Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή και καλοκαίρι

Η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή είναι μια μορφή κατάθλιψης που στην πιο συνηθισμένη μορφή της εκδηλώνεται καθώς πλησιάζουν το φθινόπωρο και ο χειμώνας και η διάρκεια της ημέρας γίνεται μικρότερη. Ωστόσο, ένα ποσοστό ανθρώπων εκδηλώνει τη διαταραχή την αντίθετη εποχή του χρόνου: η έναρξη του καλοκαιριού τους πυροδοτεί συμπτώματα κατάθλιψης, με συχνότερα: 

• Κακό και πεσμένο κέφι,
• Απώλεια της ευχαρίστησης 
• Άγχος και ανησυχία 
• Διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη 
• Τάση απομόνωσης 

Έχουν προταθεί διάφοροι λόγοι για τους οποίους η μετάβαση στο καλοκαίρι σχετίζεται με την εκδήλωση κατάθλιψης. Μεταξύ αυτών είναι: 

• Η αλλαγή της ρουτίνας στη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών: Έχει αποδειχτεί ότι η ύπαρξη ενός καθημερνού προγράμματος δραστηριοτήτων και μια σταθερή ρουτίνα βοηθά στην πρόληψης της καταθλιπτικής υποτροπής. Συνήθως η ρουτίνα αυτή αλλάζει στη διάρκεια του καλοκαιριού και κάτι τέτοιο μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά στρεσογόνο στην περίπτωση ανθρώπων ευάλωτων στην κατάθλιψη. Βρίσκονται αντιμέτωποι με αλλαγές στο καθημερινό πρόγραμμά τους που απαιτούν λύσεις (π.χ. τα παιδιά είναι περισσότερες ώρες στο σπίτι και χρειάζονται την κατάλληλη απασχόληση) αλλά και με αλλαγές στη ρουτίνα του φαγητού, του ύπνου και της εργασίας.

• Εικόνα σώματος: πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν με φόβο και ανασφάλεια τη στιγμή που θα εμφανιστούν στην παραλία με μαγιό καθώς έχουν ανασφάλεια για το σωματικό βάρος και την εμφάνισή τους. Νιώθουν ντροπή και επιθυμούν να αποφύγουν την έκθεση και τις κοινωνικές συναναστροφές. Το γεγονός αυτό επιδεινώνει ακόμα περισσότερο τη διάθεση, μειώνοντας  τις ευκαιρίες για ευχάριστες δραστηριότητες και κοινωνική αλληλεπίδραση.  

• Οικονομικές ανησυχίες: Λόγω των διακοπών, αλλά και των πιο συχνών ευκαιριών για κοινωνικές εξόδους αυξάνει η ανασφάλεια για τη δυνατότητα οικονομικής ανταπόκρισης. Ο ίδιος παράγοντας αυξάνει την τάση σύγκρισης με άλλους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν περισσότερα πράγματα χωρίς να αγχώνονται για τον οικονομικό παράγοντα. Έτσι, δημιουργείται αποθάρρυνση και μειωμένο κίνητρο συμμετοχής, ακόμα και σε προσκλήσεις για εξόδους που δεν δημιουργούν μεγάλη οικονομική επιβάρυνση.  

• Η υψηλή θερμοκρασία μπορεί να είναι πολύ απαιτητική για το σώμα, το οποίο προσπαθεί να αντεπεξέλθει καθημερινά σε απαιτητικές συνθήκες. Έτσι, δημιουργείται η τάση αποφυγής της σωματικής άσκησης, που είναι ένας σημαντικός παράγοντας διατήρησης της καλής διάθεσης. 

Τρόποι αντιμετώπισης: Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος που νιώθει κακή τη διάθεσή του ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες 

• Αναζήτηση κατάλληλης βοήθειας: Είναι σημαντικό να  μιλήσει με έναν ειδικό ψυχικής υγείας προκειμένου να αξιολογηθούν τα συμπτώματα και η σοβαρότητά τους και για να λάβει την κατάλληλη βοήθεια. 

• Πρόληψη: Αν γνωρίζει ότι έχει μια ευαλωτότητα στην εκδήλωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων τους καλοκαιρινούς μήνες τότε μπορεί να προετοιμαστεί καλύτερα για την αντιμετώπισή τους. Μπορεί να αρχίσει να σκέφτεται πώς θα αντιμετωπίσει δυσκολίες που εμφανίζονται σε διάφορους τομείς της ζωής του το καλοκαίρι και να λάβει προληπτικά μέτρα. 

• Φροντίδα της υγιεινής ύπνου: να λάβει κατάλληλα μέτρα ώστε να διατηρήσει μια ικανοποιητική ρουτίνα ύπνου, αποφεύγοντας παράγοντες που επιδρούν αρνητικά όπως το αλκοόλ. 

• Διατήρηση της σωματικής δραστηριότητας σε μορφή που να μπορεί να συνεχιστεί και τους καλοκαιρινούς μήνες ή με τον κατάλληλο προγραμματισμό ώστε να γίνεται σε ώρες που οι καιρικές συνθήκες είναι περισσότερο κατάλληλες (π.χ νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα). 

• Να αποφεύγει υπερβολές σε επίπεδο δίαιτας και σωματικής άσκησης με στόχο την απόκτηση ενός λεπτού και γυμνασμένου σώματος σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τέτοιου είδους ακραίες απαιτήσεις από τον εαυτό, αυξάνουν την πιθανότητα αποτυχίας η οποία θα εκληφθεί ως προσωπική ανεπάρκεια και θα αυξήσει τη συναισθηματική δυσφορία και τη διάθεση παραίτησης. 

• Αναστοχασμός: είναι σημαντικό να αναρωτηθεί γιατί η διάθεση του χειροτερεύει τους καλοκαιρινούς μήνες. Ποιοι είναι ενδεχομένως οι λόγοι που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, αξίζει να διερευνήσει αν έχει συνδέσει το καλοκαίρι με κάποιες αρνητικές εμπειρίες, όπως μια δύσκολη εποχή του παρελθόντος, μια απώλεια κ.λπ. Επίσης αν ο ερχομός του καλοκαιριού συνδέεται με την ενεργοποίηση άκαμπτων και δυσλειτουργικών πεποιθήσεων όπως: «Πρέπει να έχω μεγάλη παρέα», «Πρέπει να έχω ερωτικό σύντροφο»  ή «Πρέπει να είμαι λεπτός και γυμνασμένος». Οι αντιλήψεις αυτές δημιουργούν αυστηρά στάνταρτ απέναντι στα οποία όταν δεν ανταποκρίνεται νιώθει αποτυχημένο. Η σύνδεση των παραγόντων αυτών με την κακή διάθεση, θα μπορέσει να το βοηθήσει να σπάσει το φαύλο κύκλο.

• Προγραμματισμός διακοπών: Παρότι θεωρείται ένα θετικό γεγονός, για κάποιους οι καλοκαιρινές διακοπές είναι περισσότερο με μια οικογενειακή ή μια κοινωνική υποχρέωση, παρά κάτι το επιθυμητό και το ευχάριστο. Έτσι, είναι σημαντικό να διερευνήσει τι είναι αυτό που πραγματικά επιθυμεί και πως θα μπορούσε να το προσεγγίσει αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις όποτε αυτό είναι δυνατό και εφικτό. Σε γενικές γραμμές, είναι σημαντικό να διασφαλίσει ότι δεν θα βρεθεί εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση «διακοπών» που δεν θα θυμίζει διακοπές. 

• Αποφυγή της αυτομομφής: Δεδομένου ότι το καλοκαίρι συνδέεται με στιγμές χαράς και ανεμελιάς, ένας άνθρωπος που δεν νιώθει έτσι, μπορεί να επιτίθεται στον εαυτό του που δεν μπορεί να είναι «όπως όλοι οι άλλοι». Η σύγκριση αυτή είναι άδικη και ανεδαφική και το μόνο που πετυχαίνει είναι να βαθαίνει το αίσθημα της θλίψης. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σε μεγάλο βαθμό η κακή διάθεση οφείλεται σε τέτοιου είδους συγκρίσεις: «Πώς νιώθω και πως θα έπρεπε να νιώθω», «Πώς είμαι και πως θα έπρεπε να είμαι». Είναι σημαντικό να αντιληφθεί ότι αυτές οι συγκρίσεις αποτελούν μια παγίδα που τον απομακρύνει από το να φροντίσει τον εαυτό του με καλοσύνη και υπομονή τη στιγμή που το έχει περισσότερο ανάγκη. 

Φωτεινή Λέκκα, MSc, PhD

Ψυχολόγος Α.Τ.Π.Σ.Υ..Τ.Ε. 

Πηγή
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι