Εμμονές στα παιδιά

Τα παιδιά και οι έφηβοι που υποφέρουν από εμμονές παρουσιάζουν μια υπερβολή στις σκέψεις και στις πράξεις, τις οποίες “πρέπει” να σκεφτούν, να πουν ή να κάνουν. 

Τα παιδιά δεν μπορούν να αντισταθούν σε αυτά, τους καταναλώνουν χρόνο, τους δημιουργούν πρόβλημα στην καθημερινή τους ζωή και τους κάνουν να υποφέρουν. 

Παράλογες σκέψεις τους κατακλύζουν και δεν τους αφήνουν να συγκεντρωθούν. Πρέπει να κάνουν ξανά και ξανά την ίδια κίνηση, δέκα φορές, είκοσι, εκατό……….

Κάποια παιδιά πρέπει να σκεφτούν μια συγκεκριμένη πρόταση, “είμαι καλά, είμαι καλά…”, άλλα πάλι “μισώ την αδελφή μου, μισώ την αδελφή μου…”. 

Κάποια παιδιά ελέγχουν πάμπολλες φορές αν είναι κλειστές όλες οι πρίζες, τα φώτα, οι πόρτες, . . . . , άλλα καταναλώνουν ώρες στο να συγυρίζουν ξανά και ξανά τα μολύβια τους ή να σβήνουν κάποια λέξη “που δε φαίνεται ωραία” στο τετράδιο. 

Πολλά παιδιά πλένονται και ξαναπλένονται και δεν είναι σε θέση να εμπιστευτούν τον εαυτό τους, ότι “ναι, είμαι καθαρός”. Δεν νιώθουν ποτέ σίγουροι ή βέβαιοι.

Τι είναι ιδεοψυχαναγκασμοί ή έμμονες σκέψεις;
Έμμονες σκέψεις είναι ιδέες, απόψεις ή ενορμήσεις, οι οποίες απασχολούν τα παιδιά πάντα με τον ίδιο τρόπο. Είναι πάντα βασανιστικές γιατί είναι παράλογες και χωρίς νόημα και τα παιδιά δεν μπορούν να αντισταθούν σε αυτές. 

Οι ιδέες αυτές, μπορεί να έχουν βίαιο ή θρησκευτικό περιεχόμενο, να είναι σχετικές με τη σεξουαλικότητα, την ακρίβεια ή την τάξη. Στα παιδιά συχνά παρουσιάζονται τέτοιες σκέψεις που συνδέονται με έντονους φόβους και αγωνίες για την καθαριότητα, για αρρώστιες, για δηλητηριάσεις, φόβους ότι θα συμβεί κάτι κακό σε αγαπημένους, ανάγκη για τακτοποίηση. 

Το συναίσθημα αυτό καταλήγει να γίνει “ανάγκη” και κατατρέχει τα παιδιά και τους εφήβους.

Τι είναι καταναγκασμοί ή έμμονες πράξεις;
Στους καταναγκασμούς καταλήγουν τα παιδιά και οι έφηβοι συχνά ωθούμενοι από έμμονες σκέψεις ή παρορμήσεις, παρόλο που αντιλαμβάνονται ότι οι καταναγκασμοί είναι άλογοι, παράλογοι και υπερβολικοί. 

Οι πιο συχνοί καταναγκασμοί στα παιδιά είναι σχετικοί με πλυσίματα και καθαριότητα, με επαναληπτικές διαδικασίες, όπως ανοίγουν-κλείνουν πόρτες, γράφουν και ξαναγράφουν την ίδια λέξη, τακτοποιήσεις, μετρήματα όπως και επαναληπτικές ερωτήσεις. 

Έμμονες πράξεις εκτελούνται συχνά έτσι ώστε να καταπολεμηθούν φόβοι, να αποφευχθούν “ατυχήματα, κακοτυχίες” ή να προφυλαχτούν “μαγικά” από επερχόμενο κίνδυνο.
Οι έμμονες πράξεις απελευθερώνουν, στιγμιαία ή για κάποια χρονική περίοδο, από το άγχος, αλλά σε λίγο οι εντάσεις και οι φόβοι επανέρχονται, σε τέτοιο μέγεθος που αναγκάζονται να επαναληφθούν.
Οι έμμονες πράξεις συχνά εμφανίζονται σε συνδυασμό με Tics ή με Διαταραχή Eλλειμματικής Προσοχής με Yπερκινητικότητα.

Συχνότητα
3-5% των εφήβων κάποια περίοδο θα παρουσιάσουν εμμονές.
1-3% των εμμονών που υπάρχουν στο γενικότερο πληθυσμό παρουσιάζεται σε παιδιά και εφήβους. Αν μετρήσουμε σε αυτές και απλές εμμονές το ποσοστό ανεβαίνει στα 10%.

Στα παιδιά συχνά οι εμμονές παρουσιάζονται με επιπρόσθετα προβλήματα όπως λύπη, μελαγχολία, χαμηλή αυτοπεποίθηση, απόσυρση και φοβίες. Tics, Σύνδρομο Tourette, Διαταραχή Eλλειμματικής Προσοχής με Yπερκινητικότητα συνυπάρχουν συχνά με εμμονές.

Οι εμμονές φαίνονται συνήθως στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Όμως είναι γνωστό ότι αρχίζουν ήδη στη νηπιακή ηλικία με μέσο όρο αρχής της εμφάνισης τα 10 χρόνια. 

Περίπου 1/3 των παιδιών βελτιώνονται, ενώ 20% διατηρούν το πρόβλημα και στην ενηλικίωση. 50% των ενηλίκων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αναφέρουν ότι οι εμμονές τους ξεκίνησαν όταν ήταν παιδιά.

Τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς;
Τα παιδιά και οι έφηβοι προσπαθούν να κρύψουν τις εμμονές τους. Γι’ αυτό το λόγο γονείς, δάσκαλοι, φίλοι δε γνωρίζουν ότι τα παιδιά υποφέρουν για μήνες ακόμα και χρόνια. Συχνά τα παιδιά ελέγχουν τις σκέψεις ή τις πράξεις τους σε χώρους εκτός σπιτιού, κάτι που συχνά συγχύζει τους γονείς.

Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι τα παιδιά κάτω από τεράστια πίεση και με πολύ κόπο καταπιέζουν αυτές τις “παραλογίες”, όπως συμβαίνει και με τα Tics.

Οι εμμονές αλλάζουν. 

Όσο περισσότερο χρόνο υπάρχουν τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να φύγει το πρόβλημα χωρίς θεραπεία, με κίνδυνο να επιδεινωθούν και να κατακλύσουν διάφορους ζωτικούς χώρους και να επηρεάσουν πολλές λειτουργίες της ζωής του παιδιού. 

Πολύ πριν τα παιδιά αυτά, παρουσιαστούν για θεραπεία, οι γονείς τα περιγράφουν ως “πεισματάρικα, μη ευέλικτα” παιδιά που έχουν τελετουργίες.

Τι προκαλεί τις εμμονές;
Δεν υπάρχει μια εξήγηση, αλλά μια ομάδα παραγόντων, όπως βιολογικοί, γενετικοί αλλά και λόγοι οι οποίοι είναι σχετικοί με τη βιογραφία των παιδιών.

Πώς μπορούν τα παιδιά με εμμονές να βοηθηθούν;
Όταν οι έμμονες είναι τέτοιες που χρήζουν θεραπείας από ειδικούς, τότε πρέπει να εκπαιδευτούν οι γονείς αλλά και τα παιδιά για το τι συμβαίνει.
Σε ατομικό επίπεδο μια συμπεριφορική θεραπεία είναι βοηθητική για να μάθει το παιδί να αντιμετωπίζει το πρόβλημα αλλά και τα επακόλουθα προβλήματα.
Στις έμμονες σκέψεις συχνά είναι πιο δύσκολη μια παρέμβαση γι’ αυτό και συχνά είναι αναγκαία μια επιπρόσθετη φαρμακευτική αγωγή.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς – Συμβουλές

• Eλέγξτε μήπως έχετε εσείς οι ίδιοι κάποιες εμμονές. Μπορεί οι γονείς να γίνουν βοηθητικοί αν οι ίδιοι πάνε για θεραπεία.
• Σταματήστε να πιστεύετε, ότι με “προσπάθεια” και με “λογική” μπορεί το παιδί σας να ξεπεράσει τις εμμονές του.
• Σταματήστε να πιστεύετε ότι με το να ακολουθείτε τις εμμονές του παιδιού σας, το βοηθάτε.
• Μην επιτρέπετε στις εμμονές του παιδιού να καθορίζουν την καθημερινότητά σας. Βάλτε τα όριά σας.
• Δώστε προσοχή και σημασία όταν το παιδί σας καταφέρνει να κάνει πρόοδο στη χειραγώγηση των εμμονών. Μην τα μαλώνετε για παλινδρόμηση ή διακύμανση στη συχνότητα ή στην ένταση των εμμονών. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο στις εμμονές.
• Ψάξετε έγκαιρα για βοήθεια από ειδικό που έχει γνώση και πείρα στο πρόβλημα.

Ιουλιέτα Λαούρη, Παιδοψυχίατρος

paidiatros

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι