Μισόφαγα, μισόσπειρα, μισό ’χω να περάσω!

Η εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, σε πολλά ακόμη μέρη του ελληνικού χώρου, σφραγίζει το τέλος ή τουλάχιστον το μέσον της σποράς γι αυτό και ο λαός τη λέει Αποσπορίτισσα ή Μεσοσπορίτισσα και τη θεωρεί προστάτρια της σοδειάς (<εισόδια), γι αυτό και «Αποσοδειά» και οι χριστιανοί «εισάγουν» συμβολικά, κατά αρχαία συνήθεια (πανσπερμία, «ηψημένην εν γλυκεί» κατά τον μήνα Πυανεψιώνα) στον ναό «πολυσπόρια». Γι’ αυτό λέγεται και Πολυσπορίτισσα, και η προσφορά «μπουμπόλια» ή «μπουσμπουρέλια». 

Την παραμονή ή και ανήμερα των Εισοδίων οι νοικοκυρές έβραζαν πολλά σπόρια μαζί: σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, καλαμπόκι, φασόλια, ρεβύθια, κουκκιά και τα μοίραζαν υπό τύπον κολλύβων στη γειτονιά «για να γίνουν τα σπαρμένα». Από αυτά ένα πιάτο «εισάγουν» στην εκκλησία, όπου διαβάζεται κατά τη λειτουργία και μοιράζεται στο εκκλησίασμα. Ένα μέρος του φέρνουν πίσω στο σπίτι. Από αυτό έχουν μερίδιο και τα ζώα, ιδιαίτερα «οι αροτήρες βόες», «τα καματερά βούγια» και το υπόλοιπο ο γεωργός το ρίχνει στο χωράφι για «να αναπαυθεί ο σπόρος» και να πάρουν το μερίδιό τους και τα πουλιά. Στην Παναγία-Δήμητρα, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Καθηγητής της Λαογραφίας Δημήτριος Λουκάτος, προσφέρεται «ευχαριστήρια πανσπερμία για το καλό που πέρασε, και για το καλό που πρέπει να συνεχιστεί» καθώς η σοδειά του καλοκαιριού έχει καταναλωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ:

Μισόφαγα, μισόσπειρα, μισό ’χω να περάσω!

Οι άνθρωποι ανέκαθεν στα πλαίσια της παραδοσιακής κυρίως αγροτοποιμενικής κοινωνίας, αλλά και της σύγχρονης τεχνοκρατούμενης, εκτεθειμένοι σε ποικίλες δυσκολίες στην καθημερινότητά τους απέναντι στη φύση, τις ασθένειες αλλά και τις ποικίλες αντιξοότητες της ζωής, προσπαθούν, πέρα από την εμπειρική ή επιστημονική αντιμετώπισή τους, να συνομιλούν με τις υπερφυσικές δυνάμεις που κυριαρχούν στη φύση και το περιβάλλον, καλές και κακές, που παρεμβάλλονται στην πραγματικότητα του καθημερινού προσωπικού και κοινωνικού βίου τους. Τις δυνάμεις αυτές, που ανθρωποποιεί, προσπαθεί να διαθέτει ευνοϊκά απέναντί του με προσφορές-δώρα.

Έτσι είναι φυσικό, που ανορθολογικές πεποιθήσεις και αρχαιότατες λατρευτικές πρακτικές αντέχουν σθεναρά στη διάρκεια χιλιετιών στον κόσμο και ειδικότερα στον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου. Η προχριστιανική, δηλαδή παγανιστική παραδοσιακή πρακτική της προσφοράς (τάξιμο), ως ικεσίας-παράκλησης για βοήθεια (τάματα δεητικά ή εξευμενισμού) ή ευχαριστίας για την ευεργεσία και συνδρομή (ευχαριστηριακά ή ανταποδοτικά) είναι ζωντανή στη χριστιανική λατρεία και παράδοση. Θεοί και άγιοι και κυρίως η Παναγία, με όλες τις φιλάνθρωπες ιδιότητες, είναι οι αποδέκτες των προσφορών-αφιερωμάτων. 

 

Οι φωτογραφίες είναι από τον εσπερινό (20 Νοεμβρίου 2014) στο εκκλησάκι της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας, που βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, κοντά στο ιερό της Μητέρας Γης = Δήμητρας. Η αρτοκλασία με ένα «σωρό» από άρτους γίνεται στο προαύλιο του ναού και οι άρτοι μοιράζονται στο εκκλησίασμα. Στο τέλος ο γυναικείος Σύλλογος «Το Αδράχτι» (παλιότερα αυθόρμητα οι γυναίκες ) προσφέρουν τα «πολυσπόρια». …

 

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΟΛΥΜΕΡΟΥ-ΚΑΜΗΛΑΚΗ
Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Η Παναγιά μας, 3χρονο κοριτσάκι στον Ναό!

🌼 Χρόνια Πολλά στα κοριτσάκια, 

που σήμερα γιορτάζουν!!!🌼 

🌼 🌼 🌼 🌼 🌼 

- Γιαγιά, ποιο είναι αυτό το μικρό κοριτσάκι που προχωρεί με απλωμένα τα χεράκια του; ρώτησε η μικρή Δέσποινα κοιτάζοντας την εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου που είχε μόλις τοποθετήσει η γιαγιά στο εικονοστάσι του σπιτιού.

Σήμερα είναι η γιορτή των Εισοδίων, το ξέρει αυτό η Δέσποινα γιατί είναι και η μέρα που γιορτάζει η ίδια! Και την περιμένει με τόση χαρά και ανυπομονησία αυτή την γιορτή! 

Όμως δεν ξέρει και πολλά για το γεγονός αυτό… ευκαιρία τώρα, που βρίσκεται η γιαγιά στο σπίτι, να λύσει τις απορίες της. Γιατί η γιαγιά διαβάζει πολύ και σίγουρα θα ξέρει και για την γιορτή αυτή…

– Η μικρή Παναγία είναι, κοριτσάκι μου, απάντησε η γιαγιά. Η μικρή Μαριάμ που την προσέφεραν ως δώρο οι γονείς της στο Ναό και την αφιέρωσαν στην υπηρεσία του. Ήταν μόλις τριών χρονών, λίγο μικρότερη από εσένα, Δεσποινούλα μου.

– Και γιατί, γιαγιά, ένα τόσο μικρό κοριτσάκι, το αφιέρωσαν οι γονείς του στον Θεό;… δεν θα τους έλειπε;… εκείνο δεν θα στεναχωρούνταν μακριά από την μανούλα του και τον μπαμπά του;… και ποιος θα το πρόσεχε εκεί στον Ναό;

- Θέλεις να καθήσουμε εδώ, δίπλα στο τζάκι, και σου διηγηθώ όλη την ιστορία; Πες και στα αδελφάκια σου να έρθουν, σίγουρα θα τους αρέσει και θα την βρουν ενδιαφέρουσα…. γιατί πολλά απ΄ αυτά που θα σας διηγηθώ δεν τα γράφουν τα βιβλία και πολλοί λίγοι τα γνωρίζουν. Τα διάβασα σε ένα πολύ όμορφο βιβλίο που περιγράφει με λεπτομέρειες όλη την ζωή την Παναγίας μας.

Με πολλή προθυμία μαζεύτηκαν τα αδελφάκια γύρω από την γιαγιά, μπροστά  στο αναμμένο τζάκι, και κάθησαν στο χαλί περιμένοντας με πολύ ενδιαφέρον την διήγηση της γιαγιάς. Πάντα τους αρέσουν οι ιστορίες που τους διηγείται, κρέμονται από τα χείλη της όλα τα παιδιά, από το μεγαλύτερο μέχρι το μικρότερο.

-Θυμάστε, παιδιά, που στις αρχές του Σεπτεμβρίου γιορτάσαμε την Γέννηση, το Γενέθλιο της Θεοτόκου; Τότε είχαμε πει ότι η μικρή Μαριάμ γεννήθηκε από τους ηλικιωμένους γονείς της μετά από σαράντα χρόνια ατεκνίας!

Τόσα χρόνια κι όμως περίμεναν… η ελπίδα τους στο Θεό ήταν πολύ δυνατή και η προσευχή τους έφερε τον γλυκύτερο καρπό: την Γέννηση της μικρής Μαριάμ, της χαριτωμένης παιδούλας που έμελλε να γίνει μητέρα του Θεού!…

Οι γονείς της Μαριάμ, λοιπόν, οι ενάρετοι και ευλαβείς Ιωακείμ και Άννα , είχαν δώσει υπόσχεση στον Θεό: αν τους χαρίσει παιδάκι, εκείνοι να το αφιερώσουν στην υπηρεσία Του, στον Ναό του Σολόμωντος. Ο ναός αυτός βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα και εκεί συγκεντρώνονταν οι Ισραηλίτες για να λατρεύσουν τον Θεό.

Το τάμα του έπρεπε  να εκπληρωθεί… Η αγάπη τους για τον Θεό στάθηκε πιο δυνατή από την λαχτάρα για τον κοριτσάκι τους και σκέπασε την λύπη του αποχωρισμού… το δώρο που ο Θεός τους χάρισε, σε Εκείνον ανήκε…

Όταν η μικρή Μαριάμ έφτασε στην ηλικία των τριών ετών, έκριναν ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή να την αφιερώσουν στον Ναό του Θεού.

Την ημέρα που κίνησαν για τον Ναό, μπροστά του προπορεύονταν κοπέλες που κρατούσαν αναμμένες λαμπάδες και έψελναν ύμνους. Με τέτοια συνοδεία θα πρόσφεραν την μικρή κόρη στον Θεό… μέχρι την στιγμή αυτή είχε μεγαλώσει μέσα σε  αγιασμένο περιβάλλον, με πολλή φροντίδα και επιμέλεια για την ψυχούλα της… και τώρα, ως δώρο καθαρό και αμόλυντο, θα την απέδιδαν στο Θεό, εκπληρώνοντας το τάξιμό τους.

Στην είσοδο του Ναού την περίμεναν με δώρα οι ιερείς και ο Αρχιερεύς Ζαχαρίας. Δεκαπέντα σκαλοπάτια τους χώριζαν από την μικρή Μαριάμ. Σε κάθε σκαλοπάτι που θα ανέβαινε, θα έψαλλαν και ένα ψαλμό.

Όμως η μικρή τους χάλασε τα σχέδια! Μόλις πάτησε το πρώτο σκαλοπάτι, ανέβηκε μόνη της, χοροπηδώντας τα υπόλοιπα και βρέθηκε στην κορφή!

- Πω, πω! Θαυμαστό σημείο! Ένα μικρό κοριτσάκι να φεύγει από τους γονείς του και να τρέχει προς αγνώστους με χαρά! παρατήρησε η Μαρία.

- Ναι, Μαρία μου, συμφώνησε η γιαγιά. Είναι να θαυμάζει κανείς… Ακούστε και την θαυμαστή συνέχεια:

Ο Αρχιερέας την αγκάλιασε με πολλή χαρά  και απευθύνθηκε στους γονείς της με αυτά τα λόγια:

«Ω πρόξενοι της σωτηρίας μου! Πώς να σας καλωσορίσω; Τι να πρωτοπώ για εσάς; Είστε μακάριοι που γίνατε γονείς μια τέτοιας κόρης! Είστε ευλογημένοι που προσφέρατε ένα τέτοιο δώρο στον Κύριο!

Έλα και εσύ, παιδί μου, που θα γίνεις «Υψηλοτέρα των Ουρανών. Έλα εντός του Ναού!»

Και ο Αρχιερέας οδήγησε την Μαριάμ στον ιερότερο χώρο του Ναού, στα Άγια των Αγίων! Εκεί που έμπαινε μόνο ο Αρχιερεύς… την οδήγησε εκεί μέσα, γιατί είχε τον φωτισμό από τον Θεό και κατάλαβε ότι η μικρή αυτή κόρη θα γινόταν η Μητέρα του Θεού !

Απορεί κανείς πώς ένα τόσο μικρό κοριτσάκι, μόλις τριών χρονών, έφυγε από μόνο του από την αγκαλιά των γονιών του και βρέθηκε με χαρά σε έναν άγνωστο γι αυτό χώρο. … Αυτό το μεγαλείο  οφειλόταν στους γονείς της. Εκείνοι πάντα της έλεγαν: «Πρώτα ο Θεός, μετά εμείς. Πρώτα ο Ναός, μετά το σπίτι σου». Και έτσι συνέβη αυτό το θαυμαστό γεγονός των Εισοδίων της Θεοτόκου.

Επέστρεψαν, λοιπόν, οι γονείς στο σπίτι τους … 

η συνέχεια στο Ορθόδοξο χαμομηλάκι

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι