Πανδημία και ψυχική υγεία των παιδιών

Μελετώντας τις επιπτώσεις της πανδημίας, μιας κατάστασης που πάνω από ένα χρόνο έχει επηρεάσει τις ζωές των ανθρώπων σε παγκόσμιο πλαίσιο, εντοπίζεται αύξηση της συναισθηματικής δυσφορίας όπως και των ψυχιατρικών διαταραχών, με ορισμένες ομάδες ανθρώπων, όπως είναι τα παιδιά και οι έφηβοι, να βρίσκονται σε περισσότερο ευάλωτη θέση.

Η αλλαγή της ρουτίνας συνιστά έναν βασικό αιτιακό παράγοντα της αρνητικής εικόνας του ψυχισμού των παιδιών. 

Συγκεκριμένα, και όπως γνωρίζουμε, τα παιδιά έχουν για μεγάλες χρονικές περιόδους απομακρυνθεί από το σχολείο και ό,τι αυτό περιλαμβάνει, γεγονός που φαίνεται να οδηγεί στη σύγχυση που οι μαθητές ξεκίνησαν να βιώνουν σχετικά με την ταυτότητα και τους στόχους τους. 

Επίσης, στρέφοντας την προσοχή μας στα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών, φαίνεται πως τα παιδιά ηλικίας 3-6 ετών σημειώνουν έντονη ανασφάλεια γύρω από τον φόβο «να μη νοσήσουν οι γονείς», ενώ δυσκολίες συγκέντρωσης στη μελέτη παρουσιάζουν οι μαθητές δημοτικού-γυμνασίου-λυκείου (Marquesetal., 2020). 

Ερευνητικά δεδομένα που απομονώνουν τον παράγοντα «φύλο» εκτιμούν πως τα κορίτσια είναι περισσότερο ευάλωτα ως προς την ανάπτυξη άγχους και συμπτωμάτων κατάθλιψης κατά την περίοδο της πανδημίας (Chen, 2020; Xinyan, 2020).

Παραμονή στο σπίτι και αλληλεπίδραση γονέων-παιδιών:

Η παραμονή στο σπίτι για πολλές οικογένειες αποτελεί ευκαιρία αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών της και ποιοτικής εκμετάλλευσης του επιπλέον χρόνου. 

Ωστόσο, αυτός ο παράγοντας την ίδια στιγμή μπορεί οδηγήσει τα παιδιά σε ψυχική δυσφορία, εσωτερική ένταση, θυμό και εξωτερικευμένες συμπεριφορές, αφού σε αρκετές περιπτώσεις αυτός ο απεριόριστος χρόνος συμβίωσης προκαλεί εντάσεις ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, με τους γονείς να προσπαθούν πολλές φορές με χαμηλή αποτελεσματικότητα να διατηρήσουν τα όρια στο σπίτι και την ίδια στιγμή να ανταποκρίνονται κατάλληλα μέσα από τον ρόλο τους. 

Ταυτοχρόνως, ένας σημαντικός αριθμός γονέων περιγράφει τη γενικότερη ένταση και χαμηλή συνεργασία από μέρους των παιδιών.

Σημαντικό είναι να σημειωθεί πώς δεν αντικατοπτρίζουν όλες οι οικογένειες ασφαλή πλαίσια, λαμβάνοντας υπόψη τα ποσοστά οικογενειακής βίας που σημειώνουν ανησυχητική αύξηση τον τελευταίο χρόνο (Brooksetal., 2020; ΣΠΑΒΟ, 2020).

Ανοιγο-κλείσιμο σχολείων, φυσική και ψυχική υγεία μαθητών:

Το κλείσιμο των σχολείων φαίνεται με διάφορους τρόπους να επηρεάζει, κυρίως αρνητικά, τους μαθητές. Συγκεκριμένα, το σχολείο μέσα από τη σταθερότητα του προγράμματος που ακολουθεί, επιτρέπει στα παιδιά να τρέφονται καταλληλότερα και να γυμνάζονται, συμπεριφορές και ρουτίνες που άλλαξαν κατά την παραμονή στο σπίτι. 

Επιπλέον, τα παιδιά στο σπίτι φαίνεται να προτιμούν τη διασκέδαση που έρχεται μέσα από την τηλεόραση και το διαδίκτυο, όπου αυτή η πολύωρη παραμονή μπροστά από την οθόνη και τα ηλεκτρονικά λειτουργεί εις βάρος της φυσικής άσκησης και καθημερινής κινητικότητας των παιδιών, η οποία έχει μειωθεί κατά 40%, όπου εντοπίζεται πως μόνο το 14,8% των παιδιών που παραμένουν στο σπίτι ακολουθούν ένα καθημερινό και τυπικό πρόγραμμα σωματικής εκγύμνασής τους (Golberstein & Miller, 2019; Marquesetal., 2020; Wright, Spikins & Spearson, 2020).

Πανδημία και στάση ζωής:

Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας της πανδημίας, οι περιορισμοί, οι απώλειες, η ρεαλιστική επικινδυνότητα που χαρακτηρίζει τη νόσο φαίνεται να αλλάζουν τη γενικότερη στάση που τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν προς τη ζωή, αναπτύσσοντας πιο πεσιμιστικές αντιλήψεις. 

Αυτή η απαισιοδοξία και η γενικότερη αρνητικότητα αναπτύσσονται και συντηρούνται μέσα από μια πραγματικότητα, στην οποία τα άτομα δεν μπορούν να τοποθετήσουν ένα χρονοπεριθώριο και να υπολογίσουν τη λήξη της όλης κατάστασης, ενώ εδώ και μήνες έρχονται αντιμέτωπα με απώλειες (απώλεια της ρουτίνας, της κοινωνικής επαφής, φυσικές απώλειες). 

Η κατανόηση της καθημερινής ζωής αλλά και του μέλλοντος κάτω από ένα αρνητικό φακό και, σύμφωνα με τις τοποθετήσεις σχετικών ερευνών, εκτιμάται ως ένας από τους παράγοντες που συνδέονται με την αύξηση των ψυχικών δυσκολιών που ως βάση έχουν το συναίσθημα (Lee, 2020; Sharma, 2020).

Υποστηρικτικοί παράγοντες και μέθοδοι διαχείρισης:

Ενώ η παραμονή στο σπίτι και η αύξηση του χρόνου αλληλεπίδρασης των μελών της οικογένειας μπορούν να επιφέρουν πιο έντονες και συχνές συγκρούσεις, το υποστηρικτικό οικογενειακό δίκτυο την ίδια στιγμή φαίνεται να λειτουργεί ως ένας υποστηρικτικός παράγοντας. 

Παιδιά τα οποία βρέθηκαν σε κατάσταση απομόνωσης και κοινωνικής αποστασιοποίησης λόγω της νόσου, τα οποία όμως ένιωθαν τους γονείς τους να βρίσκονται ενισχυτικά δίπλα τους, εμφανίζονται ως πιο «προστατευμένα» απέναντι στην αρνητική επίπτωση που η κατάσταση αυτή μπορεί να επιφέρει στην ψυχική τους υγεία (Alvis, Douglas, Shook and Oosterhoff, 2020).

Ιφιγένεια Στυλιανού, Σχολική/εκπαιδευτική ψυχολόγος, μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου

philenews.com