμπεριφορά. Αφορά στο να αφήνεται κάτι στη λήθη, να αποδυναμώνεται και να ξεφτίζεται μέσα στο χρόνο.

Η δυσαρέσκεια, η πικρία, ο θυμός, η ανάγκη για εκδίκηση κι η επιθυμία να προκληθεί κακό σε κάποιον άλλον δεν αφορούν στο άτομο, που επιλέγει να προσπεράσει τις άσχημες στιγμές του παρελθόντος, να ανοίξει την ψυχή του και να αφήσει όλα τα αρνητικά συναισθήματα και τις σκέψεις του να πετάξουν μακριά. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους η διαδικασία αυτή μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επίπονη, έως αδύνατη!

Η πρώτη μεγάλη εσωτερική απελευθέρωση είναι η συνειδητοποίηση ότι η μη συγχώρεση δεν προσφέρει τίποτα απολύτως, αντιθέτως τείνει στη συντήρηση του θυμού και της εσωτερικής έντασης, σέρνοντάς το άτομο σε μια δύνη αρνητικών συναισθημάτων. 

Είναι ακριβώς εκεί, που θα πρέπει να δει κάποιος καθαρά τη δύναμη που κρύβει μέσα της η μνησικακία, η οποία καταφέρνει να καταστρέφει κάθε ψήγμα ευτυχίας και χαράς.

Δεν μπορούμε απλά να συμπορευτούμε με τη συγχώρεση
Η αλήθεια είναι, ότι η πράξη της συγχώρεσης δεν είναι καθόλου απλή διαδικασία. 

«Διατάζοντας» τον εαυτό μας να συγχωρήσει έναν άλλον άνθρωπο, αυτομάτως ακυρώνουμε τη διαδικασία, καθώς αυτή δεν προέρχεται από ειλικρινή θέληση. Ένα από τα κύρια και πρώτα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι η επεξεργασία των πρωταρχικών λόγων που μας οδήγησαν στο να χρειαστεί να συγχωρέσουμε κάποιον.

Η ανάλυση των καταστάσεων και οι αφορμές που οδήγησαν στο εκάστοτε περιστατικό, είναι το μαγικό κλειδί για την εσωτερική μας λύτρωση. Δεν είναι όλες οι καταστάσεις ίδιες, όπως δεν είναι και όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. 

Ο καθένας και το καθετί θα πρέπει να εξετάζονται ξεχωριστά, με σφαιρική αντιληπτικότητα, η οποία απαραιτήτως θα πρέπει να διέπεται από ειλικρίνεια, ορθότητα και ενσυναίσθηση. Παρ’ όλα αυτά, συχνά οι κοινωνικές προσταγές που απορρέουν από την οικογένεια, τον πολιτισμό ή και το συναίσθημα ενοχής του καθενός, δεν επιτρέπουν τη συγχώρεση του …«δράστη».

Στην πραγματικότητα, μια τέτοια αναγκαστική ή και επιφανειακή συγχώρεση μπορεί να πυροδοτήσει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Αντί να λυτρώσει την ψυχή, αυτό που καταφέρνει στην πραγματικότητα είναι να δημιουργήσει ένα συσσωρευμένο παραπλανητικό θυμό, μια αντίσταση και μια παθητικο-επιθετική συμπεριφορά απέναντι στους άλλους, ενώ συναισθήματα όπως η κατάθλιψη, η ενοχή και η ντροπή εναλλάσσονται σε… φρενήρεις ρυθμούς.

Πώς μπορούμε να θεραπευτούμε;
Όταν βρισκόμαστε στη φάση της θεραπείας, μαθαίνουμε πως δεν πρέπει να επιτρέπουμε σε συναισθήματα και αναμνήσεις να έχουν πλέον τον πλήρη έλεγχο επάνω μας. Δουλεύοντας τον θυμό και απελευθερώνοντας τον εαυτό μας από περιττές κακίες, αφήνουμε χώρο για την εσωτερική γαλήνη, την πληρότητα και την αίσθηση ελευθερίας, που τόσο έχουμε ανάγκη.

Η θεραπεία εστιάζεται στους παρακάτω βασικούς άξονες:
Αναγνώριση του δικού μας εσωτερικού πόνου
* Προσπάθεια κατανόησης της οπτικής και των κινήτρων του ανθρώπου που θέλουμε να συγχωρήσουμε και αντικατάσταση του θυμού με πραγματική συμπόνια
* Προσπάθεια ανάλυσης των λόγων που οδήγησαν τον άλλο να συμπεριφερθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο
* Συγχώρεση του εαυτού μας για τον ρόλο που είχαμε μέσα στην εκάστοτε σχέση
* Έκφραση των συναισθημάτων μας με ήρεμο τρόπο, χωρίς φωνές και επιθετικό τόνο, αλλά έτσι ώστε να προσφέρει εσωτερική ικανοποίηση και λύτρωση
* Προστασία του εαυτού μας από περαιτέρω θυματοποίηση, μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε πιθανούς κινδύνους στο μέλλον
* Απόφαση για το αν θα παραμείνουμε στη σχέση, θέσπιση των νέων ορίων και προάσπιση του εσωτερικού μας εαυτού προς αποφυγή μελλοντικών πληγμάτων

Τι δεν είναι όμως η συγχώρεση
Μπορεί να μιλήσαμε για το τι είναι η συγχώρεση, αλλά όχι για το τι δεν είναι στα αλήθεια! Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι η πράξη της συγχώρεσης δεν λύνει τα πάντα. Υπολειμματικά συναισθήματα μπορεί να παραμείνουν μέσα μας, μη μπορώντας συχνά να κατανοήσουμε τον λόγο που ασκούν ακόμη επιρροή στη ζωή μας.

Η συγχώρεση δεν συνίσταται στο να ξεχνάμε ένα γεγονός που μας έχει προκαλέσει πόνο, ή να προσποιούμαστε ότι δεν συνέβη ένα τραυματικό περιστατικό. Αυτό όντως έγινε και είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί και να θεραπευθεί κατάλληλα, προκειμένου να προσφέρει την απαραίτητη γνώση για μελλοντικές καταστάσεις, χωρίς να έχουν παραμείνει υπολείμματα του παρελθόντος.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η συγχώρεση δεν είναι συνυφασμένη με την υπεράσπιση ή την δικαιολόγηση της συμπεριφοράς κάποιου. Συγχωρούμε για να απελευθερώσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και μόνο.

Η συγχώρεση δεν δίνει την άδεια σε κανένα να συνεχίσει να μας πληγώνει μέσω των συμπεριφορών και των λεγομένων του, ούτε δικαιολογεί πιθανές συμπεριφορές του παρελθόντος ή του μέλλοντος. Μόνο και μόνο επειδή συγχωρείται μια συμπεριφορά, αυτό δεν σημαίνει πως αυτή θα αλλάξει. 

Το μόνο που μπορεί να μεταμορφωθεί και να επιφέρει αποτελέσματα είναι η κατανόηση του ίδιου μας του εαυτού, η προστασία των συναισθημάτων μας, η αλλαγή της επικείμενης αντίδρασής μας και η διαφοροποίηση του ρόλου μας στην εκάστοτε σχέση από εδώ και πέρα.
Αλλά το σημαντικότερο που πρέπει να θυμόμαστε είναι, ότι η συγχώρεση αποτελεί μια έντονα προσωπική -και ενίοτε αυστηρή- εξάσκηση του ίδιου μας του εαυτού, η οποία οδηγεί σε βελτίωση της φυσικής, ψυχικής και πνευματικής μας υγείας και εξέλιξης. 

Όσο καλύτερα καταφέρνουμε να κατανοήσουμε τον εαυτό και τις προσωπικές μας ανάγκες, τόσο πιο εύκολα θα είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε και τους άλλους γύρω μας.

enallaktikidrasi
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

«Γράμματα στην αγαπημένη»

«ΣΑΝ ΤΟΝ ΚΕΡΕΜ»

Είναι βαρύς ο αγέρας σα μολύβι
φωνάζω - φωνάζω - φωνάζω - φωνάζω.
Ελάτε γρήγορα
σας φωνάζω να λιώσουμε το μολύβι.

Κάποιος μου λέει:
Φωτιά θα πάρεις απ' την ίδια σου φωνή
θα γίνεις στάχτη
σαν τον Κερέμ
που κάηκε απ' τον έρωτά του.

Τόσες δυστυχίες
και τόσο λίγο φίλοι.
Είναι λοιπόν κουφά
της καρδιάς σας τ' αυτιά.
Είναι βαρύς ο γέρας σα μολύβι.

Κι εγώ του λέω:
«Ας καώ
ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ.
Αν δεν καώ εγώ
αν δεν καείς εσύ
αν δεν καούμε εμείς
πώς θα γενούνε τα σκοτάδια λάμψη;»

Είναι χοντρός ο αγέρας σαν τη γη
είναι βαρύς ο αγέρας σα μολύβι
φωνάζω - φωνάζω - φωνάζω - φωνάζω.
Ελάτε γρήγορα
σας φωνάζω να λιώσουμε το μολύβι.

ΜΑΝΟΣ ΛΟΪΖΟΣ
Ποίηση: ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ
Απόδοση: ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

Το Χαμομηλάκι

Πως αντιστέκομαι στη βία, πως επικοινωνώ δημιουργικά

Ως ενήλικες είμαστε υπεύθυνοι για την εξέλιξή μας και την ευτυχία μας, οπότε και για το πως θέλουμε να φερόμαστε και να μας φέρονται.

Με αφορμή διάφορα περιστατικά βίας που συνέβησαν το τελευταίο καιρό, αποφάσισα να αναφερθώ σε αυτό το θέμα: Πως αντιστέκομαι στη βία, πως επικοινωνώ δημιουργικά.
Στη βία εκτιθέμεθα καθημερινά με ποικίλους τρόπους. Η σωματική, η σεξουαλική και η συναισθηματική – λεκτική, είναι κάποιες από τις μορφές που μπορεί να πάρει η βία. Κάποιοι από εμάς έχοντας συνεχώς μια αναμμένη τηλεόραση στο σπίτι, βλέπουμε τρώγοντας, συζητώντας, χαλαρώνοντας εικόνες βίας. Η πρόσβαση των παιδιών στο διαδίκτυο, σε πολύ μικρή ηλικία, μπορεί να συμβάλει στο να δουν βίαιες εικόνες και καταστάσεις. Γινόμαστε, καθημερινά αποδέκτες εικόνων βίας, οι οποίες μπορεί να μην αντιλαμβανόμαστε πως μας επηρεάζουν και πόσο “εξοικειωνόμαστε” σε αυτές, καθώς και ότι αποτελούν για αρκετούς από εμάς καθημερινότητα.
Ακόμη πιο επιβλαβείς είναι οι ζωντανές σκηνές βίας που μπορεί κανείς να βιώσει, σωματικά ή λεκτικά. Τσακωμοί των γονιών, ξυλοδαρμός παιδιών και συντρόφων, εκφοβισμός από δασκάλους και συμμαθητές στο σχολείο, προσβολές και υποτίμηση στο εργασιακό περιβάλλον.
Τέλος, η σεξουαλική βία, τόσο από αγνώστους ή από φιλικά/ συγγενικά πρόσωπα είναι μορφή βίας που μπορεί να βιώσει ένας ανήλικος ή ενήλικας, με πολύ βλαβερές για την ψυχική υγεία συνέπειες. Όλα αυτά τα περιστατικά μπορεί να συμβούν μια μεμονωμένη φορά ή να γίνονται κατά επανάληψη και σίγουρα επιδρούν αρνητικά και τραυματικά στο ψυχικό κόσμο του ατόμου.
Οι άνθρωποι που βίωσαν στη ζωή τους περιστατικά βίας, έμαθαν από πολύ μικρή ηλικία πως αυτό είναι κάτι το φυσιολογικό και δυστυχώς μπορεί αυτή η πεποίθηση να συνεχίστηκε για πολλά χρόνια στη ζωή τους. Υπάρχει η πιθανότητα να γίνουν και οι ίδιοι βίαιοι, αναπαράγοντας όσα έμαθαν ή απλά να παραμείνουν αποδέκτες βίας και αμέτοχοι όταν αυτή συμβαίνει γύρω τους. Υπάρχουν άνθρωποι βίαιοι, οι οποίοι σε διάφορες περιστάσεις εκφράζονται με ακραίους τρόπους και άνθρωποι αμέτοχοι, παθητικοί, παρατηρητές.
Στο σημείο αυτό θα χρησιμοποιήσω στοιχεία από τη θεωρία των ρόλων του M. Clayton, για να αναφερθώ σε ρόλους που αναλαμβάνουμε πολλές φορές στη ζωή μας, όπως αυτός του ανήμπορου παιδιού, του ανυπεράσπιστου θύματος, του προστάτη των αδύναμων, του αυστηρού κριτή.
Τους ρόλους αυτούς, τους μάθαμε, γιατί κάποτε τους χρειαστήκαμε, ένα παιδί που υφίσταται ξυλοδαρμό, είναι ανήμπορο και χρειάζεται φροντίδα και υποστήριξη ή μπορεί να γίνει αργότερα υπερασπιστής των αδυνάτων για να φροντίσει όσους το έχουν ανάγκη, ασκώντας το ίδιο βία σε άλλους, στο όνομα της προστασίας. Μαθαίνει και συνεχίζει να αναπαράγει το άτομο, ρόλους που κάποτε ήταν χρήσιμοι, το βοήθησαν να επιβιώσει.
Κάποιος που έμαθε πως μόνο η κριτική υπάρχει και όχι η επιβράβευση, μπορεί και ο ίδιος να γίνει αυστηρός κριτής, των παιδιών του, των μαθητών του, των υφισταμένων του. Στην ενήλικη ζωή φυσικά υπάρχουν άλλοι τρόποι για να επικοινωνήσει, προστατευθεί, συνδιαλλαχτεί.
Οι τρόποι αυτοί έχουν να κάνουν με το σεβασμό στο άτομο, με το να ακούμε τι μας λέει ο άλλος, με το να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να διαφωνήσει/ συγκρουστεί. Επίσης, υπάρχουν φορές που μπορεί να χρειαστεί να παραδεχτούμε λάθη μας, να νοιώσουμε ανήμποροι και να το εκφράσουμε. Υπάρχουν φορές που χρειάζεται να παρέμβουμε για να σταματήσουμε μια κατάσταση, η οποία έχει ξεφύγει από τον έλεγχο, να καταγγείλουμε μια συμπεριφορά που είναι ακραία. Ένας τελείως διαφορετικός τρόπος επικοινωνίας και μοιράσματος.
Φυσικά όλα αυτά δεν τα ξέρουμε, χρειάζεται να τα μάθουμε, να τα δοκιμάσουμε, να εκπαιδευτούμε σε αυτά, ειδικά αν προερχόμαστε από ένα περιβάλλον που δεν τα χρησιμοποιούσε. Όμως ως ενήλικες είμαστε υπεύθυνοι για την εξέλιξή μας και την ευτυχία μας, οπότε και για το πως θέλουμε να φερόμαστε και να μας φέρονται. Πως θέλουμε να υπάρχουμε σε αυτό τον κόσμο και την κοινωνία, πως θέλουμε να συμβιώνουμε με τους υπόλοιπους.
Η στάση μας και η ύπαρξή μας είναι σημαντική και επηρεάζει τους γύρω μας καθημερινά. Συνάδελφοι, παιδιά, σύντροφοι, φίλοι, περαστικοί, γείτονες, συνδιαλεγόμαστε και αλληλοεπηρεαζόμαστε καθημερινά. Έτσι θα βγούμε από το μικρόκοσμό μας και θα αισθανθούμε μέρος του συνόλου, του κόσμου στον οποίο ζούμε. Θα αισθανθούμε την αξία μας και την αξία των γύρω μας, καθώς και το πόσο μπορούμε να παρέμβουμε και να συμβάλλουμε σε μια αλλαγή, στην εξέλιξη. Η αλλαγή μπορεί να είναι τόση δα, μικρή, όμως υπάρχει.

---

Βιβλιογραφία

1. Clayton M. G. (2012). Η Θεωρία των ρόλων στο Ψυχόδραμα. Αθήνα. Καλλιγράφος.
2. Miller. A. (2013). Δρόμοι της Ζωής. Έξι Ιστορίες. Αθήνα. Ροές.

Μαριάννα Δραγασάκη Ψυχοθεραπεύτρια - ειδικευμένη στο ψυχόδραμα
psychologynow.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι